Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік фармацевтика академиясы

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  
• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. Шумақты фильтрация деңгейі мынамен анықталады:

а) Зимницкий әдісімен

б) Реберг әдісімен

в) ацидоаммониген функциясымен

г) тәуліктік диурезбен

д) Нечипоренко әдісімен
2.Каналшалық функциясы мынамен анықталады:

а) Зимницкий әдісімен

б) Резельман әдісімен

в) Реберг әдісімен

г) тәуліктік диурезбен

д) Нечипоренко әдісімен

3. 
   Бүйректің жедел жетіспеушілігінің олигоануриялық кезеңінің клиникалық көрінісі:
   

б) полидипсия

в) полиурия

г) гипертония

д) сусыздану

3. 
   1 жастағы балаларда минималды тәуліктік диурез деңгейі олигоурияны көрсетеді:
   

б) 140 мл

в) 260мл

г) 200 мл

д) 210 мл

3. 
   Бүйректің жедел жетіспеушілігінің пререналды белгілеріне жатпайды:
   

б) травмалық шок

в) инфекциялық шок

г) несепағардың тасы

д) ауырсыну шогы

3. 
   Бүйректің жедел жетіспеушілігінің сатыларына жатпайды:
   

б) олигоануриялық

в) гемодиализ

г) полиуриялық

д) айығу

3. 
   Қан сарысуындағы креатининнің максималды нормасы,мкмоль/л:
   

б) 85

г) 145

3. 
   Қан сарысуындағы мочевинаның максималды деңгейі ммоль/л:
   

б) 6,7

г) 10,0

3. 
   Перифериялық қандағы бүйректің жедел жетіспеушілігіне тән емес өзгерістер:
   

б) ЭТЖ-ң жоғарылауы

в) солға ығысқан нейтрофилезбен жүретін лейкоцитоз

г) лимфоцитозбен жүретін лейкоцитоз

д) лейкоцитоз

3. 
   Бүйректің жедел жетіспеушілігінде диуретиктерді қолдануға міндетті шарттарға жатпайды:
   

б) ісінулер

в) гипокалиемия

г) азотемия

д) гиперкалиемия
11. Бүйректің жедел жетіспеушілігінде қолданылатын диуретик:

а) маннитол

б) фуросемид

в) верошпирон

г) маннит

д) платифиллин

а) гематурия

б) эритропоэтиннің азаюы

в) уремиялық токсиндердің ғсері

г) эритроциттердің гемолизінің күшеюі

д) эритропоэтиннің көбеюі

4-ші тәулікте мочевинаның көрсеткіші 36-ммоль/л-ге, ал қанның жалпы анализінде -Эр-1,7.10 12/л, Нв-70 г/л, Тр-65.10 9/л. Диуретиктер қолданылғанда ғсері болған жоқ. 5-ші тәулікте –анурия дамыды (бүйректің жедел жетіспеушілігі), гемодиализ орталығына көшіріледі.

Сұрақ:

1. Қандай симптомдар бүйректің жедел жетіспеушілігінің дамуын көрсетеді?

3. Дәрігердің тактикасы?

Жедел бүйрек жетімсіздігіне тән басты белгілер қайсы?

A) Олигоанурия

B) Ісінулер

C) Протеинурия

D) Гипертония

E) Азотемия
Есеп: 3. Бала, 5 жаста эксикозды ішек инфекциясы фонында тәулігіне 70мл. зәр бөлінген, олигоанурия, тырысулар, құсу, тежелгендік байқалды. Қан талдауында – біркелкі азотемия. Диагнозы: Жедел бүйрек жетімсіздігі.

Міндетті түрде диуретик қолдану керектігін дәлелдейтін симптомға не жатады?

А) Олигоанурия

В) Ісінулер

С) Протеинурия

D) Гипертония

Е) Азотемия
Есеп: 4. 10 айлық сәбиде пневмониямен асқынған жедел вирусты инфекция фонында зәр бөлінбей қалды. Қан анализінде: ЭТЖ 45 мм/ч, эритроцит 3,3 х 10¹² /л, гемоглобин 90 г/л, мочевина 19 ммоль/л, билирубин 14 ммоль/л, шумақтық фильтрация жылдамдығы 10 мл/мин. Бүйректің ультрадыбысты тексеруде: бүйрек өлшемі үлкейген, тостаған астау жүйесі тарылған, таралған.

Алдын ала қандай диагноз қоюға болады?

A) Жедел пиелонефрит

B) Зәр бөлудің жедел тоқтауы

C) Жедел бүйрек жетіспеушілігі

D) Гемолитико-уремиялық синдром

E) Созылмалы бүйрек жетіспеушілігі

Гастроэнтерология
1. Тақырып: Балалардағы диспепсиялық синдром. Гастроэзофагальды

рефлюкс.

Ас қорыту жүйесініү патологиялары алғаш рет біздіү эрамызға диінгі 400 жыл бұрын Гиппократ еүбектерінде жазылған , ол алғаш рет «асқазан симптомын бейнеледі». 1564 жылы алғаш рет «диспепсия» термині қолданыла бастады.1728 жылы «гастрирт»термины қолданыла бастады.АҚШ –та еү кеү тараған «жаралы емес диспепсия» табылады. Диспепсия грек тілінен аударғанда ас қорыту бұзылысы .

