Орта ғасырлар дәуірінде Европада ғылымның тоқырауы (ғылымның дамуындағы метофизикалық дәуір және креоцинистік көзқарастардың үстем болуы). Лекция мәтіні
Лекция №15 Тақырыбы: Табиғи сұраптаудың сандық сипаттамасы: сұрыптаудың коэффициенті, тиімділігі, жылдамдығы
жүктеу/скачать 390 Kb.
|
лекция эволюция
| Лекция №15
Тақырыбы: Табиғи сұраптаудың сандық сипаттамасы: сұрыптаудың коэффициенті, тиімділігі, жылдамдығы Жоспары: 1.Сұрыптау жылдамдығының популяциядағы особьтардың генетикалық әртүрлілігіне байланыстылығы. 2.Сұрыптаудың қысымы және векторы жайлы ұғым. 3.Сұрыптаудың зерттеу әдістері Лекция мәтіні: 1. В.И.Власовтың айтуынша табиғи сұрыптау онтогенездің барлық кезеңінде гаметадан есейген организге дейін жүреді. Популяцияның генетикасын білу түрлі генотиптердің селекциялық бағалығын анықтауға мүмкіндік береді. Салыстырмалы топтардың бейімділік айырмашылығы С.М.Гершиновтың ұсынысы бойынша сұрыптау коффиценті деп аталады Мыс: рецесивті ген бойынша гомозиготалы болатын өкілдер гендері доминтаты организмдер беретін әрбір 100 ұрпақтың орнына 99 ұрпақ береді делік.Доминтаты гендері бар организмдердің селекциялық бағалығын 100 деп алсақ, онда рецесивті гомозиготалығы 0,99 болады, осы шамаларының айырмашылығы сұрыптаудың коффеценттің S көрсетеді. Айтылып отырған жағдайда S=1.00-0.99=0.01 тең зоотехникалық және ветерникалық генетикада сұрыптаудың маңызы зиянды мутацияларды үт майлығы жоғары басқа, тұқыммен шалыстыру керек. Бұл жұмыс зоотехникті көп ойландырып рецесивті түрлерін құртуда өте жоғары. Талдауға қарағанда рецесивтік мутантты геннің жилігін сұрыптау арқылы жылдам төмендетуге болады. Мыс:метальды генің шоғырлану 0,3 тең 0,2 –ге дейін төмендету үшін екі ұрпақтын өмірі ғана керек. Әртүрлі популяциялардың мутациялардың таралуы миграция арқылы жүру мүмкін. Мал шаруашылығында бұл басқа жерлерден мемлекеттерден мал әкелу әсіресе аталық малдың немесе олардың спермаларын әкеліп пайдалану мен байланысты. Түр популяциядан қүұралады. Егер бір популяциялардың өкілдері басқа популяйияның өкілдерімен мүлде немесе ішінар шағылыспайтын болса, онда мұндай популция оқшаулану процесіне душар болады. Егер оқшаулану ұрпақтар тізбегінің көп қатарында жүрсе сұрыптау факторлары әртүрлі популяцияларда неше түрлі бағыта құызмет етіп популяциялардың жіктеуі болады. Кейінен мұндай популяциялар жаңа түрлердің бастамас ын бюекру мүмкін.Түр ішінде популяциялардың оқшаулануы географиялық, экологиялық және биологиялық факторлардың әсеінен болады. Шағылысу еркіндігін бұзатын биологиялық факторлар қатарына генетикалық және физологиялық факторлар жатады. Оқшауланудың генетикалық факторлары көбінесе миграцияның қалыпты өтуін бұзады.Ол өсімталдығы жоғары болатын,ұрпақ алуына кедергі кетіреді.Оның себептері ониплойда хромосомалық қайта құрулар, ядро, цитоплазмалық сәйкес келу болады. Бұлардың әрқайсыс өкілдердің еркін шағылусын шектеуге және будандардың бедеу болып қалуына, гендердің еркін комбилациялауын тежеуге, яғни өз ішінде зсімталдығы жоғары болатын ұрпақ бере алатын формалардың генетикалық оқшауландыруына әкеліп соғады. 2. Сұрыптудың нәтижелігіне ортаның әсері. Табиғи және қолдан сұрыптаулар тек қан фенотиппен жүргізіледі.Малдың генотипін тұқымға ауытқалу үшін бағалағанда зоотехник фенотиппен жұмыс істейді. 1-ден ата-бабаларынның,2-нен ұрпақұтарының фенотипімен . Қандай организм болмасын фенотип генотиппен организмнің дамуында оған әсер ететін ортаның ықпалымен құрылады.Организм фенотипінің түгелдей ерекшеліктері ортаның әсеріне ұшыра бермейді мысалы: адамның және малдың қан топтары белгілі қызмет атқаратын белок құрылысы гемоглабин, трансферон, серулаплазмин т.с.генмен анықталады. Бұл ерекшеліктер өмір бойы өзгерісіз болады. Малдың түсіне , жүнінің өзгеруі қоршаған ортаның әсері шшамалы. Түрге тән ерекшеліктерқалыпты жағдайда тек қана генотипттік бақылау мен жүргізіледі. Дегенмен белгілердің басым көпшілігі оның ішінде мал тұқымын асылдандыратын зоотехниктер үшін қажеттер мысалы: сүт мөлшері майлығы тауықтың жұмыртқасы, қойдың жүн өнімдері малдың т.с.с күрделі тұқым қуу қасиеті барлар көбіне қоршаған ортаның ықпалына бағынышты. Генотип организмнің қоршаған ортаның әсер ережесін анықтайды осының нәтижесінде әртүрлі генотипті малдар бір-бірімен әжептәуір аайырмашылығы болуы мүмкін яғни модификациялық өзгергіштік пайда болады.Оның әсерінен фенотипіне қарап малдың тұқымдық бағасын анықтау кейде қиынға соғады бірақ мұндай қиындықтар ортаның жағдайы нәсілдік қасиеттің ықтималдығын бүркеп қарама-қарсы келгенде ғана туады. Мысалы: сүтті тұқымнан тараған сиырларды азықтандыру нашар болса, онда олардың өнімі жабайы тұқымдарының сиырларындай ғана онанда төмен болады. Себебі олардың өнім дәрежесі бұл жағдайда берілген азыққа байланысты. Егер сол сиырлардан мол азықпен жақсы күтімге қойса, онда тұқымнан алынған сиырлар өнімді әлде қайда артық береді. Сондықтан мал тұқымын асылдандыру үшін оған өте жақсы жағдай жасау ең басты жұмыс болып есептеледі. 3. Сұрыптаудың зерттеу әдістері мыналар - 1.Методикалық қолдан сұрыптау ерте кезден белгілі. Ертедегі гректер мен римдіктер жылқы, ит және басқа жануарлардың таза қанды түрлерін өсіру үшін малды асылдандыру жұмысына үлкен мән берген. Методикалық сұрыптау әрқашан жаңа тұқымдар мен жаңа сорттар жасайтын творчестволық процесс болып саналады. Осы әдісті қолдана отырып, селекционер мүсінше сияқты, алдын ала ойлаған жоспары бойынша жаңа органикалық формалар жасап шығарады. 2.Санасыз сұрыптау әдісі – бұл селекциялық процестің өте ертедагі түрі. Санасыз сұрыптаудың мәнісі – адам өсімдіктердегі жаңа сорттарын немесе жануарлардың жаңа тұқымдарын шығарам деген ойсыз-ақ өзіне пайдалыларын сақтап, нашарларын жойып жібереді.
жүктеу/скачать 390 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|