Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік фармацевтика академиясы

Фармакология, фармакотерапия және

клиникалық фармакология кафедрасының

меңгерушісі м.ғ.д., профессор Орманов Н.Ж.

Балалар аурулары кафедрасынын

меңгерушісі м.г.к., доцент Мустафина К.А.

Кафедраның клиникалық оқу базалары көрнекі оқу құралдарымен, жићаздармен жабдықталған.

1. Қусу, оның пайда болу механизмдері

2. Лоқсу, қусудан айырмашылығы

3. Гастроэзофагеалды рефлекс

4. ГЭР ауруының клиникасы

5. ГЭР- ауруының емі

6. Өңештің ахалазиясы

7. Пилороспазм

8. Екіншілік қусу

__ инфекциялық аурулар

__ церебралды потологиялар

__ заттар алмасуының бұзылыстары

9. Қусу синдромының асқынулары:

__ аспирация

__ дегидрация

__ КОС-тың бұзылысы

1. 
   Нәрестелерде лоқсу және қусу синдромымен балалардан анализ жинау, клиникалық тексерү.
   
2. 
   Қусу және лоқсу синдромымен балаларға сырқаттама жазу.
   
3. 
   Қусу және лоқсу синдромымен балалардың анамнезі,баға берү, талдау, диагноз қою, диагозын жүргізү.
   
4. 
   Осы балаларға емдеу жоспарын жазу.
   

5. 
   Сабаққа дайындалду сұрақтары.
   

1. 
   Нәрестелердің асқазан ішек жолдарының ерекшелігі.
   
2. 
   Қусу, лоқсу пайда болу себептерімен механизмдері
   

1. 
   Қусу
   
2. 
   Лоқсу
   
3. 
   Біріншілік қусу
   
4. 
   Гастроэзофагеалды рефлекс ауруы
   
5. 
   ГЭР ауруының клиникалық көрінісі
   
6. 
   Асқынулары
   
7. 
   Өңештің ахалазиясы
   
8. 
   Пилороспазм
   
9. 
   Құсудың органикалық турі
   
10. 
    Екіншілік қусу
    

__ церебралды потологиялар

__ заттар алмасуының бұзылыстары

__ бүйректің тума ақаулары

11. 
    Қусу синдромының асқынулары:
    

__ дегидрация

__ қышқылдық-сілтілік жағдай бұзылысы
6.Ақпараттық дидактикалық блок:

Нәрестелер және шала туылған балалардың лоқсу (лық еткізіп қусуы) және қусу синдромы.

__ еріксіз асқорту жолындағыларды сыртқа шығару, ауызбен ол іш пердесі, диафрагма, қарын еттеріннің шұғыл белсенді жиырылуымен жүреді. Бұл күрделі рефлекторлық акт, қусу орталығының қатысуымен жүреді. Ол орталық сопақша мида орналасқан. Осы жерге жақын тыныс алу, тамыр реттеүші жөтел т.б.вегетативті орталық орналасқан. Құсу орталығына жақын, хеморецептіктік аймақ орналасқан.

Қусу орталығының қозуы бас ішіндегі қысымның жоғарылауымен жүреді, рефлексегенді аймақтың тітіркенүімен, инсулистердің әсер етүінен қарынның, жіңіше тоқ ішектің әртүрлі бөліктерінің қысымының көтерілүіде құсықты шақыруы мүмкін. Хеморецепторлар аймағы тікелей химиялық заттардың әсеріне реакция береді, импульстер сол жақтан қусу орталығына беріледі.Құсу рафлексі кейде ауырсынуымен бірге жүреді. Өте қатты ауырсынуда қай жақтан пайда болғанына қарамай құсуды тудыруы мүмкін.

Афференттік импульстар құсу орталығына кезбе және симпатикалық нервтермен жетеді, эфференттік V,IX,X бастың жұп нервтерімен жүреді. Құсу реакциясының нейромедиаторлары дофамин және энкофалин болады.

Құсу алдында көіл айну болуы мүмкін, тамақ ішпеу, емізіктен шығару,бозару, тахикордиямен көрініс беруі мүмкін.

Балаларды 1 айға дейінгі өмірінде фунционалдық құсу және лоқсудың негізгі әр түрлі механизмдері болуы мүмкін:

• 
  Жұтудың және өңеш перестальтикасының кардинациясының бұзылыстары
  
• 
  Сілекейдің аз болуы
  
• 
  Қарын және ішектің перистальтикасы жеткіліксіз
  
• 
  Қарын эвакуациясы төмен
  
• 
  Қарынның тамақтан кейінгі созылуы жоғары
  
• 
  Пилороспазм
  

Құсу және лоқсу негізгі бірден бір симптом болуы мүмкін. Э. Керпель – Фронистың (1975) жіктелуі бойынша құсуды 2 топқа бөлуі мүмкін.