Жай диспепсия- бұл емшек жастағы балаларда тамақтанудыү көлемімен, құрамыныү физиологиялық мүмкіндіктеріне байланысты асқазан ішек жолыныү бұзылуымен сипатталады.

4. Сабақтың мақсаты:

-интерн білуге тиіс:

- Қалыпты және патологиялық жағдайдағы балалардағы асқорыту жүйесі органдарыныү анатомиясы мен патологиясы;

- Балалардағы асқорыту жолдарында жиі кездесетін

диспепсиялық синдром мен гастроэзофагальды рефлюкс аруларының этиологиясы, патогенезі, негізгі симптомдары мен синдромдарын асқынуларын.

- Гастроэнтерогологияда қолданылатын дәрілік заттардыү көрсеткіштері мен қарсы көрсеткіштерін, жанама әсерлерін.

- Асқорыту жүйесі бойынша аурулары бар науқас балаларды диагностикалау мен емдеу хаттамасы мен стандарттарын;

- Балалардағы диспепсиялық синдром. Гастроэзофагальды

рефлюкс. ауруын болжауды білуге тиіс.

- Асқазанды жууды;

- Дуоденальды зондтауды;

- Асқазанды зондтауды;

- Тұйық зондтауды (тюбаж);

- Өңеш-асқазанның рН-метриясы және ФГДС көрсеткішін бағалауды;

- Іш қуысы органдарын УДЗ нәтижесін бағалауды;

• 
  Керекті жағдайларда осы ауруларға жедел жәрдем көрсете білуге тиіс.
  

қабығының, ифа, пур нәтижесін істеу алуға тиіс.

1. 
   Балалардағы асқорыту жүйелерінің АФЕ-сі.
   
2. 
   Тамақтанудың асқорыту негіздері.
   
3. 
   Асқорыту жүйелерін зерттеу әдістері .
   

1. 
   Диспепсиялық синдромының этиологиясы, патогенезі клиникасы
   
2. 
   Гастроэзофагальды рефлюкстің этиологиясы, патогенезі клиникасы.
   
3. 
   Диспепсиялық синдромы мен гастроэзофагальды рефлюкстің диагностикасы, ажырату диагнозы,асқынулары.Емдеу тактикасы.
   

Диспепсиялық синдром сипаттамасы- АІЖ ғы локальды басым паталогиялық процестерді бөліп алуға мүмкіншілік береді.

Көпшілік жағдайда өңештің қабыну үрдістерінің себебі, асқазандаға қышқылды ортаның өңешке лақтырылуынан болады. Сол үшін өңештегі қабыну үрдісі гастроэзофагальды рефюкс ауруы (ГЭРБ) немесе рефлюкс-эзофагит деген атқа ие. Балалардағы гастроэзофагеальды-рефлюкс ауруы түсінігі астында, асқазандағы қышқыл құрамның өңешке лақтырылуының нәтижесінде өңештің зақымдануы жатыр. Гастроэзофагеальды рефлюкстың физиологиялық жіне патологиялық түрлерін ажыратады. Физиологиялық рефлюкс кезінде шырышты қабаттың зақымдануынсыз асқазаннан өңешке қышқылды құрамның лақтырылуы қысқа уақытты және сирек болады және сәйкесінше ешқандай клиникалық көрініссіз. Патологиялық рефлюкс кезінде өңештің шырышты қабатының қабыну реакциясының дамуымен жүретін, өңешке қышқылды құрамның лақтырылуының ұзақ және жиі болуынын және айқын клиникалық көрініспен сипатталады.

Гастроэзофагеальды рефлюкс балаларда кез –келген жасста болуы мүмкін. Клиникалық көрінісі көпшілік жағдайда баланың жасына байланысты. Баланың бір жасқа дейінгі кезінде өңештен тыс көріністер, респираторлы бұзылыс (жөтел, дисфония, тұншығу ұстамасы) түрінде көрінеді, сонымен қатар лоқсу және құсу синдромымен бірге. Бала өсе келе бірінші орынға «өңештік» рефлюкс шығыда. Өңеш зақымдану кезінде 60% жағждайда клиникалық көрінісі сипаты қасаға аймағында және кеуде артындағы үдемелі ауруғы, аурудың тағам қабылдағаннан кейін күшейуінежіне 1,5-2, сағатқа әлсіреуге, әр түрлі дипепсиялық көріністерге, «жоғарғы диспепсия» деп аталатын: жұтынудығ бұзылысы (дисфогия), кекіріу (жиі қышқылмен, ауамен, ішкен тағаммен), кейде ықылық тиюмен, құсу, лоқсумен көрінеді. Ерте жастағы балаларда пассивті регургитация көрінісі «ылғалды жаастық» симптомы анықталады. Өңеш ауры кезіндегі балалардың жиі шағымдары қыжыл, әдетте үлкен жастағы балалар нақты сипаттап береді. Бірақ ерте жастағы балалар өз сезімен қыжыл деп сипаттап бере алмайды. Тек дұрыс жиналған анамнезде бала кеудесінде «жанған» немесе «күйдірген» түріндегі сезініуімен нақтылауғы болады. Ас қорыту жолының жоғарғы бөлігінің патологиясы бронх демікпесі бар балаларды байқалады. Түнгі уақытта бронх демікпесі ұстамасының дамуына патологиялық гастроэзофгеальды рефлюкс қоздырушы фактор болады.

