Өсімдікті өсірудің биотехнологиялық әдістері Жансая і-ші деңгейлі сұрақтар
,Мурасиге-Скуг қоректік ортасын дайындау жолына тоқталыңыз
жүктеу/скачать 7,02 Mb.
|
Өсімдікті өсірудің биотехнологиялық әдістері
| 21,Мурасиге-Скуг қоректік ортасын дайындау жолына тоқталыңыз
Американдык ғалым Ф. Скуг кұрамында минералды тұздар, кӛмірсулар, витаминдер бар қоректік ортада темекі сабағынын кесінділерінін осуін зерттеді. Ол қоректік ортаның кұрамына табиғи косынды кокос сүтінін орнына экзогендік фитогормон-дарды енгізді. Онын істеген тәжірибелерінде кейде каллус пайда болуы, ал кейбір жағдайда бүршіктердін калыптасуы байкалды. Қоректік ортаға ауксин косылғанда каллус түзілген де, бүршік-тердін пайда болуы және осуі тежелген. Ал адениңді косканда, керісінше, бүршіктер пайда болған, яғни аденин ауксинның тежеуші әсерін бәсеңдетеді. Зерттеушілерге Бұл тәжірибелер кокос сүтіндегі ӛсу факторынын күрамында пуриндік заттардың болуы мүмкін деген ой салады. Себебі аденин нуклеин кышкылдарынын кұрамына кіретін пуриндік негіз. Сондыктан олар ен алдымен нуклеин кышкылдарының әсерін талдауға кіріседі. Сонда сельдь балығынын спермасынан болініп алынған ДНҚ қоректік ортаға косылса, ол темекі клеткаларынын тез бӛлінуіне әсер ететіні аныкталды. Мүндай нәтижені үзак сакталған ескі ДНҚ препараты кӛрсетті. Шамасы, ӛсу факторы ДНҚ молекуласынын ыдырау кезінде пайда болғаны. Ф. Скуг әріптестерімен бірге ашыткыдан физиологиялык активті зат бӛліп алды. Ол зат ауксиннін қатысымен темекі сабағының ӛзекті паренхимасы клеткаларының тез бӛлінуінін, каллус ұлпасынын тузілуін және онда бүршіктердін дамуын камтамасыз. Клетка болінуін үдететін осы затты олар кинетиндеп атады. Кинетин озінін химиялык құрылысы жағынан аденинге оте жақын, ол да пуриндік негіз болып есептеледі. Осылар сияқты физиологиялык әрекетшіл заттар тобына цитокиниңдер деген ат берілді- Осы ғылыми жаналыкты ашу аркасында Т. Мурасиге мен Ф-Скуг 1962 жылы ӛздерінің атакты қоректік ортасын дайындады. Бұл орта осімдіктердің кӛп түрлерінін алуан үлпаларын және мүшелерін осіруге колайлы болып шыкты, казіргі уакытта кен колданылады. Осы зерттеулер нәтижесіңде есімдіктердің клеткаларының осуі мен дамуы үшін ауксин мен цитокининнің манызы зор екендігі кӛрсетілді және осімдік клеткасы физиологиясынын Бұл бағыты тез дами бастады. Сойтіп, клеткалары іn vitro жағдайында ӛсірілетін ӛсімдіктердін түрлерінін саны кебейе берді. Дегенмен, кандай да болмасын ӛсімдік түрін іп уііго ӛсіре бастағанда, оның ӛзі түрмак, тіпті сол бір ӛсімдіктін әрбір мүшелері мен үлпалары әр түрлі қоректік ортаны кажет ететіндігін ескеру керек. Сондыктан, тәжірибе аркылы күрамы іріктеліп алынған қоректік орталардын саны әте кеп және Бұл жүмыс одан әрі жалғасып келе жатыр Өсімдік жасушаларын in vitro жағдайында осіргенде қоректік орта кұрамын дұрыс таңдап алудың маңызы зор, себебі олар гетеротрофты коректенеді. Қоректік ортаны таңдау өсімдіктің түріне және эксперименттің мақсатына байланысты. Әдетте Мурасиге мен Скугтың, Шенк -Хильдебрандтың, Гамборгтың В5, Уайттың, Хеллeрдің, Линсмайер -Скугтың қоректік орталарын пайдаланады. Бұл орталар даражарнакты және косжарнақты өсімдіктердің әр алуан түрлерін in vitro жағдайында өсіруге жарамды болып табылды. in vitro жағдайында өсімдік жасушалары мен ұлпаларын өсіруде сұйық және қатты орталарды қолданады.Сұйық орталар суспензияларды, каллусты, оқшауланған денелер мен ұлпаларды регенерант өсімдіктерін культивирлеу үшін пайдаланады. Бұл үшін пробиркалаларға синтетикалық сілтілеу материалдарды немесе сүзгіш қағаздардан арнайы ұстап тұрғыш орналасады. Қатты (агарланған) ортаны 5,6-6-рН-ында сумен гелді құрайтын теңіз балдырлары құрамына кіретін агар-агармен-полисахарид негізінде дайындайды, ал кейде тығыздығын және орын алмастырғыш ретінде Рю, Ріоо (биогель) полиакриамильді гельдерін қолданады. Агар-агар құрамында басқа заттар да бар, сондықтан оны 2-4 сағат бойы суды жиі өзгертіп жуу керек. Өсіруге алынатын ұлпалардың қажетіне қарай қоректік ортадан агар-агардың мөлшері 0,8 ден 1,5 % -ке дейін болады. Жасушаларды сұйық қоректік ортада өсіру немесе суспензияда өсіру деп, қалқыған жасушаларды немесе кішігірім жасушалар тобын аппаратура арқылы таза ауамен қанықтырып және араластыра отырып сұйық қоректік ортада өсіруді атайды. Сұйық ортада жасушалардың таза ауамен қанықтырылуының әр түрлі тәсілдері бар: ыдысты тоқтаусыз айналдыру немесе шайқау, тағы бір жолы сұйық ортаға залалсыздандырылған ауа үрлеу арқылы. Жасушаларды сұйык қоректік ортада өсірудің өзіндік артықшылықтары бар: олар коректік заттармен жақсы қамтамасыз етіледі және токсинді заттары тез бөлініп шығады. Ұлпаларды қатты немесе сұйық орталарда болсын өсіргенде, ортаның рН-ы маңызды рөл атқарады, ұлпаларды өсіруде жетістікке жету үшін орта рН-ы қолайлы және тұрақты болу керек. Макромолекулалардың активтілігі мен кұрьлымы ортаның рН-на тәуелді, әсіресе ұлпаның құрамындағы ферменттік белоктарға әсері жоғары. Сонымен бірге, ортаның рН-ы қоректік ортаның компоненттерінің тұрақтылығымен оларды жасушалардың қабылдап алуына, әсіресе өсуді реттегіштер мен витаминдердің сіңуіне әсер етеді. Егер ортаның рН-ы төмен болса, агар қатпайды, қоректік ортаның рН-ы белгілі деңгейге дейін, қышқыл немесе сілті косып жеткізіледі. Көптеген ұлпаларды өсіргенге орта рН-ы 5,5 -5,8 тең болу керек. Қоректік орталарды дайындағанда және жасушаларды өсіргенде кейбір физикалық факторларды ескеру керек, мысалы: қоректік ортаның осмостық қысымы, температура және жарық. Жоғары осмостық қысым қоректік заттардың сіңуін қиындатады. Температура метаболизм процесстеріне әсер етеді, көптеген өсімдіктерді өсіру үшін ең қолайлы температура 24-27 градус. жүктеу/скачать 7,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|