I Біріншілік – патологияның себептері асқазан-ішек трактысында болады.

II Екіншілік – себептері асқорту трактысының тысқары жатады. Емдеу шаралары бойынша көзқараспен асқазан-ішек түрін функционалдық және органикалық деп бөлгені дұрыс.

Екінші түрі нәрестелерде асқазан-ішек трактысының ақаулары. Екіншілік (симптоматикалық) құсуды шартты түрде 3 топқа бқлуі мүмкін:

1. 
   инфекциялық ауруларға байланысты
   
2. 
   церебральді патология
   
3. 
   заттар алмасуының бұзылыстары
   

Гастроэзофагеалды рефлекс ауруы.

Төменгі өңеш сфинктері (ТӨС) қарыннан келетін, диафрагмадан 1-2 см жоғары, жоғары қысым аймағанда орналасқан. ТӨС-тің жабылу механизміне: еттік, диафрагмалық, тамырлық, Губрева клапыны, Гиса бұрышы компоненті қатысады. ТӨС қалыптасуы баланың 5-7 өмірінің апталығында аяқталады. Нәрестелерде ТӨС-тің жетіспеушілігі (әсіресе шала туғандарда) интрамуралдық гангиялардың жетілмеунен және инервация бұзылыстарынан мидың және жұлынның жарақаттық-гипоксиялық зақымдану салдарынан. Гастроинтестиналдық гормондардың (гастрин, секретин, холицистокинин, мотилин, фазоактивті интестиналдық пептидтің) дисбалансы, сондай-ақ көптеген ауруларда іш қуысында және қарында қысымның көтерілу маңызы бар. ТӨС-тің жабылмауына асқазан-өңеш барерінің бұзылысына, гастроэзофагеалды рефлюксіне әкеледі. Физиологиялық жағдай өңештің Рн нейтралды болмаса әлсіз сілтілі (6,5-7,5). Ал, қарыннан өңешке түссе, рн өңеш қышқылданады, пептин шығаруы активтеледі.

Физиологиялық ГЭР ТӨС –тің қалыпты жағдайда кенеттен боса,суы, қарында тамақтанудан кейін қысымның көтерілу салдарынан туындайды. Ол аз уақыт созылады, клиникалық синдромдар көрінбейді. ТӨС-тің кенеттен босаңсуы қалыпты жағдайда сағатына 5-6 эпизодпен байқалады, осы уақытта сфинктер толық босаңсиды, қысым өңеште қарын қысымымен теңеседң, босаңсу 5-35 сек.

Патологиялық ГЭР – себептері ГЭРаурулары ол клиникалық симптомдармен келеді: лоқсу, өңештң қабынуы, респираторлық бұзылыстар.

Асқынулар. ГЭР ауруларында өңкштің эрозиясынан стриктурасынан қысқаруынан қан кетуі мүмкін. Диагнозы ГЭР ауруларына диагноз қою үшін рентгенологиялық эндоскопиялық, өңеш рн мониторинг, эзофагалды монометрия қолданылады. Осындай балаларда өңеш пен қарында рентген контрасты ренгенскапияда бария баяу жүруі, ретрогратты кетуі қарыннан өңешке байқалады. Эндоскапиялыө тексеру кардияның ашылып тұрғанын және эзофагит белгілерін көрсетеді, оның ауырлығын, көлемін және дәлдеп биапсия алуға болады. Монометрия және мониториг рн ең дәл әрі информативті әдіс, өңештің қозғалыс бұзылысын, қышқылдану дәрежесін анықтайды. Сондықтан ГЭР ауруында диагностикасында «алтын стандарт» болады.

Емі Ата-анасын басып, тамағын коррекциялайды, Тамақтың көлемін азайтып, оны қоюландырады. Баланы 8-10 рет бөліп тамақ береді. Арнаулы қоюландырғышпен ботқалар оның құрамын күріш крахмалымен «Лемолак», «Фрисовом», «Нутрилен AR», Эфектісі болмаса, пазициялық терапия пайдаланылады. Баланы арқасынан жатқызады, болмаса оң жақ қырына арнайы антирефлюкстік тақтаға 30 градус көтеріп жатқызады. Тамақтандыру жартылай вертикалды (60 градус).