7. Сабақтың мазмұны:

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  
• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. Асқазан қызметінің бұзылысының бұзылысының жалпы белгілерін көрсетініз.

а) Асқазан диспепсиясының әсерімен және факторлық себептермен

байланысты (жүйелік диетаның сақтамау, стресс).

б) Асқазанның органикалық зақымдалу белгілері жоқ.

в) Симптомдары тұрақсыз және өзгергіш

г) Неврологиялықфонды н/е басқа мүшелермен жүйелердің

ауруларының болуы.

д) Асқазанның шырышты қабатының органдық өзгерісі.

2. АҚБ негізгі синдромын көрсету керек.

а) Эпигастридегі ауырсыну.

б) Адами кекіру

в) Қыжылдау

г) Құсу

3. Асқазанның жедел кеңеюі белгілеріне жатады.

а) Іштің кенеттен кебуі.

б) Ауырсынуды сезіну,толу

в) Құсу

д) Суық тер

а) алиментарлық

б) Темекі шегу

в) Құрт және протозойдтың болуы

г) ауыр бұлшықетпен жұмыс(тіріл, шу)

д) Жүйкелік –бұлшықеттік бұзылыс

5. АҚБ-ның екінші себебін көрсетіңіз

а) Асқорыту мүшелерінің басқада созылмалы ауруы

б) Вегето-тамырлық дистония

в) Омыртқаның ауруы

г) Басқа мүшелер мен жүйелердің аурулары

д) улану

а) Асқазан бөлінісінің тәуліктік қалыпты ритмнің бұзылысы.

б) Гастроинтестикалы гармондардың өндірілуінің шамадан тыс артуы

в) Құрттық инвазия

г) Асқазан өңештік рефлюкс

д) Жүйке- психикалық бұзылыс

7. Эндоскопиялық зерттегенде қандай маторлық бұзылыс болуы мүмкін, мынадан басқа:

а) Сфинктердің спазма

б) Перисталитиканың күшеюі

в) Дуодено-гастральды рефлюкс (ДГР)

г) Асқазан шырынының гипертрофиясы

д) Жүрек жетімсіздігі

8. ДТСК негізгі көрінісі

а) іш қату(баяу, қиналып н/е ішектердің жүйелікзақымданлуының жетіспеушілігі)

б) Ауырсыну

в) Іштің кебуі

г) Ауыздан жаман иістің шығуы

д) Ішектердің қозғалу сезімі

9.Гишпрунг ауруын функциональдық іш қатудан ажыратуға болатын маңызды анамнездерік міліметті көрсет.

а) Дифекация аптасына 1 рет

б) Былғаныштын әжістің болуы.

в) Тік ішектің шығуы.

д) Ұзақ уақытты іш қату ,клизма жасауды қажет етеді.


Ситуациялық есептер.

Есеп №1. 5 жасар бала жұкпалы аурулар жататын ауруханаға келіп түсті. Ауру күрт басталады. Шағамдары: ішінің ауырсынуы, жүректің айнуы, сұйык нәжіс күніне 5-6рет. Қарағанда: жалпы жағдайы орташа дәрежелі, селқостау. Терісі таза, кәдімгі түсті. Аузы кебіңкі, тілі ақ жамылған. Өкпе жағында ешқандай өзгеріс жоқ. іші жұмсақ, тоқ ішектің бойы ауырсынады, бүйен толыңқы, қаттылау, ауырсынады. Жүрек тондары ритмді, таза. Зәр шығаруы жақсы, ауырсынбайды. Нәжісін тексергенде сұйық, сары – көкшіл түсті арасында майлы кілегей бар.

Тексергенде ЖҚА: Эр. 3,7х10 12/л, Нв-106г/л, т.к. – 0,9, ЭТЖ – 10мм/сағ., лейкоциттер 8,1х10 9/л, э – 1, с- 45, л- 35, м- 14, п-3.

Копрограмма: нәжісі сұйык, түсі –көкшіл-сары, май қышқылдары бар, эпителий клеткаларды бар.

Сұрақтар: 1. Диагнозы қандай? Қандай қосымша тексеру жүргізу керек?

2. Қандай диета тағайымдалады?.

Жауабы: 1.Д-з: Жедел энтероколит. Тексеру жоспары: ЖҚА, ЖЗА, копрограмма, нәжістің бактериялық тексерулері.

2. Диета №4, ішектің кілегей қабатын механикалық және химиялық тітіркендіргіштерден шектеу. Тағамды тәулігіне 5-6 рет қабылдау.

Сұрақтар: 1.Сузызданудың нешінші дәрежесін қою керек.

2.Регидратацияның қандай түрін қолданған жөн.

Жауабы: 1. Сусызданудың II дәрежесі.

2. Регидратацияның парентеральды түрін қолданған жөн.

