Өмірбаяны туралы мәліметтер беру, түсіндіру,ойнап көрсету

Y – dur гаммасын төкпе дәстүрінде ойнату. Оң қол саусақ қойылымына, дыбыс алу ерекшеліктерін үйрету.

Күй мәтінін толық ойнатылып, оң қол қимылдарына, динамикалық белгілерге , дыбыс күшін үнемдеу жолдарымен жұмыстар жүргізілді.

Қазақ күйлерінің көне тарихын көрсететін деректердің қатарына – күй атаулары да жатады. Күй атаулары екі түрге бөлінеді. Бірі – күйдің өз атына байланысты, екіншісі- күйшілік дәстүрде қалыптасқан тұрақты сөздерді көрсетеді. Көне күйлердің қолда бар тарихи нұсқасы 400-500 дей. Осы күйлердің бәрінің да аттары бар. Ал, аты жоқ күйлердің қатарына – көне сарындар, көне әуен- ырғақтар, автордың өз атымен жеткен сарын- саздар жатады. Күй атауларының тарихи мазмұны төмендегідей:

1.Күй аты- жер-суға байланысты: « Сары өзен», « Ертіс толқыны», « Өгіз өлген» т.б

2.Күй аты- жануарларға байланысты: « Боз айғыр» , « Боз інген», « Желмая» « Ақсақ құла», «Ақсақ құлан», « Телқоңыр», « Тепеңкөк», « Шұбар ат» т.б

3.Күй аты- аң- құстарға байланысты «Шыңырау», «Ақсақ қаз», «Жорға аю» т.б

4. Күй аты- адамдарға байланысты: «Айжан қыз», «Келіншек», «Қамбар батыр», «Қобыланды батыр» және т.б күйлер

5. Құбылыстарға, көңіл- күйге байланысты « Ақжелең», «Ақ боран» т.б

6.Іс-қимылға,ұғым- түсінікке байланысты:«Кеңес»,«Қоңыр»,«Ел айырылған» және т.б

Оқиғаның суреттелуі мен баяндалуына қарай күй аттары алуан түрлі боп шығады. Күй аттары, кейде ертеде болған оқиғалардың өңі өзгерген түрін де жалпы мазмұнына қарай да, аңызға айналған нұсқасын да көрсете алады. Негізінен алғанда күй аттары нақты оқиғаның өзіне арнап қойылады. «Шыңырау» күйінің «Шыңырау» деген аңызы ертеде алып самұрық құс болғанын айтады. Мұндай алып құстар мен жануарлар бір кездерде жер үстін мекендегені ғылымда дәлелденген. Күй аты үш мың жылдың ар жағындағы көне дүниені меңзейді.

«Кеңес» сөзінің күй атауына айналу себептерін бағзы замандардан іздейміз. Ғұндардың арғы ата- бабасы Шоң би заманынан бастап үш мың жылдық көшпелілер тарихында ру- тайпа көсемдерін кеңесте сайлаған. Ең маңызды мәселелерді кеңесіп отырып шешкен. Бұған Моде тәңір құтының «жүйрік аты» туралы аңызы, Түрік қағанаты көсемдерінің кеңестері, Қазақ хандарының кеңесі, «үш би кеңесі» атанған Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би кеңесі т.б толып жатқан тарихи мәні зор кеңестер мысал болады.Көне күйлердің аттарын жайдан жай қоя салмайды. Оның төркінінде тарих ізі сайрап жатқанын көреміз. «Кеңес» деп аталатын күйлердің халық күйшілерінің жадында сақталған ондаған түрі кездеседі. Күйлердің нұсқалары бір- біріне ұқсамайды. Бұл күйлер сыбызғы мен домбырада көбірек тартылады.

Бабамыз Мөңке би, көнекөз қариялардың айтуынша, асқан әулие, көреген. Алдын бірнеше жылдар бұрын болжап білетін текті кісі болған. Оны ел аузында қалған бабамыздың толғауларынан байқауға болады.

