Орындаған: А. Е. Оспанова 2фк топтық динамика және жетекшілік
жүктеу/скачать 25,38 Kb.
|
Топтық динамика
| Тікелей еңбек бөлінісі – жоғарыдан төмен (немесе сатылап бөлу) қызметкерлердің лауазымына, жауапкершілігіне қарай бөлінеді, ал көлденең еңбек бөлінісі – деңгейі, лауазымы, жауапкершілігі бірдей болған жағдайда, салалары мен мамандығына қарай бөлінеді.
3. Ұйым мақсатына жету үшін сыртқы ортамен тығыз байланыста болуы керек. Мысалы, ұйым барлық ресурстарды сыртқы ортадан алады және өнімді немесе қызметті сыртқы ортаға шығарып сатады, яғни ұйымның барлық іс-әрекеті, тіршілігі сыртқы ортамен қарым-қатынасына тікелей байланысты. 4. Ұйымда өндіріс салаларына байланысты бірнеше бөлімдер болса, оның әр саласы өзінше дамуы арқылы бүкіл ұйымның дамуына ықпал етеді. Бірнеше бөлімдердің болуы, егер ұйым күрделі болса, оны басқаруды да жеңілдетеді. 5. Ұйым дамып, табысқа жетуі үшін міндетті түрде ададмдарға міндеттержүктеп, еңбек бөлінісі арқылы ұйымның құрылымын құру, басшы қызметкерлерді іріктеу, оларға жауапкершілік жүктеу қажет. Бұл жағдай тек қана басқару, ұйымдастыру арқылы ғана жүзеге асасды. Яғни, ұйымға тән сипаттама оны басқарудың қажеттілігі. Ұйымның түрлері. Мақсатқа жету үшін ұжым ұйымдасуы, әрі басқару органы болуы тиіс. Өндіріс процестерін басқаруды үйлестіру үшін әкімшілік құрылым жасалып, онда ұжым мүшелері линия және басшылық деңгейі бойынша орналасады. Осы құрылым бойынша адамдар басшыларға және бағынушыларға бөлінеді. Басшылар тобы (командалық) басшылардан және олардың тікелей бағыныштыларынан тұрады, әрі бағыныштыларына бұйрық беруге құқы бар, ал бағыныштылар оны орындауға міндетті. Ұжымдағы қызмет қарым-қатынасын бейнелейтін құрылым әлеуметтік психологияда ресми топтар деп аталады. Ресми рөл термині белгілі бір әрекет етуді, жүріс-тұрыс стилін аңғартады, әрі ұжым мүшелері де басшыдан осындай қасиеттердің болуын талап етеді. Басшы өз ісін жете білу, ұйымдастырушылық және педагогикалық ерекшеліктері, талап етушілігі, принципшілдігі, адамдарға көңіл аудара білушілігі, ынталылығы, сенімділігі т.б. қасиеттерінің болуы ұжымды ойдағыдай басқаруына ықпал етеді. Ұйымдар ресми және бейресми болып екіге бөлінеді. Мемлекетке заң бойынша тіркелген, өзінің дербес есеп шоты (банкте), мөрі бар ұйымдар ресми ұйымдар болып саналады (мысалы, АҚ, шаруа қожалықтары, биржалар, өндірістік кооперативтер т.б.). Ресми ұйымдардың Жарғысы, сол жарғыға байланысты өз ережелері мен принциптері болады, статистикалық салық мекемелерінде тіркеліп, есеп беріп отырады. Ал бейресми ұйымдар ешқайда заңмен тіркелмеген, мөрі, есепшоты жоқ, өздігінен пайда болып, кейіннен жойылып кетуі мүмкін. Бейресми ұйымның да жетекшісі болады, бірақ оны арнайы ешкім сайламайды. Бейресми ұйымның жетекшісі өзінің адамдарды баурап алатын қасиетімен, ерекше ұйымдастырушылық қабілетімен, сөйлеу шеберлігімен ададмдарды өзіне тартып, басқалар соның айтқанын орындап, тек соны ғана тыңдайды. Бейресми ұйымдар әртүрлі бағытта болады – кейбіреуі қоғамға пайдалы, екінші біреуі зиян келтірушілер тобын құрайды. Сондықтан менеджер өз ұйымында бейресми топ бар ма, егер болса, ол топтың іс-әрекеті қандай бағытта екенін анықтауы тиіс. Мысалы республикамызда