https://forum.stan.kz/20970/mutaciya-degenimiz-ne

Мутациялық өзгергіштердің жіктелуі:
Мутация ағза үшін тиімді өзгерістерге әкеп соғатын сирек кездесетін
жағдайларда осы гені бар дербес ағзалардың саны мутацияға ұшыраған ген
популяцияда қалпына келмейінше арта береді. Бұндай пайдалы мутациялар
эволюцияның материалы болып табылады.
Мутациялар кезінде ДНҚ-дағы бірлі-жарым негіз немесе тұтас гендер немесе 
хромосомалардың өзгеруі мүмкін. Атап айтқанда үлескінің мутагендік мөлшері
оларды жіктеу негізіне жатады.

Бұдан басқа мутациялардың әрбір осы типтерінен өзгерген тип
бойынша тағы 
да бөлінеді. Сөйтіп гендік мутация мыналарды қамтиды:
1.Нуклеотидтің сусуы. Тұтас ген бір нуклеотидке жылжып қысқарады.
Осындай өзгеріс нәтижесінде бүкіл код ауысады да есептеу
шеңберінен сусып жылжиды.
2.Нуклеотидтердің еселенуі (дупликация) - жаңа гендердің пайда 
болуында маңызды рөл атқаратын үдеріс. Мұнда нуклеотидтің сусуы 
кезіндегі әрекет қайталанады, яғни есептеу шеңбері сусып жылжиды.
 ген құрылымы шегіндегі өзгерістер. Бұл 
нәруыздың бір молекуласын өзгерте ал
(
аберрация
) - хромосома құрылымындағы 
өзгерістер. Бүтін хромосоманың мөлшері мен 
пішінін өзгерте алады.
Геномдық
мутация
Гендік немесе нүктелік
мутация
Хромосома
лық мутация
ХРОМОСОМА САНЫНЫҢ ӨЗГЕРУІ,ЯҒНИ ҚҰРАМ САНЫНЫҢ АУЫТҚУЫ.

3.Ендірме нуклеотид. Генетикалық код жазбасында аналық ДНҚ-ға тән 
емес артық нуклеотидтың пайда болуы. Бұл - еселену формаларының 
бірі.
4.Алмасу - бір нуклеотидтің екіншісімен алмасуына байланысты өзгеру.
Пайда болу дәрежесі бойынша алмасу да 3 топқа бөлінеді:
1.Мәнсіз мутациялар. Нуклеотидтің алмасуы нәтижесінде нәруыздағы 
аминқышқыл сол мөлшерінде қалады. Мысалы, фенилаланинді кодқа 
түсіретін AAA триплетінде соңы нуклеотид аденин гуанинге алмасады. 
Түзілген ААГ триплеті де фенилаланин аминқышқылын кодқа жазады, 
яғни нәруыз бұрынғы қалпында қалады.
2.Ағат мутациялар (
миссенс-мутация
) - аминқышқылдарды 
алмастыратын өзгерістер. Егер ААА-ның орнына ГАА триплеті түзілетін 
болса, онда нәруызда фенилаланиннің орнына лейцин аминқышқылы 
тұрады.
3.Ерсі мутациялар (
нонсенс-мутация
) - аминқышқылдардың орнына 
тоқтатқыш триплет код (
стоп-кодон
) тұрған кездегі өзгерістер, яғни 
нәруыз үзіледі. Мысалы, ААА-ның орнына АТТ тұрады, өйткені РНҚ-да 
АТТ орнына УАА тұрады.
Хромосомалық мутация гендік мутацияға ұқсас болады. Мұнда тек бірнеше 
нуклеотидтер ғана емес, бірнеше гендерді қосып алатың әлдекайда үлкен
өзгерістерге ұшырайтындығымен ғана ерекшеленеді. Гендердің хромосомада 
дұрыс орналасуын әліпбидегі әріптер түрінде көзге елестетейік, мұндағы әрбір 
әріп ген бөлігіне немесе тұтас қалпына сәйкес келеді: АБВГДЕ. Осы мысал 
бойынша мутацияның түрліше типтері қалай болатынын көрнекі көрсетейік:

жүктеу/скачать 1,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: