Орта мектепте оқыту процесінде көптілділікті дамыту мәселелері
жүктеу/скачать 2,3 Mb.
|
4–сабақ: Саған айтқым келгені (түркі жазуының тарихы туралы шетелдік досыма хат) Сабақ түрі – қарым–қатынастың монологиялық түрін дамыту. Сабақ мақсаты – Сипаттау мәтіні бойынша жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру. Сабақ барысы: МҰҒАЛІМНІҢ КІРІСПЕ СӨЗІ: Өткен сабақтарда сендер түрік жазуының тарихы туралы диалог құруды үйрендіңдер. Бүгін біз осы тақырып бойынша өз атымыздан хабарлама жасай білуді меңгереміз. Хабарлама монологтің алуан түрі болады. Ол хабарлау, сипаттау, пайымдау түрінде құрастырылуы мүмкін. 12-кесте – Осы үш түрлі мәтіннің құрылымындағы айырмашылықтарға мән беріңдер
Қорытынды. Бүгін біз сипаттау мәтінін құрастыып үйенеміз. Шетелдік достарыңа жазған хаттарыңды еске түсіріңдер. Хаттың бөлімдеі: Кіріспе Негізгі бөлім Қорытынды бөлім. Хаттың негізі бөлімі сипаттау түрінде болуы шарт. Досыңа жазған хатыңның негізгі бөлімінде ежелгі дәуірде кітаптың қандай түрлері болғандығын айтып өт. Үй тапсырмасы: шығарманы түзету. 5- сабақ: «Ежелгі дәуірдегі кітаптар» тақырыбында мазмұндама Кітап басуды ойлап тапқанға дейін, әдеби шығармаларды жарыққа шығару оңай емес еді. Себебі қолжазбалар қолмен көшірілетін. Бірақ біздің дәуіріміздің бас кезінде Ертедегі Римде қолжазба кітаптар (папирусқа немесе пергаментеке жазылған) көп тарады. Мұнда тегін кіретін көпшілік кітапханалары және кітап дүкендері болған. Баспа станоктарының жоқтығы келе-келе газет сияқты басылымдардың – мерзімді бюллетеньдердің шығуына бөгет бола алмады. Тіпті Рим патрицийінің жеке кітапханасы да болды. Кітаптар қымбат болмаған. Оның себебі құлдар еңбегінің арзандығында болса керек. Әрбір бай римдіктің кітап оқып беретін және көшіретін құлдары да болған. Осындай білімді құлдар жүздеп, мыңдап саналатын. Цицеронның досы, бай әрі ақылды Тит Помпоний Аттик сату үшін манускриптер дайындауды ең алғаш жолға қояды, бұл кәдімгі көпшілік тиражбен кітап шығаруға ұқсас жұмыс. Бұған көптеген құлдар үйретіледі, біреуі кітапты дауыстап оқитын да, басқа ондаған құл оны жазатын, сөйтіп бір мезгілде көп кітап дайын болатын Аттик ойлап тапқан істің пайдалы екенін көріп, оған еліктушілер де табылды. Сөйтіп Ертедегі Римде қолжазба кітап шығару кәсіпке айналды. 6 -сабақ 1) Мазмұндама бойынша қатемен жұмыс. 2) «Түркі тіліндегі кітаптар – түркі мәдениетінің белгісі» тақырыбында ауызша монолог. (Сабақ циклын құрастырған п.ғ.д. Болатбаева К.Н.) Қорыта келгенде, жүйелілік, функционалдық және коммуникативтік ұстанымдарды үйлестіретін технология мұғалімге оқушылардың бойында білім, білік, дағдыны кешенді түрде қалыптастыруды қамтамасыз етеді. Мұғалім сабақ түрлерін оқушылардың ерекшеліктері мен дайындық деңгейлерін есепке ала отырып түрлендіре алады. Осындай сабақтар циклін өткеннен кейін сол тақырып бойынша оқушылар барынша белсенді қарым қатынасқа түсе алатындықтарын, өз ойларын еркін жеткізуді меңгергендіктерін, жағдаятқа орай тілдік құралдарды дұрыс таңдауға мүмкіндіктері барын тәжірибе көрсетіп отыр. 3.7 «Қазақ әдебиеті» сабағын орыс тілді мектептерде когнитивтік-коммуникативтік технология арқылы оқыту үлгісі Сабақтың тақырыбы: Айтыс. « Біржан мен Сара» айтысы (2 сағат). Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Айтыс туралы ұғым беру, оның ерекшеліктерін түсіндіру. 2. Дамытушылық: Оқушылардың сөздік қорын байытып, сөйлеу қабілеттерін дамыту. 3.Тәрбиелік: Қазақ халқының өнеріне құрмет көрсетуге тәрбиелеу. Сабақтың барысы. І. Мотивациялық кезең. 1. Ұйымдастыру. 2. Үй тапсырмасын тексеру 3. Қызығушылығын ояту. Қазақ хаық ауыз әдебиетінің қандай түрлерін білесіңдер? Сонымен сабағымызды «сөздің мәні айта білсе ашылар» деген мақалмен бастайық. ІІ. Мағынаны ашу. І кезең № 1 ФМК-мен репродуктівтік жұмыс. 1-тапсырма Кестенің бағандарын пайдаланып сұрақтарға жауап беріңіздер. ( Тақтада сұрақтар қазақ тілінде жазылып тұрады) Что такое айтыс? Какие виды айтысов можете перечислить? Каковы особенности «бәдік» айтыса? Чем интересен айтыс между животными и человеком? Как можно характеризовать айты загадку? На какие группы делится традиционный айтыс? а) Какова суть айтыса между девушкой и джигитом? б) Какова тематика айтыса акынов и чьи интересы они затрагивали?Какие качества присущи акынам, участвовавшим в этом айтысе? 2-тапсырма. Кесте арқылы айтыс және оның түрлері атты мәтін құрастырыңыз.( Жазбаша жұмыс) 3-тапсырма.Диалог құрастыру ( Жұптық жұмыс). Керекті сөздер:. .... деген не, білесіз бе, қызық екен, рахмет, қалай түсінуге болады?, түсінбей қалдым, тағы қайталаңызшы, түсіндім сізге рахмет. Диалог үлгісі:
Сұрақ. Жауап. Алғыс айту. Басқа сұрақ қою? Жауап. Қайталап сұрау. Түсіндіру. Алғыс айту. 1-жағдаят. Вы оказались за рубежом, специалисты-филологи интересуются видом айтыса « бәдік». Разыграть диалог между казахстанцем и зарубежным казахом. 2 - жағдаят: Сенен төмен сыныпта оқитын көрші бала жануар мен адам айтысы деген қандай айтыс деп сұрайды. Осы жағдайды диалог ретінде ойнаңдар. 3 - жағдаят . Тележүргізуші мен телекөрменнің сұхбатын ойнаңдар.
4- жағдаят. Әжесінен немересі оның жас кезінде бос уақытын қалай өткізгені туралы сұрайды. Ол қыз бен жігіт айтысы туралы айтады. 5-жағдаят. Жетекшілері жас ақындарға айтыстың ерекшеліктерін және айтыскерге қандай қасиет қажет екенін айтады. ( Сыныпқа сұрақтар қойылады). Үй тапсырмасы: Айтыс туралы мазмұндау.
І Мотивациялық кезең. 1. Ұйымдастыру. 2. Үй тапсырмасын тексеру. ( № 1 ФМК) ІІ. Операциялық кезең.
Тапсырма №2 ФМК пайдаланып сұрақтарға жауап беріңіздер. 1.Қай уақытта Біржан мен Сара айтысқан ( айтысқа түсіп отырған).? 2. Біржан туралы айтайық, сөйлесейік. ( поговорим о Біржане см. графу 1) 3. Сара туралы не айтасыңдар? 4.Біржан мен Сара айтысының тақырыбы қандай?