тұтыну тауарлары саудасымен айналысатын жеке саудагерлер (оларда бірнеше адамдар тобын құрайды: біреулері шетелге қатынап тауар әкелсе, екінші біреулері сатумен айналысады) нарықтың дамуына ықпал етеді, егер сондайлар наркобизнеспен шұғылданса, тек зиян келтірушілер болып саналады. Ұйымның ішінде бейресми топ пайда болған жағдайда оның мүшелері ұйымның басшысын емес, өз бейресми тобының басшысын жақынырақ санап, соның айтқанын тыңдауы жиі кездеседі. Сондықтан ұйымның басшысы бейресми топтардың іс-әрекетін қадағалап, олардың ұйымға қандай ықпалы бар екеніне көңіл аударуы тиіс. Ресми басшы бейресми топтың басшысын анықтап, онымен тіл табыса алса, ол топ мүшелеріне айтқанын орындата алады, яғни бейресми ұйымға оның басшысы арқылы ықпал ету қажет. Ресми топ (құрылым) басшының өз еркімен құрылады. Бейресми топтардың (құрылымдардың) пайда болуы басшының бұйрығымен құрылмайды. Мұндай бейресми топтармен басшының санасуына тура келеді. Өйткені олар жеке адамдарға және қызметшілердің жұмыстағы жүріс-тұрысына күшті ықпал етеді. Бейресми қарым-қатынас – бұл бірін-бірі құрметтеуден, ортақ мүддеден, сыйластықтан туындайтын достық, бауырластық байланыс. Мұндай қарым-қатынас адамдардың өзіне қажетті болғандықтан пайда болады және де оның өзі жұмыс бабына, ұжымдағы психологиялық ахуалға ықпал етеді. Өкілеттілікке сенім көрсетудің қажеттілігі мен артықшылығы бола тұрса да, кейбір басшылар өзінің қарамағындағы адамдармен ақылдасуды қажет деп санамайды. Мұның толып жатқан себептері бар, оны әдістемелік (методикалық), ұйымдық және психологиялық секілді бірнеше топқа біріктіруге болады. Әдістемелік тұрғыдан алғанда өкілеттілікке сенім көрсетудің қиын болатын себебі – басшы тарапынан басқару органын заңсыз теңдестіруден туындайды. Мәселен, қол қою құқын шектен тыс шоғырландыру тікелей орындаушылардың жауапкершілігін кемітеді, жұмыстың орындалу мерзімін ұзартады, әрі оның барысын бақылауды қиындатады. Ұйымдық тұрғыдан өкілеттілікке сенім көрсетудің ең дұрысы, жүйені жобалау сатысында, басқару аппараттарының бөлімшелері мен лауазымдық нұсқаулар туралы ережені жасаған кезде қарастырған жөн. Өкілеттілікке сенім көрсетудің технологиялық себептеріндегі кемшіліктер алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Сенім көрсетуді жүзеге асыру басшының жеке басындағы субъективтік факторларға (батылдығына, қызбалылығына, бәрін де өзі істегісі келетіндігіне т.б.), қарамағындағылардың нақты мүміндіктерін ескере отырып оның міндеттерді бөлу қабілетіне, олардың мақсаттары мен міндеттерін тиімді тұжырымдауына, қызмет нәтижесінің көрсеткіштерін бағалай білуіне, жұмыс нәтижесін бақылауына және оларды жақсарту мүмкіндіктерін қарастыруына байланысты. Өкілеттілікке сенім көрсетудің негізгі принциптері мынада: ең әуелі бірінші қызметке тікелей басшының өзі қандай өкілеттілікті жүзеге асыруы тиіс және қандай өкілеттілікті бағыныштыларына беру жөн екендігін анықтау қажет. Өкілеттілікке сенім артудың маңызды принциптерінің бірі – бағыныштыларға жүктелетін мақсат пен міндеттің айқындығы, оларды өзінің міндеттерімен және құқықтарымен дер кезінде таныстырып отыру. жүктеу/скачать 25,38 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|