Өсімдік шаруашылығы практикумы қайта өңделіп, толықтырылып екінші шығарылуы
жүктеу/скачать 13,01 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 83-сурет. Қарбыз: 1-аналық гул; 2-аталық гүл, 3-аталықтар; 4- өркеннің бір бөлігі.
- Мал азықтық
ҚАРБЫЗ - АРБУЗ - Қарбыздың екі түрі - асханалық қарбыз және мал азықтық қарбыз өсіріледі. 
83-сурет. Қарбыз: 1-аналық гул; 2-аталық гүл, 3-аталықтар; 4-өркеннің бір бөлігі. Мал азықтық қарбыздың күшті дамыған кіндік тамыры 4-5 м дейін тереңге және 5-7 м дейін жан-жағына тарайды және асханалық қарбызға қарағанда қуатты. Сабағы шырмауықты, ұзын өрімді (3-2 м), 10-12 бұтақты, қатты талшықтармен туктенген. Жапырақтары қауырсынды тілікті бөліктерге тарамданған. Гүлдері ірі, күңгірт-сары күлтешесі бар, бестік типте, бөлек жынысты. Аталық гүддері үзын аяқшаларға, ал аналық гүлдер қысқа аяқшаларға орналасқан жөне аталықтарға қарағанда ірірек. Жемістері-шар пішінді жөне үзынша-сопақ келген, жасыл немесе ашық-жасыл түсті, әрі күңгірт жолақты мрамор суреті бар. Жемісінің массасы 10-15-тен 25-30 кг дейін жөне одан да жоғары. 1000 түқымының массасы 100-200 г. мал азықтық қарбызда түқым жолы жоқ. Мал азықтық карбыздың сорты: Дисхит — Азов - Қара теңіз АШИ-да шығарылған, 1956 (1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13). Бақылау сұрақтары 1. Негізгі бақша дақылдары. Мал азықтық қүндылығы, егістік көлемін, өнімін сипаттаңыз. Дақылдар өнімінің потенциальды мүмкщдігі. 2. Дақыддардың морфологиялық ерекшеліктері.
Қазақстанда мал азығына пайдалануға рұқсат етілген сорттары. Асқабақ пен қарбыздың биологаялық ерекшеліктері. Бақша дақылдарының өсіру технологиясындағы ерекшеліктері. Әдебиет Белик В.Ф. Бахчевые кулътуры. М., Колос, 1980. Гуцалюк Т.Г., Эренбург П.И. Бахчеводство. А-Ата: Кайнар, 1965. 7. АЗ ТАРАҒАН (ТРАДИЦИЯЛЫ ЕМЕС) МАЛ АЗЫҚТЫҚ ӨСІМДІКТЕР ТАПСЫРМА
Аз тараған мал азықтық дақылдардың (аюбалдырған, майтамыр, таран, марал тамыры, прозен жапырақты сильфия, гүлтөжі, козлятник ж.б.) морфологиялық белгілерімен танысу. Аз тараған мал азықтық өсімдіктердің жемістерін, тұқымдарын анықтау. Мал азықтық қүндылығы мен шаруашылықта пайдалануына сипаттама беру. Егіншілікте пайдаланылатын мал азықтық дақылдардың түр қүрамы шектеулі болғандықтан (25-тен артық емес) жабайы флорадан, сонымен бірге басқа мақсатқа пайдалану үшін немесе басқа аймақта есірілетін (мысалы денді, майлы т.б.) өсімдіктерді зерттеп егістікке енгізудің (интродукциялаудьщ) қажеттігі туады. Соңғы жылдары келешегі бар мал азықтық өсімдіктер ретінде бірталай жабайы дақылдар-Сосновский аюбалдырғаны, Забайкал тараны, Шығыс козлятнигі, марал тамыры, майтамыр, прозенжапырақты Сильфия, гүлтөжі т.б. зерттеуге және егістікке енгізуге талап жасалуда. Олардың кейбіреулерінің түқымдары мен жемістері бойынша айырмашылық белгілері 93-кестеде, ал жапырақтары, гүл шоғыры мен гүлдеріндегі айырмашылықтар 94-кестеде келтірілген. 93-кесте Кейбір аз тараған мал азықтық өсімдіктердің түқымдары мен жемістерінің айырмашылық белгілері
94-кесте Кейбір азттардан мал азықтық өсімдіктердің жапырақтарындағы, гүл шоғырындагы және гүлдеріндегі айырмашылық белгілер
Топинамбур (жер алмұрты) астра тұқымдасының туыстығы, түріне жататын көпжылдық түйнекті өсімдік. Морфологиялық белтілері бойынша топинамбур күнбағысқа ұқсас. 
84-сурет. Жер алмүрты, топинамбур: 1,2-егін көгі жене қарқынды түйнек түзі кезендеріндегі есімдіктер; 3-сабақтың бір бөлігі; 4-гүлдер: түтікті (а) жөне тілді (б); 5-жеміс; 6-түйнектер. Тамыр жүйесі түйнеклен көбейтілгенде шашакты, жақсы дамыған; тұқымымен көбейтілгенде терең бойлайтын кіңцікті. Сабағы-тік өседі, жақсы жапырақтанған биіктігі 2-3 м, бұтақтана алады, кейде аздап күлгін түсті. Жапырақтары қарапайым, сағақты, жұмыртқа пішіндес, үшкірленген, ірі, жиектері тісті, сабақтың төменгі бөлігінде қарама-қарсы, ал ортаңғы жөне жоғарғы бөлігінде кезектесіп орналасқан. Жапырақтары мен сабақтары кдтты түктермен көмкерілген. Гүл шоғыры-диаметрі 3-4 см себет, екі типті гүлдері болады: тілді (жеміссіз) жөне түтік тәрізді қосжынысты. Гүлдері жел мен насекомдар арқылы айқас тозаңданады. Жемісі-кішірек келген сүр түсті, шекілдеуік, күнбағыстан анағүрлым үсақ. 1000 шекілдеуігінің массасы 7-9 г, түқымымен тек селекциялық мақсатқа гана көбейтіледі. Топинамбурдын, түйнектері алмүрт, цилиндр, түйреуіш пішіндес ұзынырақ домалақ. Көзшелері түйнекте бүдырланып, спираль төрізді орналасқан. Сорттарына қарай түйнектері ақ, сары, қызғылт және қызғылт-күлгін түсті болып келеді. Олар картоп түйнегінен ұсақ жөне орташа массасы 20-60 г. картоптан айырмашылыгы - қабыга болмайды, сондықтан тез солып қалады. Түр аралық будандастыру жолымен топинамбур мен күнбағыстан жаңа өсімдік-топинсолнечник шығарылған, оның биологиялық жэне шаруашылық белгілері өзгеше. Топинсолнечниктің көптеген сорттары түйнектерінің біркелкілігімен, жоғары енімділігімен ерекшеленеді. Сыртқы белгілері бойынша топинсолнечник көп жағдайда туыстарын еске түсіреді, алайда олардан биік, ал жапырақтарының саны жөне мөлшері, сабақтың жуандығы мен бұтақтануы жағынан аралық деңгейде. Аталған дақылдардан ҚР егістікте жөне табиғи жерлерді жақсартуға пайдалануға рүқсат етілген сорттары: Шашақты амарант: Атлант, 1995 (3,4,13); Изен (прутняк) Алма-Атинский песчаный 1, 1985 (3); Бактолен, 1999 (13); Задарьинский, 1990 (3)- Күйреуік (соран күйреуік)-Айдарлинский 1, 1985 (3); Сэн, 2000 (8,13). Қара сексеуіл - Жан-Сая, 2000 (8,13). Теріскен - Арысский, 1990 (13); КЛХ-2, 1990 (3); Кызылкум, 1999 (13). Чогон (аз жапырақты эления)-Сырдарьинский, 2000 (8,13). Топинсолнечник-Целинный 87, 1999 (1,3,12). Топинамбур-Находаа, 1993 (12). жүктеу/скачать 13,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|