Соңғы жылдары асқорыту жүйесінің потологиясы ішінде 70-80% гастрит, гастродуаниттер және ойық жара аурулары жиі кездесуде.

«қышқылтәуелді аурулар» деген түсінік пайда болғаннан бастап гастроэнтерологияда жаңа бөлім ашылды –Нр –ассоциативті аурулар Helicobacter pylori инфекциялары шақырылған. Бұл инфекциялық агент кілегей қабаттың эпителиоциттеріне әсер етеді. Осының әсерін кілегей қабатының атрофиясы пайда болады. Созылмалы дуаденит және 12-елі ішектің ойық жара ауруларының функциональды өзгерістері асқазан ішек жолдарының қосымша ауруларына алып келеді, жиі асқазанда. Тұқым қуалайтын бейімділік негізгі орында. Ата-аналары асқазан ішек жолдары ауруымен ауыратын балалардың созылмалы гастродуаденит 7,5 есе жиі кездеседі (Баранов).

4. Сабақтың мақсаты:

-интерн білуге тиіс:

• 
  Қалыпты және патологиялық жағдайдағы балалардағы асқорыту жүйесі органдарының анатомиясы мен патологиясы;
  
• 
  Балалардағы асқорыту жолдарында жиі кездесетін гастродуодениттер және ойық жара аурулардың этиологиясы, патогенезі, негізгі симптомдары мен синдромдары, асқынулары;
  
• 
  Асқазан-ішек жолдарының кілегейлі қабығы мен бауыр биопсиясын, полимераза байланыстыру реакциясын, иммуноферментті анализдерді, рентгенологиялық зерттеу мен компьютерлік томография, эндоскопиялық зерттеу әдістерін жүргізуге көрсеткіш;
  
• 
  Гастроэнтерогологияда қолданылатын дәрілік заттардың көрсеткіштері, қарсы көрсеткіштері мен жанама әсері;
  
• 
  Керекті жағдайларда осы аурулармен ауырғандарға жедел дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрстетуді
  
• 
  Асқорыту жүйесі бойынша аурулары бар науқас балаларды диагностикалау мен емдеу хаттамасын білуге тиіс;
  

- Асқазанды жууды;

- Дуоденальды зондтауды;

- Асқазанды зондтауды;

- Тұйық зондтауды (тюбаж);

- Өңеш-асқазанның рН-метриясы және ФГДС көрсеткішін бағалауды;

- Іш қуысы органдарын УДЗ нәтижесін бағалауды;

- Бауыр биопсиясы және асқазан-ішек жолдарының кілегей

қабығының, ифа, пур нәтижесін істеу алуға тиіс.

5. Сабаққа дайындалу сұрақтары.

- Негізгі білім бойынша:

- АІЖ ерекшеліктері.

- Осы сабақ тақырыбы бойынша:

- АІЖ аурулары балаларда.

- Балалардағы гастродуодениттер. Ойық жара ауруларының

этиологиясы, патогенезі, клиникасы.

• 
  Балаларда объективті инструменталды тексерулерге жүргізу.
  

жіктелуі ажырату диагнозы.

Созылмалы рецидивирлуші ауру, асқазанда және он екі ішекте жаралы дефектінің пайда болуымен және жергілікті қорғаныс факторлары мен агрессия арасындағы тепе-теңдік бұзылысы тән. Балаларда ойық жаралы ауру 4-6% жиілікте кездеседі. Ал сонғы 10 жылдықта ОЖА 2,5 есеге өскен, бұл ауру ұл және қыз балаларда бірдей кездеседі.

ОЖА бұл полиэтиологиялық ауру болып табылады. ОЖА туғызатын факорлардың ішінде тұқымқуалаушылық 30-40% құрайды. Бірінші кезекте асқазан сөлінің генетикалық агрессивті жоғарлауы келесі көсеткіштермен көрінеді.

1).Тұз қышқылы сөлінің максималды жоғарлау деңгейі.

дуоденальді жарасының 50% кездеседі.

3). Жауап ретінде стимуляцияға гастриннің көп бөлінуі

4). Шырышты қабатының гликопротейтерін өндіруге қабілетті асқазан

сөлімен антиген жүйесіндегі АВН қабілеттілігінің жоқ болуы. Бұл

науқастар дуоденальді жара ауруымен 1,5 есе жиі ауырады.

Экзогендік – инфекциялық, яғни Hp қатысты, В гастрит –бактериальдық ( балаларда СГД-нің 85%);

Эндогенді ( аутоиммундық гастрит)- асқазан клеткаларына қарсыденелер түзілуі. Көбіне жасы үлкен адамдарда, балаларда сирек 1-3%;

Эндо –экзогенді: дәрі- дәрмектер мен айқынДГР-те кездеседі ( С гастрит- химиялық немесе реактивті) Жиілігі10-12%

Клиникалық көрінісі.

