Омарқожаұлы Н. Шуркин А. И. Мал шаруашылығы негіздері
жүктеу/скачать 3,77 Mb. Pdf көрінісі
|
Мал шаруашылығы негіздері by Омарқожаұлы Н., Шуркин А.И. (z-lib.org)
- Бұл бет үшін навигация:
- Биологиялық әсерлі заттар
| Минералды заттар.
Азықтың минералды заттарының мал қорегіндегі маңыздыларына мӛлшері граммдап (г/кг) есептелетін жетеуі макроэлементтерге (грекше "macros" - кӛп), ал қалған мӛлшері милиграммдап не тіпті микрограммдап (мг/кг, мкг/кг) есептелетіндері микроэлементтерге (грекше "micros" - аз) жатқызылады. Азық күлінде кӛп жиналатын макроэлементтерге- кальций, калий, натрий, магний, фосфор, күкірт, хлор, ал биологиялық маңыздылығы айғақталған, яғни биогенді, микроэлементтерге - темір, мыс, марганец, мырыш, кобальт, йод жатады. Биологиялық әсерлі заттар . Мал азығының құрамында витаминдерден басқа да бірқатар биологиялық әсерлі, яғни пәрменді, заттар болады. Оларға мал денесіндегі алмасу барысында, протеин, май мен кӛмірсулардай, тікелей энергия ӛндірмегенмен зат алмасуына күшті ықпал ететін, биологиялық қызметі жоғары гормондор секілді қосындылар жатады. Ӛздері тікелей энергия ӛндірмегенмен, олар қорытылған қоректік заттардың үздіксіз және толық тотығуына оңтайлы жағдай туғызуға қатысатындықтан, мал қорегінде ӛте маңызды қызмет атқаратын қосындылар. Дәрумендерге ӛте аз мӛлшерде болғанмен де мал тіршілігін қамтамасыз етуге ӛте қажет органикалық қосындыларды жатқызады (латынша «vita» – ӛмір, «amin» – аминқышқылы). Олар организмде түзілмейтіндіктен желінген азықпен толық жеткізілулері қажет. Желінген зықпен мал мұқтаждығын жеткілікті қамтамасыз ететін кӛлемде жеткізілмесе, организмдегі зат алмасуы бұзылып, мал витаминдердің жеткіліксіздігінен туындайтын гиподәрумендікке (латынша «gipo» – аз), ал ол асқындаған жағдайда адәрумендігіне (латынша «а» - жоқ) шалдығады. 67 Д дәруменд ер жетіспеушілігіне шалдыққан малдың алғашқыда тәбеті бұзылып, ӛсуі тежеліп, салмақ қосымы азаяды да, жетіспеушілік салдары ұлғая келе одан туындайтын гипо- және авитаминоз белгілеріне ұласады. Ол белгілер малға тек жетіспейтін витаминдерді бергенде ғана жазыла бастайды. Және организмдегі зат алмасу барысы жеделдеген сайын витаминдер жетіспеушілігінің зардабы ӛсе түседі. Адәрумендікке алдымен жедел ӛсіп келе жатқан тӛл, буаз және жоғары ӛнімді мал зардап шегеді. Сондықтан олардың қажетті дәрумендер мен жеткілікті қамтамасыз етілуін қатаң қадағалайды. Зат алмасуындағы атқаратын қызметіне байланысты дәрумендерді екі топқа бӛледі: бірінші, ферменттерді белсендіретін, яғни олардың құрамында биокатализаторлық қызмет атқаратын, коферменттерге В тобынын дәруменд ері мен К дәрумені жатады; екінші, жасұша құрылымындағы түзілуді реттестіру арқылы зат алмасуына индуктивтік әсер ететін дәруменд ерге А, Д, Е, С дәруменд ері мен холин жатады. Химиялық құрылымы мен физикалық қасиеттері бойынша дәрумен д ерді майда (А, Д, Е) және суда (В тобының, С) еритіндерге бӛледі. Олардың барлығы дерлік ақуыздан (аминқышқылдарынан) пайда болады, тек кейбіреулері ғана ас қорыту жолындағы микробиологиялық түзу барысында (В 12 дәрумені цианкобаламин, К дәруме ні) немесе организмдегі биологиялық түзуде (С дәрумені) пайда болады. жүктеу/скачать 3,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|