Тапсырма. Ассоциация. Екі ақынның айтысын салыстыру. Керекті сөздер: сияқты, секілді, неге ұқсайды, Біржанның өнері, Сараның өнері. Біржан мен Сараның дарындылығын немен салыстыруға болады? Сараны немен салыстыруға болады? Ақындардың ұқсастығы неде? Әдеби теориялық ұғымдар: эпитет, теңеу, метафора, ирония - әжуа. Тапсырма. Өз пікірлеріңізді білдіріңіздер. (Сіз қазіргі айтысты талдайсыз қатысқан қыз бен жігіттің өнерлерін бағалаңыз). Үй тапсырмасы. Жалпы айтыс өнері туралы мазмұндау. № 2 ФМК «Біржан мен Сара айтысы»
Қорытынды Бұл құралда көптілділікті дамытудың Қазақстандағы жалпы білім беретін мектептерде оқушылардың тілдерді меңгеру деңгейіне сәйкес әдістемелік жолдары көрсетілді. Басқа елдердің тәжірибесін өз еліміздің жағдайына сәйкестендірмей қабылдау көптеген теріс нәтижелерге әкеліп соғуы мүмкін. Ең алдынғы мәселе – көптілділікті дамыту барысында оқушыларға тілдік және тілдік емес пәндер бойынша толыққанды білім беру, сол білімді қолдану дағдыларын арттыру. Көптілділікті қалыптастыру мақсатымен қазақстандық мектептерде жаттанды дайын мәтіндер қолдану, соны сабақта қайталап айтқызу, ал жағдаятты өзгерткен кезде сол шетел (немесе екінші) тілде оқушылардың түсінгенін айтып бере алмауы, шетел немесе екінші тілде құрастырылған тест сұрақтарына жауап бере алмауы - әдіскерлерді ойландыратын мәселе. Бүгінгі таңда функционалдық сауаттылық стратегиясын орындау барысында атап өткен кемшіліктер алдынғы саптан екі мәрте кері шегіну болып бағаланады. Сондықтан, барлық пәндерді оқытқанда стандарт бойынша қойылған білім алу нәтижелеріне қол жеткізу және сонымен қатар екінші тілді сол пәнге берілген сағат мөлшерінде меңгерту күрделі және арнайы оқыту технологиясын қажет етті. Бұл әдістемелік оқулықта тілдік және тілдік емес пәндерді екі тілде оқытуды жоспарлау, оқытылатын материалды іріктеу, сатылап меңгерту, нәтижесінде – сол тақырып бойынша оқушылардың білім және екінші тіл деңгейін қарым-қатынасқа еркін түсуге жеткізу жолдары көрсетілген. Екінші/үшінші тілдік пәндерді оқыту үшін функционалдық-коммуникативтік технология, тілдік емес пәндерді оқыту үшін – когнитивтік-коммуникативтік технология ұсынылып отыр. Технологиялардың негіздері ашылып, оқу үрдісінде сабақтар үлгілері арқылы қолдану жолдары көрсетілді. Базалық пәндерді екі тілде қатар оқытып, үшінші тілге сол базалық пәндердің мазмұнына сәйкес келетін қолданбалы курстар арқылы үйретуге болатыны тәжірибе жүзінде анықталды. Сабақтарды сыннан өткізген кезде оқушылардың терең білім алатындығы (білім мазмұнын оқыту тілінде, сосын екінші тілде, одан кейін - диалог қатынасын екінші тілде құруды үйренуде, соңында – оқыған-білгенін монолог түрінде екінші тілде баяндау кезінде қайталау арқылы) байқалды. Сонымен қатар, екінші тілді меңгеруді тақырып бойынша коммуникативтік құзыреттілікке дейін жеткізуге болатындығы анықталды. Аталған әдістемелік жаңалықтарды мектептерде жалпы оқыту барысында көптілділікті дамытуда әбден қолдануға болатынына көз жеткіздік. Аталған технологиялар негізінде төмендегідей нәтижелерге мектепте оқытудың үш деңгейі бойынша жетуге болады: Бастауыш білім беру деңгейінде: 1) өзінің тілдік мүмкіндіктері мен қажеттілігі негізінде сол тілде сөйлеушімен ауызша және жазбаша түрде қарым-қатынас жасауды үйрену; тілдік және тілдік емес жағдай ережелерін игеру; 2) тілде ауызша және жазбаша қарапайым деңгейде меңгеру үшін қажетті бастапқы лингвистикалық түсінікті меңгеру, лингвистикалық білімдерін кеңейту; басқа елдердегі өз қатарластарының өмірімен, балалар әдебиетімен және балаларға арналған көркем әдебиет үлгілерімен танысу негізінде басқа тілде сөйлеушілермен достық қарым-қатынас пен толеранттылықтың қалыптасуы. Негізгі орта білім беру деңгейінде: 5-6-сыныптар (5-7 – 12 жылдыққа көшкенде): а) ағылшын тілін тереңдетіп оқу, пәндерді оқу тілінде және ағылшын тілінде оқуға дайындық. Информатика және математика пәндерін екі тілде оқу (70% оқыту тілінде, 30% ағылшын тілінде), өйткені информатика терминдерін ағылшын тілінде меңгеру оңай; сабақ сайын қайталанып отыратын математикалық амалдар (қосу, азайту, көбейту, бөлу және т.б.) грамматикалық тұрғыда аз сөзбен қамтамасыз етіледі; б) 5-6/ 5-7 -сыныптардағы музыка сабақтарында ағылшын тілі меңгертіледі; в) орыс тілінде оқытатын мектептегі қазақ тілін тереңдетіп оқыту, қоғамдық-гуманитарлық циклдағы «Қазақстан тарихы», «Қазақ әдебиеті» пәндерін қазақ тілінде оқытуға дайындық. 