ОЖА көбінесе ауырсыну синдромымен көрінеді. Ритімдік ауырсыну тән: ауырсыну аш қарынға немесе тамақ ішкен соң 1,5-2 сағ соң , кейде түнгі уақытта мазалайды,бірақ бір ерекшелігі буфелік қызметпен байланыстыратын тамақ ішкен соң ауырсынудың қоюы немесе бәсеңдеуі. Спазмолитиктерді және антоцидтерді ішкен соң ауырсынудың жоғалуы. Ауырсыну әртүрлі интенсивтілікте кездеседі,әлсізден бастап күштіге дейін, ал шыдамсыз ауырсынулар асқынбаған ОЖА –ға тән емес. Көбінесе ауырсыну эпигастрии аймағында, әсіресе оң жақ жарты бөлігінде, кейде төс артына , жүрек аймағына, оң жақ бел аймағына беріледі. Диспепсиялық бұзылыста ОЖА рефлюксті эзофагитпен бірге жүргенде жиі қыжыл пайда болады. Кейде жеңілдік әкелетін кекіру және қышқыл қосылыспен кекіру болуы мүмкін. Қайталамалы құсу эпизодтары пилородуоденальді стеноз туралы ойландыруы керек. Жүрек айну ОЖА-а тән емес, тәбеті әдетте жақсы. Ішті пальпациялау кезінде эпигастрии аймағында ауырсыну, кейде пилоробульбарлы аймақта локальді ауырсынуды байқауымызға болады. Жаралы аурулардың ауыр ағымы жараның жазылу мерзіміне байланысты.

Диагнозы. ОЖА-ның диагнозы эндоскопия көмегімен асқазан не 12 елі ішекте жаралы мүкісті анықтауға негізделеді. Эндоскопия жаңа пайда болған жара ( 1 стадиясы). Шырышты қабаттың терең дефектісінде домалақ немесе овальді болып көрінеді. Айналасы қабынған ақ фибринді жабындымен жабылған. Асқазанның және 12 елі ішектің басқа жерлеріде белсенді қабыну белгілері анық.

Эпитализация (11 стадия) Шырышты қабаттардың гиперемиясы бәсеңдейді, жара маңындағы ісінулер жойылады. Жиекиері тығыздалып ортасына қарай жылжиды. Жарақат түбі бірте –бірте фибриндерден тазаланады. Жара қызыл-ақ тұзбен бұрыш араласқан түріне ұқсас.

Жазылу кезеңі . Жарақат орнында қызыл тыртық қалады, сызықтық немесе жұлдызша тәрізді, қабырғасы деформацияланбаған немесе онсыз.

Бірақ, төңірегіндегі белсенді қабыну үрдісі сақталады, оның қайтуы 2-3 айға созылып жара орнының түрі ағарады. Асқазанның секреторлық қабілеті әдетте базальдік және үстемеленген фракцияның жоғарлауымен, антральдік бөлімнің бейтараптану мүмкіндігінің азаюымен ерекшеленіп , аурулардың 70% өңештің қышқылдану белгісі білінеді ЕМІ.

ОЖА-ның өршуінің емін стационарда жүргізген жөн. Жатқызудың абсалюттік көрсеткішіне оның асқынулары жатады.

Диета- емнің негізгі бөлігі асқазанда механикалық, химиялық және термилық жағдайдан аялау.(1 мәзір) Мүлдем доғарылатыны : көкөніс, жеміс жидектердің қатты түрлері, піскен ет, шошқа жәнеқой майы, сүрленген , ащы , тұзды тамақтар, маринат, күшті сорпа ,кофе, шоколад. Тамақтану жиілігін арттыру(күніне 4-5 рет) , арасын алшақтатпау, құрғақ тамақтанбау. Тамақ жақсы буферлік әсерлі болуы үшін кең түрде езілген сүт ботқасын. Пюре, суфле, кисель, сүт беріледі. Диета құрамы бойынша құнды болып, тиісті белок, витаминдер, микроэлементтерден тұруы керек. Диетаны қатаң сақтау тек өршу кезеңде, ремисся кезеңінде едәуір кеңейтуге болады, алайда дөрекі бұрмалауға болмайды.

2.ФармакологияАнтацидтер алмагель, маалокс, гастал, гастрогель.

Селективті М-холинолитиктер гастроцепин, пифамин.

Гистаминблокаторлар- циметидин, ранитидин, фомтидин, роксатидин.

Диспансерлік бақылау өмір бойы жүргізіледі, алғашқы жылғы өршуден соң жылына 4рет, екі жылдан соң жылына екі рет.

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  
• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. Гастродуаниттің негізгі симптомасы

а) Ентігу

1. 
   Жоғары температура
   
2. 
   Эпигастрит аймағындағы гастрит
   
3. 
   Тырысу
   
4. 
   АҚ жоғарылануы
   

а) Тума ақау

б) Жарақат

в) ЖРВИ-дан соң

г) Қабыну үрдісі

д) Құрттар

3. Қабырғалық асқорытудың бұзылысы қандай жағдаймен

байланысты

1. 
   Замингер-Эллисон синдромы
   
2. 
   Энтерокиназа жеткіліксіздігі
   
3. 
   Ішек лямблиозы
   
4. 
   Асқазан-ішек жыланкөзі
   
5. 
   өт шығару жолдарының атрезиясы
   

4. 
   Балаларда аш қарынға асқазан сөлінің көлемі:
   

