Оразбаев Қ. И. О-65 Жалпы топырақтану
Қою күңгірт-қоңыр топырақ (ҚК
жүктеу/скачать 2,94 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖАЛПЫ ТОПЫРАҚТАНУ
- Бұл бет үшін навигация:
- Күңгірт-қоңыр топырақ (КҚ 1 ).
| Қою күңгірт-қоңыр топырақ (ҚК
3 ) аймақтың солтүс- тігінде кездеседі. Қою күңгірт-қоңыр топырақтың беткі қабаты- ның түсі қоңыр реңді күкірт-сұр, түйіртпектілігі кесекті, кесекті- дәнді, жыртылған жерде шаңды-кесекті. Гумус қабатының қалыңдығы А-В 1 35-45 (50) см, HCl 45-50 см тереңдікте көпір- шиді, жеңіл еритін тұздар 2 м тереңдікте кездеседі. Кәдімгі қою күңгірт-қоңыр топырақ қою күңгірт-қоңыр топырақтың нышандарын сақтайды. Кебірленген қою күңгірт-қоңыр топырақ гумус қабатының астыңғы (В 1 ) бөлігінің бірікпесі нығыздалған, себебі ол коллоид бөлшектермен байытылған. Кебірленген қабаттың түйіртпекті- лігі кесекті призмалы және кесекті, ал олардың қырлары күрең- қоңыр қабыршақпен (жылтыраған) көмкерілген. Кебірленгендігі күшейген сайын олардың жылтырлығы артады. Тұз қышқылы- ның көпіршуі, кебірленбеген түсіне қарағанда жоғары. 1 м те- реңдікте және одан төмен жеңіл еритін тұздар жиынтығы көбейеді. Кебірленген қою күңгірт-қоңыр топырақ тегі кебірле- ну деңгейіне байланысты түрге бөлінеді; яғни кебірленбеген – бұл топырақтардың сіңіру сыйымдылығында натрий мөлшері 3% артпайды, әлсіз кебірленген қою қара-қоңыр топырақта 5- 10%; күшті кебірленген қою қара-қоңыр топырақта 10-15% болады. Күңгірт-қоңыр топырақ (КҚ 1 ). Қою күңгірт-қоңыр топырақтан айырмашылығы гумус қабаты қалыңдығының аз- дығы (А+В 1 < 30-40 см). HCl көпіршуі 40-45 см тереңдіктен басталады. Карбонаттардың ең максималды шоғырлануы 50-55 см, гипстің – 150-170 см және жеңіл еритін тұздар 2 м терең- дікте орналасқан. Бұл топырақтардың тектік ерекшеліктері қою қара-қоңыр топыраққа ұқсас. Ашық күңгірт-қоңыр топырақ (КҚ 1 ). Құрғақ даланың оңтүстік бөлігінде жусанды-астық тұқымдасты және жусанды өсімдіктер астында, өте құрғақ климатта дамып қалыптасқан. Ашық күңгірт-қоңыр топырақтың гумус қабатының қалыңдығы аз (А+В 1 < 25-35 см). Бұл қабат түйіртпексіз. Күңгірт-қоңыр топырақтардың жіктелуі 14-кесте. Өңір Жылы (оңтүстік Еуропа) Бірқалыпты (Батыс Еуропалы және Қазақстанды) Суық (Шығыс-Сібірлі) Типше Қою күңгірт-қоңыр жылылы мицелярлы- карбонатты Қою күңгірт-қоңыр Қою күңгірт-қоңыр терең- ді-суықты ұнталы карбо- натты Күңгірт-қоңыр жылылы-мицелярлы карбонатты Күңгірт-қоңыр Күңгірт қоңыр тереңді суықты ұнталы карбонатты Ашық күңгірт-қоңыр мицелярлы карбонатты Ашық күңгірт-қоңыр Ашық күңгірт-қоңыр тереңді-суықты ұнталы карбонатты Күңгірт-қоңыр топыраққа қарағанда аз ылғалдануымен карбонатты қабат беткі қабатқа жақын орналасқан. Гипс қабаты 110-120 см тереңдікте кездеседі. Ашық күңгірт-қоңыр топырақ- қа жеңіл еритін тұздардың қою күңгірт-қоңыр, күңгірт-қоңыр, күңгірт-қоңыр топырақтарға қарағанда жоғары орналасуы олардың кебірленуіне алып келеді. Ашық күңгірт-қоңыр топы- рақтың кебірленген түрі сирек кездеседі. Кебірленген ашық күңгірт-қоңыр топырақ кескіні қабаттарға айқын бөлінген, беткі (А) қабатта тұнба фракциялары аз, ал астыңғы (В) қабатта ол көп, сондықтан бұл қабаттың түсі А қабатқа қарағанда күңгірт- теу, бірікпесі нығыздалған, түйіртпектілігі ірі кесекті. Ашық күңгірт-қоңыр топырақтардың тектік бірлікке бөлінуі қою күңгірт-қоңыр және күңгірт-қоңыр топырақтарға ұқсас. Тек бұл топырақтарда сортаңданған, кебірленген нышан- дар өте айқын байқалады және олар аймақтық ерекшеліктердің қатарына жатады. Күңгірт-қоңыр топырақтар түрге гумустық мөлшері, гумус қабатының қалыңдығы және кебірлену деңгейі бойынша бөлінеді. Ашық күңгірт-қоңыр топырақтың тағы бір ерекшелігі топырақ жамылғысының кешенді орналасуы. |