7-9 (8-10)-сыныптар а) математика және информатика пәндері ағылшын тілінде оқытылады, б) МЖБС берілген сағаттардан шектеуінде ғана «Қазақстан тарихы», «Қазақ әдебиеті» пәндерін қазақ тілінде аталмыш технология бойынша оқыту (білім мазмұнын терең түсіну үшін); в) физика, химия, география (шетелдер географиясы бөлімі), биология пәндерін технология бойынша екі тілде: оқыту тілі мен ағылшын тілінде оқыту МЖБС-да берілген сағаттардан аспай оқытуға мүмкіндік береді. Жалпы орта білім беру деңгейінде: Қазіргі таңда 11 жылдық мектепте базалық және бейіндік пәндер бөлінсе де, бейіндік пәндер сағаттың көптігімен ерекшеленеді. Осы жағдайда қолданбалы курстарын толық шетел тілінде және орыс тілді мектептерде – қазақ тілінде оқытуға болады. Ал 12 жылдық жүйеде базалық пәндер екі бейіндік бағдарға да бірдей болады да, негізгі базалық пәнге қосымша бейіндік пәндер анықталады (мысалы, базалық алгебра және оның бастаулары болса, бейіндік – жоғары математиканың негіздері деп аталуы жоспарлануда). Сол жағдайда базалық пәндерді мектептің оқыту тілінде қалтырып, бейіндік пәндерді шетел тілде оқытқан бакалавриатқа, болашақ мамандық бойынша көптілділікке бейімдеу жұмысының бір аспектісі болады. Қолданылған әдебиеттер тізімі Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан». «Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы». http://tengrinews.kz/vibori/178150/. Послание Президента Республики Казахстан – Лидера нации Н.А.Назарбаева народу Казахстана «Стратегия «Казахстан - 2050»: новый политический курс состоявшегося государства». Золотова Г.А. Синтаксический словарь: Репертуар элементарных единиц русского синтаксиса. – М.: Эдиториал УРСС, 2001. – 440 с. Логвинова Л.В. Тематическая организация дидактического материала на уроках русского языка как средство развития связной речи учащихся-осетин (на примере изучения имени прилагательного в 5 классе осетинской школы): Автореферат дисс. на соискание ученой степени канд.пед.наук: (731) - 1971.-21с. Булатбаева К.Н. Функционально-коммуникативная технология обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: НИЦ ПГУ, 2005 – 351 с. Изаренков Д.И. Обучение диалогической речи. – 2-е изд., испр. – М.: Русский язык, 1986. – 160 с. Золотова Г.А.,Онипенко Н.К., Сидорова М.Ю. Коммуникативная грамматика русского языка. – М., Русския язык, 1998. – 528 с. Березин Ф.М., Головин Б.Н. Общее языкознание. – М.: Просвещение, 1979. – 416 с. Ширяев Е.К. В поисках путей исследования логико-грамматических типов предложения. Сб. Язык-система. Язык - текст. Язык – способность. / Институт русского языка РАН. – М.: Наука, 1995. – С. 227- 301. Падучева Е.В. Референциальные аспекты семантики предложения. – М.: Изд. АН СССР. Сер. Лит. и яз., 1984. – Том 43. – С. 7-12. Сусов И.П. Семантическая структура предложения (на материале простого предложения в немецком языке). – Тула: изд-во Тульского гос.пед ин-та, 1973. – 141 с. Богданов В.В. Семантико-синтаксическая организация предложения / В.В.Богданов; Ленинград.гос.ун-т им. Жданова. – Л.: ЛГУ, 1977. – С. 204. Кокорина С.И., Бабалова Л.Л., Метс Н.А. Практическая грамматика русского языка для зарубежных преподавателей-русистов. – М.: Русский язык, 1985. – 408 с. Кузьмина Г.В. Описание и презентация учебного материала на базе функционального синтаксиса // Русский язык как предмет изучения в национальной школе (К проблеме лингвистического описания языка в учебных целях): Обзор научных трудов. – М.: АПН СССР, 1983. – С.102-107. Золотова Г.А. Синтаксический словарь: Репертуар элементарных единиц русского синтаксиса. – М.: Эдиториал УРСС, 2001. – 440 с. Пассов Е.И. Основы коммуникативной методики обучения иноязычному общению. – М. : Русский язык, 1989. – 292 с. Кипу. //Лингвистический энциклопедический словарь. – М.,1990 – С. 221 Келімбетов Н. Ежелгі дәуір әдебиеті. – Алматы, 1998. Сулейменов О. Ассирийский период. // Казахстанская правда, 2001, 19 мая. Барманкулов М.К. Тюркская вселенная. – Алматы: Білім, 1996. Қосымша «Абайдың қара сөздері» атты сабақта қоданылған көрнекті материалдар 
жүктеу/скачать 2,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|