«ОҚытудың инновациялық интерактивті әдістері»
Жеке тұлғаның жетілуіне, дамуына бағытталады
жүктеу/скачать 1,05 Mb.
|
b2a2fbcd-a250-11e4-8a1d-f6d299da70eeОИИӘ УМК
- Бұл бет үшін навигация:
- 4. Алған білімге сын көзбен қарау, білімді сапалы түрде алу.
- 7. Мәселенің ең негізгі түйінін табуға дағдыланады.
1. Жеке тұлғаның жетілуіне, дамуына бағытталады.2. Мұғалім мен оқушылар арасында ізгілікті қарым-қатынас орнауы.3.Оқушының өздігінен жан-жақты білім алуына жағдай жасалады.4. Алған білімге сын көзбен қарау, білімді сапалы түрде алу.5. Оқушыны ойын ашық айта алуға, пікір айтуға, алмасуға үйренеді.6. Бірін –бірі сыйлауға баулуы.7. Мәселенің ең негізгі түйінін табуға дағдыланады.8. Оқушының шығармашылық белсенділігінің артуы.Сыни тұрғыдан ойлауда сұрақ қоюдың маңыздылығы Қазіргі білім беру саласында болып жатқан кең шеңбердегі өзгерістер мұғалімдерге үлкен міндет артады. Мұғалімдерді толғандыратын негізгі мәселе: оқушыларды қалай біз өзгермелі өмірге дайындай аламыз. Ол үшін еркін, өзіндік ой-пікірі бар, сенімді, сыни пікір - көзқарастары дамыған тұлғаны қалыптастыру керекпіз. Ал оқушылар үшін басты мәселе – сыни тұрғыдан ойлауды үйрену, яғни оқушы жаңа ақпаратты қабылдап, оны саналы түрде зерттеп, сын елегінен өткізуі қажет. Оқушылар ақпаратты және идеяларды өз бетімен түсініп қабылдап қоймай, өзіңе пайдалысын алу керек. Сыни тұрғыдан ойлау- Қазақстандағы білім беруді дамыту үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық түсінік. Сыни тұрғыдан ойлау көбінесе қарсы пікір айтуға, баламалы шешімдерді қабылдауға, ойлау және іс-әрекетімізге жаңа немесе түрлендірілген тәсілдерді енгізуге дайын болуға, ұйымдастырылған қоғамдық әрекеттерге және басқаларды сыни тұрғыдан ойлауға баулуды білдіреді. Сыни тұрғыдан ойлауды үйрету маңызды болғандықтан оны жүйелі түрде жаттықтырып отыру керек. Сыни тұрғыдан ойлау дағдыларын дамыту – күрделі міндет, көбінесе дамыту мұғалімнің қойған сұрақтарына да байланысты болады. Сұрақ қою маңызды дағдылардың бірі болып табылады, себебі сұрақ дұрыс қойылған жағдайда сабақ берудің тиімді құралына айналады және де оқушылардың оқуына қолдау көрсетіп, оны жақсарта және кеңейте алады. Сондықтан сын тұрғысынан ойлауды дамытуда сұрақтардың маңызы ерекше. Оқушылардың тақырыпты түсінуіне қол жеткізу үшін мұғалімдер қолданатын сұрақтардың екі түрі: төмен дәрежелі және жоғары дәрежелі сұрақтар кең қолданылады. Оқушылардың жауап беретін сұрақтары бір немесе екі сөзбен шектелсе, ондай сұрақтар төмен дәрежелі сұрақтар болып табылады. Төмен дәрежелі сұрақтарды «жабық», «жай», деп те атайды. Мысалы, «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясында бұндай сұрақтар «жіңішке» деп беріледі. Жай сұрақтар нақты ақпараттарды қажет ететін сұрақтар болып табылады, көбінесе жаттап еске сақтауды талап етеді. Төмен дәрежелі сұрақтар ешқандай ойды топтастыра алмайды, толғаныс тудыра алмайды. Ондай сұрақтарға жауап беру үшін тақырыпты түсіну жеткілікті. Оқушылар жай сұрақтарға жауап бергенде нақты ақпараттарды қолданады, ал сол ақпараттарға қатысты негізгі идеяның, сол фактілердің шығу себептерін түсіндірмейді және түсінбеуі де мүмкін. Себебі берілген фактілерді жаттап алып-ақ, жауап бере алады. Оқушылардың ойлауын шектеп, жатқа айтуға бағытталған сұрақтар оқушылардың ойлауын дамытпайды. Сонымен қатар, жай сұрақтар оқушылардың әңгімелесуіне, яғни диалог құруына мүмкіндік бермейді, мәнерлі сөйлеуін шектейді, қысқа ғана жауап беруге баулиды, сол себептен шығармашылығы да дамымайды. Біздер, мұғалімдер, қашан да жай сұрақтарды қоюға әуесқоймыз. Ойыма менің мына оқығаным түсіп отыр. «Джон Дьюи сыныпқа –«Жерде шұңқыр қазсаңыз не табасыз?» деген сұрақ қойғанда, сыныптағы бірде-бір оқушы жауап бере алмады. Сұрақты қанша рет қойса да, бұл сұраққа жауап ала алмады. Сонда сол сыныпқа сабақ беретін мұғалім: «Сіз сұрақты дұрыс қойған жоқсыз», деп Дж. Дьюге реңіш