Орта ғасырдағы биохимияда
жүктеу/скачать 0,6 Mb.
|
1-2 лекция
- Бұл бет үшін навигация:
- Орта ғасырдағы биохимияда
- Биохимияның негізгі бөлімдері
|
Биохимия жасушалық биологияның көп бөлігін қамтиды және молекулярлық биологиямен тығыз байланысады. Молекулярлық биология нуклеин қышқылдарын, олардың құрылымы мен функциясын зерттейді. Биохимия ақуыздар, оның ішінде биохимиялық үрдістерді катализдейтін ферменттерді қарастырады. Орта ғасырдағы биохимияда Иатрохимия бағыты пайда болды.Иатрохимия — 16-17 ғғ. ғылымның бағыты, онда химияны медицинаға қызмет жасауға бұрды. Биохимия әдістері негізінен ХХ ғасырда қалыптасты; Қазіргі уақытта Биохимия шешетін негізгі проблемалар-бұл құрылым мен биологиялық функция арасындағы байланыс, ақпаратты беру жолдары, жасушаларда және бүкіл денеде биомолекулалардың кеңістіктік және уақытша таралуы, биохимиялық процесс ретінде эволюция механизмдерін декодтау мәселесі Биохимияның негізгі бөлімдері Статикалық биохимия- жасуша компоненттерінің химиялық табиғаты мен қасиеттерін зерттеу. Динамикалық биохимия-метаболизмді зерттеу. Жеке (функционалдық) биохимия- жеке мүшелер мен ұлпалардың қызметін биохимия әдістерімен зерттеу. Амин қышқылдары деп молекулаларында амин (NH2) және карбоксил тобы (СООН) бар қосылыстарды атайды. Ақуыздың молекулалық массасы (1 Д- 1,6 х10-24 г.) дальтонмен (Д) беріледі. Амин қышқылдарының жіктелуі: 1. Молекула құрамындағы карбоксил (- СОО)тобына қарай; 2. Молекула құрамындағы аминдік (-NH2) топқа байланысты; 3. Карбоксил тобымен байланысқан радикал сипатына қарай; 4. Басқа функционалдық топтарға (-OH, -SH, P т.б.) байланысты; 5.Физиологияда протеиногенді (ақуыз құрамына кіретін), протеиногенді емес (ақуыз құрамына кірмейтін); 6. Алмастырылмайтын (тек өсімдіктерде синтезделеді) аргинин, валин, гистидин, изолейцин, лейцин,лизин, метионин, треонин, триптофан, фенилаланин ағзасында синтезделмейді, ол ағзаға азық қорымен түседі және алмастырылатын (жануарлар ағзасында да, өсімдіктерде де синтезделеді) аланин, аспарагин, глицин, глутамин орнитин, серин, тирозин, цистин, цистеин, цитрулин ағзададағы органикалық қосылыстардан синтезделеді. Егер ақуыз молекуласы тек алмаспайтын амин қышқылдарынан құралса құнды, ал егер құрамына бір алмаспайтын амин қышқылы кем болмаса ондай ақуыз құнсыз болып есептеледі. Амин қышқылы бүйірлік радикалдардың құрылысына байланысты 4 класқа бөлінеді: I - гидрофобты амин қышқылдары аланин, лейцин, изолейцин, валин, пролин, фенилаланин, триптофан, метионин; II- поляризацияланған, электр заряды жоқ амин қышқылдары серин, треонин, тирозин, цистеин- бұл амин қышқылдары сумен сутектік байланыс түзуге қабілетті; III- оң зарядты лизин, аргинин, гистидин амин кышқылдары; IV- теріс зарядты аспарагин және глутамин амин қышқылдары. Амин қышқылдарының изомерлері: а)көміртегі қаңқасындағы радикалдардың тармақталуына байланысты; ә) карбоксил және амин топтарының орналасуына қарай (α, β, γ- т.б.) бөлінеді. Химияда, биология, ауылшаруашылық ғылымдарында амин қышқылдары көбіне эмприкалық атауларымен қолданылады. Ақуыз - алғаш рет жұмыртқаның ақ затына берілген атау. Ақуыз α-амин қышқылдарының қалдықтарынан пептидтік байланыс арқылы түзілген, құрамы қарапайым (C, O, N, H, S, P), құрылысы өте күрделі жоғары молекулалы органикалық қосылыс. Амин қышқылдарының полиамидтерді полипептид деп, ал арасындағы байланыс пептидтік байланыс деп аталады. Аминқышқылдар негіз ретінде және қышқыл ретінде де қызмет ете алады. Жеке аминқышкылдары бірнеше көрсеткіш бойынша жіктеледі. Соның ішіндегі ең маңыздысының бірі бүйірлік тізбектің табиғаты полярлы немесе полярлы емес болуы, ал екінші маңызды көрсеткіш бүйірлік тізбекте қышқылдық немесе негіздік топтың болуына байланысты. Маңызды рөл атқаратын келесі көрсеткіштер қатарына бүйірлік тізбекте қышкылдық немесе негіздік топтардан басқа да белсенді топтардың болуы олардың табиғаты. Ең қарапайым аминқышқылы — глициннің бүйірлік тізбегін сутегі атомы құрайды, мұнда α-көміртегімен тек екі сутегі атомы ғана байланысқан. Басқа аминқышкылдардың барлығында да бүйірлік тізбек әлдеқайда ұзын және күрделі келеді. Бүйірлік тізбектегі көміртегі атомдары грек әліпбиінің әріптерімен белгіленеді. Бірінші көміртегі α-көміртегі деп саналады. Аминқышқылдары көп жағдайда үш әріппен немесе бір әріп түрінде жазылады, бүгінгі таңда, қысқаша бір әріппен белгілеу басым түрде кездеседі. Бірінші топ аминқышқылдарындағы бүйірлік тізбектер табиғаты жағынан полярлы емес. Ол топқа глицин, аланин, валин, лейцин, изолейцин, пролин, фенилаланин, триптофан және метионин кіреді. Аталған топтың полярлы емес (гидрофобты), Аспарагин қышқылы (Аsр, О) Глутамин қышқылы (СІи, Е). Аминқышқылдары мен пептидтер ішінде бірқатар аминқышқылдардың, атап айтқанда аланин, валин, лейцин және изолейциннің бүйірлік тізбектері алифаттық көмірсутектер тобына жатады (органикалық химияда алифаттық деген терминдік сөзбен бензолдық сақинасы жоқ қосылыстарды атайды). Пролиннің құрылысы алифатты түрде болады және ондағы азот екі көміртегі атомымен байланысқан. Органикалық химия тілімен айтқанда пролиннің аминдік тобы екінші қатарлы аминдерге жатады және пролин көп жағдайда иминдік қышқыл деп аталады. Барлық басқа аминқышқылдардың аминдік топтары, керісінше нағыз аминдерге жатады. Фенилаланиннің құрамы ароматтық қатарға жататын көмірсутектобынан тұрады (ол бензол сақинасына ұқсас тұйықталған топ). жүктеу/скачать 0,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|