1. 
   5-40
   
2. 
   50-10
   
3. 
   60-150
   
4. 
   20-250
   
5. 
   80-120
   

1. 
   5-40
   
2. 
   50-10
   
3. 
   60-150
   
4. 
   20-250
   
5. 
   200-250
   

1. 
   Ашық-сары
   
2. 
   Алтын-сары
   
3. 
   Қара-жасыл
   
4. 
   Қара
   
5. 
   Ашық –жасыл
   

1. 
   1016-1632
   
2. 
   1040-1046
   
3. 
   1008-1010
   
4. 
   1036-1040
   
5. 
   1008-1012
   

1. 
   1016-1632
   
2. 
   1040-1046
   
3. 
   1008-1010
   
4. 
   1036-1040
   
5. 
   1008-1012
   

1. 
   1016-1632
   
2. 
   1040-1046
   
3. 
   1008-1010
   
4. 
   1036-1040
   
5. 
   1008-1012
   

1. 
   өт айдағыш препаратының қолданғанда ауырсынудың күшеюі
   
2. 
   тамақтану кезіндегі ауырсыну
   
3. 
   толқын тәрізді ауырсыну
   
4. 
   тамақтанудан кейінгі ауырсыну
   
5. 
   күш түсуден кейінгі ауырсыну
   

Сұрақ:

2. Зерттеу әдістері

Сұрақ:

2. Негізгі зерттеу әдістері?

Сұрақ:

1. 
   Зерттеу жоспары
   
2. 
   Емдеу жоспары
   

Балаларда өт жолдары мен дискнизиясы барлықделиарлы жүйенің

Ауруларының 70%-ын құрайды. Бұл патологияны диагностикалауда билиарлы жүйенің аурулары созылмалы асқазанның, 12 елі ішектің және ұйқы безінің аурулары ұқсастығы қиындатады.

Созылмалы тассыз холестициттің балалардың гастроэнтерологиялық патологиялар ішінде маңызы зор. Осы патологиялық аурулардың 6,7 – 15% құрайды.

Созылмалы калькулезді холестицит балалар арасында сирек кездесетін патология болып есептеледі және барлық өт жолдары ауруларының 1% құрайды.

4. Сабақтың мақсаты:

-интерн білуге тиіс:

• 
  Қалыпты және патологиялық жағдайдағы балалардағы асқорыту жүйесі органдарының анатомиясы мен патологиясы;
  

сфинктерінің дисфункциясы, өт қапшығының қабыну ауруы, өт тас

аурулардың этиологиясы, патогенезі, негізгі симптомдары мен

синдромдары, асқынулары;

• 
  Асқазан-ішек жолдарының кілегейлі қабығы мен бауыр биопсиясын, полимераза байланыстыру реакциясын, иммуноферментті анализдерді, рентгенологиялық зерттеу мен компьютерлік томография, эндоскопиялық зерттеу әдістерін жүргізуге көрсеткіш;
  
• 
  Гастроэнтерогологияда қолданылатын дәрілік заттардың көрсеткіштері, қарсы көрсеткіштері мен жанама әсері;
  
• 
  Асқорыту жүйесі бойынша аурулары бар науқас балаларды диагностикалау мен емдеу хаттамасын білуге тиіс;
  

- Асқазанды жууды;

- Дуоденальды зондтауды;

- Асқазанды зондтауды;

- Тұйық зондтауды (тюбаж);

- Өңеш-асқазанның рН-метриясы және ФГДС көрсеткішін бағалауды;

- Іш қуысы органдарын УДЗ нәтижесін бағалауды;

• 
  Керекті жағдайларда осы ауруларға жедел жәрдем көрсете білуге тиіс.
  

қабығының, ифа, пур нәтижесін істеу алуға тиіс.

Негізгі білім бойынша:

1. Балалардағы өт жолдары мен өт қабының АФЕ.

2. Бауырдың ағзадағы атқаратын функциясы , билирубин алмасу.

Осы сабақ тақырыбы бойынша:

• 
  Өт жолдарының дискенизия түрлері. Анықтамасы, этиопатогенезі, жіктелуі, клиникалық көріністері.
  
• 
  Өт жолдарының дискенизия кезінде науқас балаларға объективті тексерулерді, клинико-инструментальды зерттеулерді жүргізу принциптері
  
• 
  Өт жолдарының дискенизиясының диагностикасы, ажырату диагнозы емі.
  

Постхолецистоэктомиялық синдром – бұл сфинктердің жиырылу қабілетінің бұзылысымен сипатталады,ол өттің және панкреатикалық сөлдің он екі елі ішекке органикалық кедергілерсіз қалыпты ағуына кедергі жасайды.

Өт қапшығының жиырылу функциясының төмендеуі бұлшықет массасының және оның нейрогуморалды стимуляцияға сезімталдығының төмендеуімен байланысты. Билиарлы жолдардың екіншілік дисфункционалды бұзылысы гормоналды өзгеріс,соматостатинмен емдеуде,менструация алды, жүктілік,жүйелі аурулар,глютенді энтеропатия,гепатит және бауыр циррозы кезінде көрінеді.

