Ономастикалық хабаршы №1 (31) 2016

31

ХАБАРШЫ

Ономастикалық

және топонимия салаларын және олардың кейбір пласттары консервативті деп 

танылатын болса, эргоурбанонимдер тілдің экстралингвистикалық факторларға 

аса тәуелді динамикалы, нәзік, яғни перифериялық қабаты болып саналады.

Қаланың ономастикалық кеңістігінің елеулі қабаты болып табылатын менсо-

ним - аса нәзік, динамизмге бейім өзгермелі тілдік құбылыс.

Менсонимдердің функцияларын шартты түрде үшке, яғни номинативті неме-

се атауыштық, ақпараттық және жарнамалық не жарнамалық- шақырушы деп 

бөлуге болады. 

Менсонимдердің негізгі қызметтерінің бірі – жарнамалық-шақырушы қызметін 

спецификалы функция деп тануға болады. Денотаттың онимі тұтынушының на-

зарын  өзіне  аударып,  ассортименттегі  тауардың  өтімділігіне,  яғни  нысанның 

нарықтағы  әлеуетін  танытуға    шешуші  әсер  етеді.  Сол  себепті  номинациялау 

актісі адекватты ойлау үдерісінің нәтижесінде нысанға дұрыс атау беруді талап 

етеді және білімділік, креативтілік, жауапкершілік секілді сапаларға сүйенетін 

күрделі үдеріс.

Қарағанды қаласының ономастикалық кеңістігінде заман талабына лайық та-

лу үдерісін жүріп жатқанымен, қаланың шет аймақтарында, әсіресе Майқұдық 

бө   лі  гінде, тіпті орталық көшелердің өзінде кеңес кезеңіндегі атаулар кездесіп 

жатады. Советтік қоғамда эргоурбанонимдер нақты мағынаға ие, қосымша реңк-

кон нотацияларсыз тілдік бірлікпен берілді. Ондай атаулардан мекеме специфи-

касын анықтау қиынға соқпайды. Бұл кезеңдегі менсонимдер мекеме иесіне не 

объектінің  орналасқан  жеріне  және  тауарлық  ассортиментке,  денотат  түріне 

нұсқау  функцияларын  атқаратын.    Мысалы,  «Кулинария  Аспазхана»,  «Блин-

ная», «Пельменная», «Продукты Азық-түлік», «Гастрономия молоко», «Степной 

гастроном», «Гастроном», «Нан Хлеб», «У Зули», «У Ксюши»  дүкендері, «У    

Пет ровича» мейрамханасы, «Пельменная чп Мырзаболтаев»  т.б. 

Тұтынушы назарын аударту үшін адресант өз меншігіндегі денотат, объектіні 

өзі типтес нысандардан ерекшелеу мақсатында ешкімге ұқсамайтын креативті 

атау тудырып, таңдауға талпынады. Бұл орайда атаудың мағынасымен қатар оның 

берілу тәсілі де өзіндік рөлге ие. Қазіргі таңда номинаторлар атаудың берілімін 

түрліше ұсынады. Атауды узуализациялауда графикалық амалдар қолданылады. 

Солардың бірі – графикалық каламбур жасау. 

Графикалық каламбурды (ойын) біз екі түрлі графикамен таңбаланған «Кули-

нария»  аспазханасы,  «Tezтамақ»  дүңгіршегі,  «Www  coffee  in  дәмхана»,  «Ақ 

otau» мейрамханасы атауларынан және «Мясная лаффка» сияқты атаулардан кө-

ре аламыз. Соңғы мысалда «лавка» детерминативі грамматикалық бұрмалауға 

ұшыраған,  бұндағы  мағына  көпшілікке  түсінікті  болғанымен,  орфографиялық 

заңдылық мақсатты түрде бұзылған, ал қалғандарын гибридті атаулар деп атауға 

болады. Ұсынылған мысалдар негізінде менсонимдердің жарнамалық функция-

сы оның графикалық берілімінен айқын аңғарылады деген қорытынды шығады.

жүктеу/скачать 1,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: