Өсімдік шаруашылығы практикумы қайта өңделіп, толықтырылып екінші шығарылуы
жүктеу/скачать 13,01 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Саба ғ ы
- Паңдалануға рұқсат етілген күріш сортгары: Уш-тобинский
КҮРІШ - РИС - ОКҮ2А ТАПСЫРМА Морфологиялық ерекшеліктерін оқып-үйрену. Тұр тармақтары мен түршелерін анықтау. 3. Пайдалануға рүқсат етілген күріш сорттарының шаруашылық-биологиялық сипаттамасымен танысу. Кәдімгі күріш-біржылдық өсімдік. Тамыр жүйесі шашақты, тереңге бойламайды (0,2-0,25 м тереңдікке ғана), тамыр талшықтары елсіз дамыған. Тамырдағы арнаулы ауа өткізгіш тканьдердің барлығынан күріш тұрақты су жайылған жағдайда өсіп-жетілуге бейімделген. Сабағы — биіктігі 0,8-1,2 м қуыс түйін аралықтардан (9-дан 20-ға дейін) тұратын сабан. Сабақтар күшті түптенеді, 3-5 өнімді сабақ қалыптастырады. Жапырақтары-линиялы-ланцетті, қырлы жүйкеленген, шеттері үшкірленіп біткен, ұзындығы 20-25 см, ені 1,5-2,0 см. Негізгі түсі жасыл, алайда қызыл, қызғылт, қоңыр-күлгін де болады. Жапырақ саны-10-13. Гүл шоғыры-сіпсебас (20-30 см) қырлы, орталық білігі бар, одан бірінші дөрежелі 2-3 бұтақшалар шығады, олардан екінші дөрежелі бұтақшалар тарайды да ұштарында бір гүлді масақшалар орналасқан. Масақ қабықшалары қалың, ланцетті, гүл қабықшалары мен қырлары болады, теменгілері қылтықты болуы мүмкін (10-12 см). Масақшалары-біргүлді. Гүл қабықшалары (қауыздары) сабавды-сарғыш, қызыл, қоңыр, қоңыр-күлгін, қара болуы мүмкін. Гүлдері басқа астық дақылдарынан 6 аталықтың барлығымен ерекшеленеді. Күрш-өздігінен тозанданады. Дәні қабықты, бастырғанда масақ және масақша қабықшаларымен бірге бүтін масақша түрінде үгітіледі. Күріш өсімдігінің жекелеген мүшелері 23-суретте көрсетілген. Күріш қоңырбастылар түқымдасына (Роасеае) Отуга туыстығына жатады және 25 түрді біріктіреді, оның ішінде аса маңыздысы егістік күріш (О.ЗаіІуа). осы заманғы жүйелеуге сәйкес бұл түр 3 тр тармағына бөлінеді.
қысқа дәнді күріш (огуга заііуа Ъгеуіз) үнді тұр тармағы (огуга заііуа іпсііса) қытай-жапон тұр тармағы (огуга заііуа зшо^аропіса), Қысқа дәнді күріш дәнінің ұзындығы-4 мм шамасыңда, ұсақ. ол тропикалық елдерде ғана таралған. үнді тұр тармағының ұзын, (5 мм-ден жоғары) жұқа және жіңішке дөәндері болады, ұзындығының еніне қатынасы 3,0-3,5:1. Гүл қабықшалары түкпен көмкерілген. Қытай-жапон тұр тармағының дәндері енді, жуан (ұзындығы 5 мм-ден жоғары), көлденең қимасы домалақтау келген, ұзындығының еніне қатынасы 1,5-1,9:1. Гүл қабықшалары жиі түкті. Қазақстан Республикасында өсірілетін барлық күріш сорттары дерлік қытай-жапон тұр тармағына жатады, ал ол консистенциясымен химиялық құрамы өртүрлі екі түршелер тобына ажыратылады. 
23-сурет. Күріш: 1,2-түптенудің басы мен сүттене пісу кезеңдеріндегі өсімдіктер; 3-масақша; 4-пестик; 5-ауа өткізгіш ткань (аэрснхима); 6-екітүсті жөне біртусті гүл қауыздарымен (қабықшаларымен) қытай-жапон бұтағының шашақтары, масақшалары, дәндері; 7-үнді бұтағыньң шаінага, масақшасы жене дәні. Күріштің түршелерін анықтау мынадай белгілерге негізделген: Дәннің түсі (ақ, қызыл, қоңыр, қара,қара-қоңыр), консистенциясы (шынылы, үнды). Гүл қабықшалары мен қылтықтардың түсі (сабанды-сары, қызылдан қоңыр-кулгін жөне қараға дейін), масақ қабықшаларының мөлшері мен түсі. Қылтықтылығы, қылтықтың болмауы және жартылай қылтықтылық (54-кесте). Паңдалануға рұқсат етілген күріш сортгары: Уш-тобинский, 1963 (3); Златый, 1996 (3); Қарақалпақстан, 1989 (13); Кубань 3; Лазурный, 1990 (13); Маржан, 1987 (8); Солнечный, 1982 (3); Уз-рос 7-13, 1968 (13); Уз-рос 59, 1973 (13); Авангард, 1985 (8,13); Алтынай, 2000 (3). жүктеу/скачать 13,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|