білдірді. Сыныпқа қарап мұғалім: «Жердің кіндігі (ортаңғы нүктесі) қандай формада/ қалыпта?» деген сауал қойғанда, сынып жаппай «Біртекті құрылым (сплав)», деп жауап берді.» Көп жағдайда қазіргі таңда осындай мысалдар біздің мектептерде жиі көрініс алады. Мұғалімдердің арасында төмен дәрежелі сұрақтар оқушылар үшін жеңіл, себебі нақты жауаптары бар деген қалыптасқан ұғым бар. Дегенмен, кейбір зерттеушілердің айтуынша, кейбір оқушылар бұндай сұрақтарды қиын және қауіпті деп санайды екен. Жоғары дәрежелі сұрақтар қойылғанда, оқушылар ақпаратты белгілі бір жолдармен қолдануға, қайта құруға, кеңейтуге, бағалауға және талдауға тиіс болады. Мұндай сұрақтар ойлау іс-әрекетінің үйрену тәжірибесінде әртүрлі деңгейдегі ойлауды көрсететіндіктен олардың маңызды екендігіне ешқандай күмән жоқ. Оқушыларды ойлауға, ойларын қайта құруға, толғануға, шығармашылықпен жұмыс жасауға, пайымдауға, болжауға жетелейтін сұрақтар олардың жан-жақты ойлануына мүмкіндік береді. Мұғалімнің қойған сұрақтары сыныпты жұмысқа дайындап, не маңызды, не дұрыс, не дұрыс емес (бұрыс) екендігін және оны қалай жеткізіп айтуға болатындығын, сонымен қатар, кімнен және неден келіп жатқан ақпараттар, білім екендігін айқындап беруге көмектеседі. Жай сұрақ қою шеңберінен шығып, жоғары дәрежелі сұрақтарды қойған кезде оқушылардың ойлау қабілеттері дами бастайды. Оқушылардың ақпараттарды білуі - ол үйренудің бір жолы, ал алған білімді тиімді пайдалану үшін ол білімді мақсатты түрде талдау, қорыту, сұрыптау керек. Тағы бір маңызды нәрсе – ол барлық жастағы балаларға жоғары деңгейдегі сұрақтар қою. Көптеген мұғалімдер мұндай сұрақтарға тек ересек балалар ғана ойланып жауап бере алады деген ойда. Әрине, бұл дұрыс емес. Балалардың жоғары дәрежелі сұрақтарға берген жауаптары олардың танымдық дамуын бейнелейді. Балабақшада тәрбиеленетін балалар болсын, жоғары сыныпта оқитын оқушылар болсын қойылған жоғары дәрежелі сұрақтарға өз мүмкіндіктеріне сай жауап береді. Жауаптар баланың даму деңгейіне, әр сұраққа жауап беру қабілетіне қарай бір-бірінен ерекшеленіп тұрады. Мұғалімнің міндеті – оқушыларды ойлаудың төменгі таяз деңгейінен жоғарғы терең ойлау деңгейіне дейін көтеріп, үйретіп жеткізу. Міне, осылай болғанда ғана оқушылар өз білімін және идеяларын іске асырып қолдана алады. Оқушылардың сұрақ қоюы мен ойлауы қарапайым немесе есте сақтау деңгейінен көтерілмей қалып қойса, онда олардың алған білімі ұмытылып, әрі қарай пайдалануға жарамай қалады. Сыныпта осындай әртүрлі сипаттағы сұрақтар қойылу үшін оқушыны оған үйретіп қана қоймай, сонымен бірге сол ортаны жасау қажет. Сондықтан мұғалімдер үшін нақты стратегиялар ұсынылады: Жан-жақты жауптарды талап ететін сұрақтар қою. Сұрақ қойылған соң, оқушылар жауаптарын ойланып алу үшін уақыт беру. Сұрақ қойылғаннан кейінгі кідіріспен қатар, зерттеуде мұғалім оқушының жауабын алғаннан кейін де кідіріс жасау қажет екені атап көрсетілген. Харгривс пен Гэлтон (2002) жалпы алғанда, мұғалім сұрақ қойғаннан кейін оны қайталап немесе сол сұрақты өзге оқушыға басқаша қоймас бұрын шамамен екі секундтай кідіретіндігін анықтаған. “Сіз не қосар едіңіз?” деген жолай сұрақтар қою. “Қызық екен, мен ол туралы ойламаппын” деген түсінікті пайдаланып, естігендерін сынамай және қарсыласпай, өз пікірін айта алу. Сұрақтарды басқа оқушыларға бағыттауға мүмкіндік беріңіз. Сонымен, біз күнделікті сабақта жоғары деңгейлі сұрақтарды үнемі пайдалануды дәстүрге айналдырсақ, жүйеге енгізсек, мынадай маңызды тапсырмаларды іске асырамыз: Оқушылар тапсырмаларды орындауда белсенділік көрсетеді; Оқушылардың өз ойларын айтуға қолайлы жағдай туғызады; Оқушылардың оқуға деген ын,тасы артады; Мұғалімдер оқушылардың бір-бірінің пікірлерін құрметтейтін ортаны қамтамасыз етеді; Сын тұрғысынан ойлауға көмектеседі; Сын тұрғысынан ойлаудың алғашқы қадамдарына қолайлылық тудырады. жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|