Омарова аккенже бердихановна
жүктеу/скачать 8,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Диссертация
|
1.2 Пробиотиктердің адам және жануарлар организміне әсер ету механизмдері Бүгінгі таңда пробиотиктер дегеніміз тірі микроорганизмдер мен микроб тектес заттары бар дәрілік препараттар, ББҚ және тамақ өнімдері болып табылады, табиғи жолмен енгізу кезінде оның қалыпты микрофлорасы мен алмасу процестерін тұрақтандыру және оңтайландыру арқылы ие организмнің физиологиялық, биохимиялық және иммундық реакцияларына оң әсер етеді. Пробиотиктер әсерінің алғашқы және ең танымал әсері ішек микрофлорасының жағдайын қалыпқа келтіру болып табылады, ол «пайдалы» микроорганизмдердің өсуін ынталандырумен және шартты-патогенді флораның өсуін тежеумен сипатталады. Пробиотиктердің осы әсерінің негізінде әртүрлі механизмдер жатыр, олардың арасында ең алдымен, энтероциттердің рецепторларымен байланысатын жерлерден патогенді және шартты-патогенді микроорганизмдермен бәсекелестік қабілетін анықтау керек. Симбионтты микроорганизмдердің азоттық (ақуыздық) тамақтануға қатысуы олардың негізгі функцияларының бірі болып табылады. Үй иесінің асқазан-ішек жолында өтетін күрделі биохимиялық процестердің нәтижесінде микроорганизмдер келіп түсетін қоректік заттарды сіңіріп, көбейеді, өседі және өзінің биомассасын тез арттырады. Тіршілігін жою барысында, олар ақуыз көзі бола отырып, ағзамен қорытылады және сіңіріледі. Симбионтты флора ферментативті белсенділіктің арқасында (амилолитикалық, протеолитикалық, целлюлозолитикалық және т.б.) көптеген биологиялық белсенді заттарды: органикалық қышқылдар, спирттер, липидтер, витаминдер, тетрапирольдық құрылымның қосылыстарын синтездеуге қабілетті. Қан арнасына сіңіп, олардың көпшілігі энергетикалық және витаминдік алмасуларға белсенді қатысады, ие организмнің тіршілігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Органикалық қышқылдар перистальтика мен ішектің секрециясын күшейтеді, бұл тағамның қорытылуына ықпал етеді және кальций мен темірдің резорбциясын арттырады. Бактериялардың полифосфаттары гексокиназ функциясын орындай отырып, қантты жасушаға ауыстыруға қатысады. Сонымен қатар, симбионттар антитоксикалық әсері бар метаболиттерді синтездеуге қабілетті. Пробиотикалық микрофлора кейбір ас қорыту ферменттерінің артығын инактивациялауға, жекелеген эндогенді және экзогенді заттардың детоксикациясына қатысады. Пробиотикалық микроорганизмдер шартты патогенді микроорганизмдермен олардың өсуі үшін қажетті нутриенттер үшін бәсекелесе алады. Симбионттардың антибактериалды белсенділігі спирттерді, сутегі асқын тотығын, сүт, сірке және басқа да органикалық қышқылдарды өндіру, 25 лизоцимді және кең спектрлі әсер ететін антибиотиктерді (лактолин, низин, ацидофилин, лактоцид және т.б.) синтездеу қабілетіне байланысты. Олар басқа түрлердің өсуін жоғары биологиялық жағдайдың, жылдам көбеюдің, қысқа lag- фазаның, рН өзгеруінің немесе ортаның тотығу-қалпына келтіру жағдайының есебінен тежелуі мүмкін. Пробиотиктердің басқа маңызды қорғаныш әсері муциндердің қорғаныш қабатының түзілуін ынталандыру жолымен ішек эпителийінің жағдайын жақсарту қабілеті (атап айтқанда, ішек муцинінің пайда болу генінің экспрессиясының индукциясы есебінен), сондай-ақ пробиотиктердің эпителийдің бұзылған өткізгіштігін қалпына келтіру қабілетінің арқасында жүреді. Пробиотиктер иммундық жауапты модуляциялауға қабілетті. Ғалымдардың зерттеулері жануарлардың иммундық жүйесіне пробиотикалық микроорганизмдердің әсер ету механизмдерін анықтады. Пробиотиктер беру кезінде жануарларда ағзаның иммунологиялық реактивтілігінің жоғарылауы байқалады. Олардың әсерінен лимфоидты аппараттың стимуляциясы, цитокин өнімдері мен Т - және В лимфоциттердің функционалдық белсенділігінің күшеюі, иммуноглобулиндердің синтезі, комплемент деңгейінің артуы, лизоцим белсенділігінің артуы және уытты өнімдер үшін тамырлы ұлпалық тосқауылдардың өткізгіштігінің төмендеуі, фагоцитоздың қарқындылығы және қанның бактериоцидтік белсенділігінің артуы орын алады. Иммундық процестерді белсендіру ағзаның атипикалық жасушаларын жоюға көмектеседі [39-45]. Пробиотиктердің денсаулық үшін пайдасы туралы, тірі бактериялары бар әртүрлі өнімдердің тұрақты нарықта орны бар екендігін, сондай-ақ пробиотиктер – жануарлардың тіршілігіне тиімді тетіктерін ғылыми тұрғыдан растайтын автохтонды микроорганизмдердің белгілі бір топтары бар организмдер екендігі көптеген басылымдарда дәлелденген. Пробиотикалық қасиеттерге ие бактериялардың көпшілігі Lactobacillus және Bifidobacterium тұқымдастарының өкілдері болса да, бұл сапада көбінесе Bacillus тектес спора түзетін бактериялар да қолданылады. Ресей ғалымдары бүгінгі таңда Bacillus және басқа да даулы микробтардың өкілдері негізінде препараттардың 25-ке жуық түрін мәлімдеген және олардың бір бөлігі медицина және ветеринария мұқтаждары үшін (бактиспорин, споробактерин, ветом, субалин, коредон, витаспорин, споровит, интестевит, биокорм Пионер, бациллоспорин, субтилис, сахабактисуптил, целлобактерин, эндобактерин, споролактерин, споролакт, және т.б.) қолданылады. Сонымен қатар, спора түзуші бактериялар пробиотиктер ретінде лакто және бифидобактерияға қарағанда сирек және үлкен шектеулермен қолданылатыны белгілі [46,47]. жүктеу/скачать 8,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|