Өзіндік бақылау сұрақтары

1. 
   Көмірсутектерге қандай қосылыстар жатады?
   
2. 
   Қанықпаған көмірсутектерге қандай қосылыстар жатады?
   
3. 
   Метан,этилен,ацетилен молекуласында σ ,π байланыстар қалай түзіледі?
   
4. 
   Қаныққан көмірсутектердің қанықпаған көмірсутектердің химиялық қасиеттеріндегі айырмашылығы қандай ?
   
5. 
   Органикалық реакциялардың жіктелу негізі қандай?
   

1. 
   Петров, Х.В. Бальян, А.Т. Трощенко, Органическая химия –М.,Высшая школа. 1981
   
2. 
   Грандберг И.И. Органическая химия. -М.,1980 г.
   

1. 
   Алициклді қосылыстардың құрылысы ,алу тәсілдері , номенклатурасы , физикалық және химиялық қасиеттері
   
2. 
   Изомерия түрлері Стереоизомерия : геометриялық,оптикалық, және конформациялық
   
3. 
   Табиғи алициклдер.
   

Бициклді қосылыстарда бицикло-жұрнағымен циклдердің санын, содан соң квадрат жақшамен нүктелер арқылы екі түйіндегі С атомдарын қосатын әрбір көпіршедегі көміртегі атомдарының санын, соңынан бүкіл бициклді жүйедегі жалпы С атомдарының санын көрсететін алкан айтылады.

Мысалдар:

СН₂ СН₂

СН СН₂

СН

СН₂ СН СН₂ СН₂

СН₂

Н₂С СН₂

СН

бицикло [2.2.1]гептан бицикло [5,3,0]декан

Бүйір тізбектерінің кеңістікте орналасуына байланысты геометриляқ цис -және транс изомерлерін ажыратады

Циклогексан кеңістікте «кресло» және «ванна» типтес конформациялық изомерлер түрінде болады.

ТАБИҒИ АЛИЦИКЛДЕР.

Құрамы (С₅Н₈)_п алициклді қосылыстар терпендер деп аталады.Терпендер мына топтарға бөлінеді.1) алифаттты :мирцен,гераниол; 2) моноциклді :лимонен, ментол,цимол; 3) бициклді:пинан, камфора 4)Үшциклдіне тетрациклді терпендер:стероидтар

Өзіндік бақылау сұрақтары :

1. 
   Құрамы С₅Н₁₀ және С₄Н₈ циклоалкандардың мүмкін болатын изомерлерінің формуласын құрастыр және ата
   
2. 
   Этилциклогексанның мүмкін болатын барлық алу әдістерін және реакция шартын көрсет
   
3. 
   Циклогексан мен гександы қандай реакциялар көмегімен ажыратуға болады ?
   
4. 
   Табиғи терпендерге не жатады және олар қайда кездеседі?
   

Дәріс №7,8 Ароматты көмірсутектер

1. 
   Бензол құрылысының ерекшелігі. Ароматтылық критерийі
   
2. 
   Ароматты көмірсутектердегі электрофильді орын басуды бағыттау ережесі
   
3. 
   Алкандар. Алкендер Алкиндердің және арендердің химиялық қасиетеріндегі ұқсастық тар және айырмашылықтар
   
4. 
   Көп ядролы ароматты көмірсутектер.
   

Арендер-(4n+2) π-электрондармен делокализацияланған циклдік қосарланған жүйесі бар, бензоидты көмірсутектер. Жалпы формуласы С_nH_2n-6 (мұндағы n≥6) құрылысы бойынша арендерді төмендегідей ажыратады:

а) моноядролы арендер (бензол және оның гомологтары)

б) көпядролы арендер (ароматты ядро саны бірден көп)

Бензол молекуласында сақина жазықтығында әрбір көміртегі атомдары өзара(sp²- sp²⁾ және сутегі атомдарымен (s-sp²) 12 сигма байланыстар түзеді.Сақина жазықтығына перпендикуляр орналасқан, гибридке қатыспаған p орбиталдармен π байланыстар жүйесі түзіледі .

Бензол молекуласындағы σ (а)- және π (б) байланыстарының түзілу схемасы .

Сақинадағы π электрондар саны 4n+2 (n═0,1,2,3 т.с.с)-ге тең , қосарланған π-электрондар жүйесінен тұратын, жазық құрылымды циклді қосылыстар ароматтты қосылыстарға жатады.