Кәсіби өзін – өзі анықтаудың негізгі белгілері

Кәсіби өзін – өзі анықтаудың негізгі белгілері.

1. 
   әдістеменің мәні мен мазмұны көрсетілетін имитациялық модель,
   
2. 
   әдістеменің процедурасы, пайдалану шарттары көрсетілген психотехникалық модель, ал жақсы сипатталған әдістемелерде және оны жүргізу кезінде мүмкін болатын қиындықтар көрсетіледі.
   

1. 
   Ақпараттық-анықтамалық, ағартушылық әдістер:
   
   • 
     профессиограммалар-кәсіптердің қысқаша сипаттамасы;
     
   • 
     анықтамалық әдебиет;
     
   • 
     ақпараттық-іздеу жүйелері-ИПС (кәсіптерді, оқу орындарын және жұмыс орындарын іздеуді оңтайландыру үшін);
     
   • 
     кәсіби жарнама және үгіт;
     
   • 
     мектеп оқушыларының кәсіпорындар мен оқу орындарына экскурсиялары;
     
   • 
     әр түрлі мамандықтар бойынша мамандармен кездесу;
     
   • 
     өзін-өзі анықтау мәселелерін шешу жолдары туралы танымдық және ағартушылық дәрістер;
     
   • 
     оқушылармен кәсіби бағдар беру сабақтары сабақ жүйесі ретінде;
     
   • 
     оқу фильмдер мен бейнефильмдер;
     
   • 
     бұқаралық ақпарат құралдарын (бақ) пайдалану жеткілікті тиімді болуы мүмкін, бірақ олардың ерекшеліктерін міндетті түрде ескергенде;
     
   • 
     әртүрлі «мамандықтар жәрмеңкелері» және олардың модификациялары, кәсіби бағдар беру көмегінде тек жұмыссыздарға ғана емес, мектеп түлектеріне да өз тиімділігін көрсетті.
     
2. 
   Кәсіби психодиагностиканың әдістері (дұрысында - өзін-өзі тануға көмек):
   

• 
  жабық түрдегі сұхбат (қатаң белгіленген мәселелер бойынша);
  
• 
  ашық сұхбат-сұхбат (алдын ала дайындалған сұрақтардан біраз алшақтау мүмкіндігімен);
  
• 
  кәсіби мотивация сауалнамасы;
  
• 
  кәсіби қабілеттер сауалнамасы;
  
• 
  «жеке» сауалнамалар;
  
• 
  жобалық жеке тесттер;
  
• 
  бақылау әдістері - бұл Е. А. Климов бойынша психолог жұмысының негізгі ғылыми-практикалық әдістерінің бірі;
  
• 
  таныстардан, ата-аналардан және жолдастардан, педагогтар мен басқа да мамандардан клиент туралы жанама ақпарат жинау;
  
• 
  психофизиологиялық зерттеулер ;
  
• 
  «кәсіби сынамалар»;
  
• 
  кәсіби қызметтің түрлі аспектілерін модельдейтін түрлі ойын және тренингтік жағдайларды қолдану;
  
• 
  Клиентті тікелей еңбек қызметінде зерттеу және бақылау («сынақ мерзімі»);
  
• 
  жұмысшыны зерттеу үшін еңбек дағдылары пысықталып қана қоймай, жаңа кәсіби іс-қимылдарды меңгеруге дайындығының өзі зерттеледі және болжанады.
  

3. 
   Клиенттерді моральдық-эмоционалдық қолдау әдістері:
   

• 
  қарым-қатынас топтары (кәсіптік бағдарда өзара әрекеттесудің қолайлы жағдайын жасау үшін жиі қолданылады, бірақ кәсіби кеңес беру мәселелерін шешу үшін емес);
  
• 
  қарым-қатынас тренингтері (кейде клиенттерге жұмысқа қабылдау кезінде, емтихандарда және әртүрлі іскерлік байланыс кезінде кейбір коммуникативтік мінез-құлық дағдыларын меңгеруге мүмкіндік береді));
  
• 
  жеке және топтық психотерапияның күрделі әдістері (НЛП, гештальт- топтар, логотерапия және т. б.), кейде олар клиентке таңдалған қызметтің мәнін жақсы түсінуге мүмкіндік береді;
  
• 
  «жалынды» көпшілік алдында сөйлеу, бірқатар клиенттердің өзін-өзі анықтаудың маңызды мотивациялық негізін қалыптастыра алады;
  
• 
  психотренинг элементтері бар кәсіптік бағдар беру және кәсіптік кеңес беру белсенді әдістері (ойындар);
  
• 
  кәсіби кеңесшінің жеке сүюі (табиғаттан не және өз бетімен дами алатын нәрсе);
  
• 
  өз проблемаларын шешудің принципті мүмкіндіктеріне клиенттің сенімділігін арттыру үшін кәсіби кеңесші сілтеме жасай алатын өзін-өзі анықтаудың әртүрлі оң (табысты) мысалдары;
  
• 
  нақты кәсіптердің беделін арттыратын «еңбек мерекелері».
  

4. 
   Нақты таңдауда және шешім қабылдауда көмек көрсету әдістері:
   

• 
  белгіленген мақсаттар мен перспективаларды іске асыруды қамтамасыз ететін негізгі қадамдардың (дәйекті іс-әрекеттердің) «тізбегін» құру;
  
• 
  перспективалардың ең оңтайлы нұсқаларын ерекшелеуге мүмкіндік беретін белгілі бір мақсатқа жетелейтін клиенттің іс-әрекетінің әр түрлі нұсқаларының жүйесін құру;
  
• 
  нақты мекемеде мамандықты, оқу орнын немесе мамандықты таңдаудың қолда бар нұсқаларынан балама таңдаудың әртүрлі схемаларын пайдалану (әдетте консультацияның қорытынды кезеңдерінде қолданылады).