1. 1 билиарлы тип – оған кіреді:

-билиарлы типке тән ауру ұстамаларының

-жалпы өт жолдарының 12 мм –ден аса кеңеюі

-контрастты заттың шығарылуының 45 минуттан аса уақытқа баяулауы

-трансаминазаның қалыпты деңгейден бірнеше есе жоғарылауы

2. 11 билиарлы тип- оған кіреді:

- билиарлы типке тән ауру ұстамалары

-1 типтегі бір немесе екі критериймен сәйкес болу

3. 111 билиарлы тип- обьективтік бұзылыстарсыз тек 1 билиарлы типке тән ұстаманың болуы

4. Панкреатикалық тип – панкреатитке тән арқаға тарайтын және кеудені алға еңкейткенде басылатын эпигастралды ауру сезіммен,сарысулық амилаза мен липазаның жоғарылауымен сипатталады.

Диагностика.

*Инвазивті емес

-Ультрдыбысты зерттеу

-Гепатобилиарлы сцинтиграфия

*инвазивті

-Эндоскопиялық ретроградты панкреатохолангиография

-Одди сфинктерінің манометриясы

Емі. Емінде медикаментозы ем қолданады,ем мақсаты ауру және диспепсия белгілерін жою, асқынуы мен қосалқы ағзалардың зақымдануының алдын алу.

Одди сфинктерінің дисфункциясында майлы,қуырылған тағамдарды шектеу керек, жиі бөліп тамақтандыру.Ауру сезімін басу үшін нитроглицерин немесе холиноблокаторларды,ұстаманың алдын алу үшін инотропты спазмолитиктері тағайындайды.

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  

есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.)

1. Өт жолдарының өзгерісіне қандай дискинезия жатады?

1. 
   қабынулық
   
2. 
   қызметтік
   
3. 
   ақаулар
   
4. 
   паразитарлық
   
5. 
   хромосомалық
   

1. 
   тұйықсыздық
   
2. 
   ұзақ шымшымалы
   
3. 
   ұстама тәрізді
   
4. 
   түнде жайылған
   
5. 
   таңертең ашқарынға
   

немен анықтайды?

1. 
   Анатомо-функциональдық ерекшеліктерімен
   
2. 
   Жүйке жүйесінің жетілу дәрежесімен
   
3. 
   қанмен қамтамасыз етілу ерекшеліктерімен
   
4. 
   Көп жағдайда халецистит
   
5. 
   Жалпы симптомдарының айқындығы
   

1. 
   өт шығару жолдарының қабыну аурулары
   
2. 
   өт – тас ауруы
   
3. 
   өт шығару жолдарының даму ақаулықтары
   
4. 
   өт шығару жолдарының функциональды аурулары
   
5. 
   өт шығару жолдарының паразитарлық аурулары
   

1. 
   №1 стол
   
2. 
   №2 стол
   
3. 
   №3 стол
   
4. 
   №4стол
   
5. 
   №5 стол
   

1. 
   Тасты, тассыз
   
2. 
   Жедел, созылмалы
   
3. 
   Гипотониялық, гипертониялық
   
4. 
   Бауырлық,бауырдан тыс
   
5. 
   Диспензиялық, қайталамалы
   

1. 
   өт жолдарының гипермоторлық дискинезиясы
   
2. 
   өт тас ауруы
   
3. 
   өт жолдарының гипомоторлық дискинезиясы
   
4. 
   постхолецистоэктологиялық синдром
   
5. 
   бауыр ауруы бауыр ішілік холестозбен
   

1. 
   өт қапшығының деформациясы
   
2. 
   өт қапшық қабырғасының қалыңдауы
   
3. 
   тастың болуы
   
4. 
   өттің іркілу белгілері
   
5. 
   өт қабының өлшемінің ұлғаюы
   

1. 
   Тамақтану бұрылысы
   
2. 
   Инфекция
   
3. 
   Гипердинамия, салмақ түсу
   
4. 
   Жүйке-психикалық факторлар
   
5. 
   Дуоденальды-гастралық рефлюкс
   

1. 
   өтті биохимиялық тексеру
   
2. 
   холецистаграфия
   
3. 
   УДЗ
   
4. 
   Гепатобилисцинтиграфия
   
5. 
   Коппрограмма
   

Сұрақтар 1) Диагнозыңыз.

2) Емі.

Есеп №2

Бала Н.15 жаста, ішінің ауырсынуына шағымданады. Ауырсыну сыздамалы,суық, ащы, қуырылған ,майлы тағамдар жеген соң 20-30 мин кейін күшейеді.Кейде ауырсыну физикалық жүктемеден кейін , ұстама тәрізді, жарты сағаттан бірнеше сағатқа дейін созылады және оң жақ қабырға астында орналасады.Балада жалпы әлсіздік пен тез шаршағыштық анықталады. Тітіргенгіш , бас аурусынуы, дене қызуының жоғарылануы, 37-37,5 с, терлегіштік, жүрек айну,ауыз қуысының ыстық болуы, құсу кекіру,тұрақсыз нәжі.Қан анализінде : лейкоз 12х10/п, ЭТЖ-20 см/с, кера, ортнер, лепин, мерфи симптомдары оң.

