Б.) Гана мемлекеті Бұл аймақтағы ең ежелгі мемлекет Гагна немесе Аукар. Осыған дәлел УІІІ ғасырдағы деректер Гана мемлекет болып қалыптасқанына көз жеткізеді. Этникалық құрамын сонинке халқы құрады. ІХ ғасырдың ортасына таман Гана Аукар аймағын, Багану, Сахараның Хода және Тоганте облыстарын, батысында Текуре жеріне дейін, шығысында Нигерге дейін, оңтүстігінде Сенегаланың үстіңгі ағысы мен Бауле жерлерін жаулап алды. Гана мемлекетінің астанасы – Кумбм-Саленболды.
Гананың билеушілері ІХ ғасырда бербер тайпаларымен күрес жүргізді.. гана жеріне бара жатқан сауда жолын және Ганадан Магриб жеріне бара жатқан сауда керуенін ұстап алды. Гананың ең қауіпті жаулары берберлер мен лемтуна халқы болды. 919 жылы Лемтін қоғамы толығымен күйрегеннен кейін соғыс 919 жылы Зенага қоғамымен аяқталады. Бұл соғыста Гана жеңіп, зеногтың бас қаласы мен Аудагост сауда орталығын жаулап алады.
