Қола дәуіріндегі Солтүстік және БатысҚазақстан Бұл өңірлерде қола дәуірі ескерткіштері мол ұшырасады. Солтүстік пен Батыс Қазақстан жерінде қола дәуірінің 150-ден аса қонысы, 200-ге тарта қорымы зерттелді.
Ерте қола кезеңі ескерткіштеріне Вишневка-І, Қарлыға-І қорымдары, Бескөл-І, Вишневка-ІІ, Пестрое қоныстары жатады.
Ерте қола кезеңінде мәйітті қабірге өртеп қойған. Үйлерін жер бетіне салған, аумағы көбіне 100 шаршы метрден астам, қабырғасы беренеден қиылып салынған, төбесінің екі қанатын қайқайтып жапқан. Құралдары тас, қола, сүйектен жасалған. ЬІдыстары құты сиякты, түбі жайпақ. Орта қола кезеңіне жататын Садчиков, Новоникольское, Тастыбұлақ қоныстары, Новоникольское-І, Бурабай, Бүйреккөл, Барлық, Петропавл қорымдары. Бұл кезде жер бетінде салынған ағаш үйлермен қатар жер астына 1 метрге жуық қазылып салынған жартылай жертөле үйлер де пайда болады. Олардың есігі, бұрышында болады, бірден сегізге дейін ошақ болады. Ағаш жоқ жерлерде, әсіресе Батыс Қазақстан өңірінде үйлер, негізінен, тастан салынды. Тұрғын үйлердің жанында қабырғасын сексеуілмен немесе шарбақпен шегендеген құдықтар да болды.
Өлген адамдарды сол немесе оң жамбасымен, қол-аяғын бүгіп жерлеген. Бір дәулетті әйелдің кабірінен мынадай әшекейлер шыққан: қола қапсырмалар, моншақтар, өңіржиек, күміс сырғалар, білезік, қола жүзік, шолпы.