Барлық өңірге тараған «Кеңес» деген күй топтамасының көптеген нұсқаларында күйді шығарушы, орындаушы ел ағасы билер, батырлар, хандар (Мөңке би, Абылай хан, Бейсембі би, Қожеке т.б) болып келеді. Бұл күй үлкен жиында, тарихи оқиғалардың шиеленіскен кезінде тартылған.

Бейсенбі күйлерінің ішінде «Кеңес» күйлерінің алатын орны ерекше. « Бежең күйлерінде кеңес күйлері мен атқа арналған күйлердің саны көп»[4,32] екені шындық. Әрине, кеңес күйлері Бейсенбіде ғана кездесетін құбылыс емес, қазақ күйшілерінің көбінде кеңес күйлері бар. Деседе, басқа күйшілерде бірді-екілі кездесетін «Кеңес» күйлер Бежең күйшілігінің негізгі арнасы. Бұның да өз себебі болса керек. Бежең өз заманында аты шыққан би болған. Ал, кеңесті қашанда би бастайтыны белгілі. Бейсенбі күйлерінде кеңес күйлерінің санының көптігін ғана емес, кеңес күйлерінен басқа күйлерінің де көбі кеңес сарынды, құрылымы да кеңес күйлерінің өлшемінде шыққан, кеңес күйлерінің формасы сақталғанын көреміз. Мысалы, «Кер бұлан», «Кербез,сылқым»,«Ажар»,т.б.
Халық арасында Бейсенбінің «Қырық кеңес» күйі болған дейді. Бұған қарап Бейсенбінің «Кеңес» күйлерінің саны қырық деп кесіп айтуға болмас, қырық саны қазақта қасиетті, киелі сан. Сондықтан, «40 кеңес» — кеңес күйлерінің көптігі мен қасиетін меңзеп айтқан сөз болуы да мүмкін. Бейсенбі күйлерінің көбінің құрылымы ауыспалы пернемен негізгі тондық құрылымы өзгеріп тұратын күй үлгісінде болып келеді. Бұны жалпы Алтай күйлерінің негізгі ерекшелігі деуге болады. Тіпті оң бұраудағы көне күйлердің бәріне
ортақ ерекшелік болуы да мүмкін.

Осыған қарамастан, Бейсенбінің кейбір күйлерінде төменгі сағадан қайыратын қосымша қайырма кездесіп отыратыны бар («Кеңес басы»).

1.«Кеңес» күйлерінің ерекшеліктері жөнінде түсінік беру.

2.Күйдің өлшемі, ырғағы, қағыстары ерекшеліктерін нотадан қарап, ауызша талдап аламыз.

3.Фразаларды , музыкалық бөлімдерді қарындаш арқылы белгілеп аламыз.

4.Домбыраны қолға алып, ерекше жерлерді көрсетіп, жаттығу есебінде ойнап аламыз.

5. І-сағаны нотаны бірден оқу арқылы баяу екпінмен тартып шығу,

Сабақ сонында оқушының белсенділігі,музыкалық сауаттылығы, зеректігі үшін «өте жақсы» деген баға қойды.

М.Өскенбаев «Жеңіс» күйін әлде де мәнерлеп, шебер ойнауға үйрен. Халық күйі «Кеңес» ( Мөңке биге арналған) күйінің мәтінін талдап, Мөңке би туралы мәліметтер біліп келу.

Мөңке биге арналған халық күйі «Кеңес» батыстағы Қызылқоғаның тумасы, қазақтың талантты композиторларының бірі Мәкәлім Қойшыбаев өзінің үш бөлімнен тұратын «Ре-Мажор» d-dur» симфониясында негізгі тақырып ретінде пайдаланған. Күй симфонияны өне бойы жарқыратып ашып тұрады. Қазір осы күй Құрманғазы ұлт-аспаптар оркестрінің репертуарында және симфониялық үлкен оркестрдің алтын қорына мәңгілік сақтауға алынған.