Дәрілік терапия жоғарылардан эффекті болмаса, кардиалді сфинктердің тонусын жоғарлату үшін серетанин рецепторына әсер етуі (ацетилхолин шақырады) – цизаприд – 0,6 мг/кги (тәулігіне 3рет), допамин рецепторының блокаторы: мотилиум 1-2 мг/кги тәулігіне, болмаса церукал, реглан – 0,3 мг/кги (тәулігіне 3рет), тамақтандырудан 30 мин алдында. Эзофагитте, өңеште кілегей қабығын қорғау ұшін антациттер (топалка, маолакс, фосфалюгель) 1-2 шай қасықпен, тамақтандырудан кейін. Ауыр эрозивті – жара эзофагит түрінед, қарында қышқыл түзілуін азайту үшін антисекреторлық препараттар (ранитидин, фамотидин, омепразол) қалданады. Консервативтік емнің көмегі болмаса оперативтә ем.

Өңештің ахалазиясы ТӨС-тің интрамуралды иннервациясының бұзылу салдарынан ашылмауы.

1. 
   өңештің дисталды бөлігінде тума нейрон ганглясының жоқ болуы болмаса эффектісі
   
2. 
   осы клеткалардыың сыртқы болмаса ішкі факторларден өлуі, болмаса склерозы. Ахалазияда ТӨС-нің жұтқанда келісімімен біркелкі ашылуы бұзылады, өңештің атония немесе дискинизия анықталады. Тағам кардианың спазмы болғанынан бөгеліп тоқтайды және біртіндеп өңештің кеңеюі артады.
   

Емі консервативті емнің емнің эффектісі аз, пневмокардиадилатация жасайды, одан болмаса оперативті ем

Привратниктің мускулатурасының спазмы, қарынның босануын қиындатады. Пилороспазмның негізгі нерв жүйесін симпатикалық бөлігінің гипертонусы, жалпы иннервацияның бұзылысы, асқазанның жоғарңы бөлігінде перинаталды гипоксиялық –жарақаттық ОНЖ зақымдануының салдарынан. Әдетте осы балдарда перинаталды энцефалопатия белгілері кездеседі, олар салмақты нашар қосады. Лық еткізіп құсу 1-ші күнінде одан кейін құсу айқын, күнде қайталанады. Нәжісі қалыпты, Диагноз – рентген бариямен эвакуациясы баяулайды. Емі – бөліп 8-10 рет тамақтандырады. Тамақты қоюландырады.

- Өз бетімен атқаратын жұмыс ( лабораториялық зерттеу, аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибілік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.) , диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.

- Оқытушымен бірге атқаратың жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қортындысын талдау, аурулардың клиникалық талдау және т.б.) .

- Негізгі және қортынды білім деңгейін бақылау ( тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).

1. 
   Қусу эпизотына қатысы болмайды:
   

б) ауыз, мұрын арқылы

в) активті іш пердесі еттері

г) диафрагма, қарынның жиырылуы

д) бауырың ығысуы

2. 
   Қусу процесіне ненің қатысы жоқ:
   

б) ол түскен токсиндер, болмаса басқа зиянды заттардан құтылу

в) қусу орталығының қатысуымен жүреді

г) күрделі рефлекторлы акт

д) қусқан бала бойы тез өседі

3. 
   Қусу себебі жоғары маңында орналасқан емес:
   

б) кора

г) гипоталамус

д) мишық

4. 
   Қусудың рецепторлық зонасына кірмейді:
   

б) асқазан ішек трактысы, өтжолы

в) жұтқыншақ

г) жүрек қантамыр жүйесі

д) шашырқайдың тамырлары

5. 
   Гастроэзофагеалды рефлекс бөлінеді:
   

б) иммунологиялық

в) потофизиолгиялық

г) потохимиялық

д) рефлекстік

6. 
   Гастроэзофагеалды рефлекс ауруына асқынуына жатпайды
   

б) өңештің строктудасы

в) өңештің қысқаруы

г) эпидемиясының ауысуы

д) қатерлі ісік

7. 
   Ахалазия өңештің
   

б) кеңейіп кетүі

в) жарақаттануы

г) спазма

д) ашылмауы

8. 
   екіншілік қусу жағдайына қатысы жоқ
   

б) инфекциялық аурулар

в) йеребральда потологиялар

г) көмей, жұтқыншақты тітіркендіргенде

д) зат алмасу бұзылыстарымен байланысты

9. 
   Қусу синдромының асқынуларына кірмейді:
   

б) дегидрация

в) қышқыл негіздік жағдай бұзылуы

г) қанда қант деңгейінің жоғарылауы

д) эксикоз, су-электролиттер, микроциркуляцияның бұзылыстары