Сұрақ: Сіздің диангозыңыз. Зерттеу. Емдеу.

Есеп №3

Бала Ж.13 жаста. Шағымдары: аш қарынға асқазандағы ауыру сезіміне, аш және түнгі ауырсынулар. Ауыру с. Тамақтанғаннан соң 1,5-2 сағаттан соң пайда болады. Тамақ пен алмагель қабылдауынан кейін ауыру басталады.Жеңілдік әкелетін кұсулар , қыжылдар байқалады..Пальпацияда ауыру сезімі эндоскапияда 12 елі ішектің пиязшығында 1 см дейін жаралы деффекті табылған.

Сұрақ : Сіздің диагнозыңыз ,емі.

1. Тақырыбы: Панкреатиттер.

2. Оқу сағат саны: 7,2 сағат.

3. Тақырыптың өзектілігі.

Панкреатит — бұл ұйқы безінің, және өзегінің, созылмалы және жедел қабынуы, осының салдарынан бездің паренхимкасында прогрессивті склероз бездің эндо және эгзокринді функциялары бұзылады. Алиментарлы себептеріне (тамақты мөлшерден тыс көп қабылдау, жоғары-экстрактивті азық-түлектерді көп қолдану-концентрленген бульон, қою кофе сүрленген еттер, майларды, тәттілер, балғын жеміс-жидектерді көп қабылдау.) Балаларда тамаққа аллергия пайда болуына және созылмалы инфекция ошақтар болуына көңіл бөлу. Созылмалы панкреатит дамуына бірнеше басқа себептер әсер етеді: іш жарақатының асқынуларын көрсету жанұялық липидемия гиперпаратиреодизм, негізгі панкреатиктік өзектің обструкциясы (стеноз, жөтел, ісік). Ағзалар трансплантациясының асқынулары және басқалар. Жас өспірімдерде созылмалы панкреатит дамуына алкогольды қабылдау, токсикомания жиі себеп. Жіті панкреатитпен ауырғансоң 1,5-2 ай өткен соң клиникалық бақылаулар көрсеткіші бойынша ұйқы безінің инерстициалды қабыну үдерісінің созылмалы түріне өтуі байқалады.

• 
  Қалыпты және патологиялық жағдайдағы балалардағы асқорыту жүйесі органдарының анатомиясы мен патологиясы;
  

ауруларының этиологиясы, патогенезі, негізгі симптомдары мен

синдромдары, асқынулары;

• 
  Асқазан-ішек жолдарының кілегейлі қабығы мен бауыр биопсиясын, полимераза байланыстыру реакциясын, иммуноферментті анализдерді, рентгенологиялық зерттеу мен компьютерлік томография, эндоскопиялық зерттеу әдістерін жүргізуге көрсеткіш;
  
• 
  Гастроэнтерогологияда қолданылатын дәрілік заттардың көрсеткіштері, қарсы көрсеткіштері мен жанама әсері;
  

көрсетуді.

• 
  Асқорыту жүйесі бойынша аурулары бар науқас балаларды диагностикалау мен емдеу хаттамасын білуге тиіс;
  

- Асқазанды жууды;

- Дуоденальды зондтауды;

- Асқазанды зондтауды;

- Тұйық зондтауды (тюбаж);

- Өңеш-асқазанның рН-метриясы және ФГДС көрсеткішін бағалауды;

- Іш қуысы органдарын УДЗ нәтижесін бағалауды;

• 
  Керекті жағдайларда осы ауруларға жедел жәрдем көрсете білуге тиіс.
  

қабығының, ифа, пур нәтижесін істеу алуға тиіс.

- Негізгі білім бойынша:

1. 
   Әртүрлі жастардағы балалардағы асқорыту жүйелерінің АФЕ-рі.
   
2. 
   Балалардағы асқорытудың ерекшеліктері.
   

1. Панкреатит. этиопатогенезін, клиникалық көріністері.

2. Панкреатиттің жіктелуі

3. Панкреатиттің диагностикасы, ажырату диагнозы.

Дене кызуы субфебрильді не калыпта, жоғары қызыну сирек, кысқа мерзімді.

Қосымша тексеру тәсілдеріне ЭГДС және жасанды гипотония бойындағы рентгеноскопия жатады (соңғының қосалкы жауабына 12 елі ішектің айналуы, дуоденостаз жатады). ЭГДС кейде Фатер емшегінің езгерісін (папиллит), 12 елі ішек лимфостазын («манна жармасы» симптомы), постбульбарлық бөлімде эрозия барын көрсетеді.

Медикаменттік ем.

Ауыру сезімін тыю үшін:аналгетиктер: баралгин, аналыин, трамал. Ауыр жағдайда — 2 %-тік промедол(тек морфин емес! — Одди сфинктерінің спазмын тудырады);Спазмолитиктер: папаверин, но-шпа, галидор.

7. Сабақтың мазмұны:

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  
• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. Жедел панкреатит симптомдарына жатпайды:

а) арқаға иррадиацияға беретін іштің жедел ауырсынуы

б) тағамға қарай алмау

в) жеңілдік алып келетін қайталамалы құсу

г) метеоризм

д) тәбеттің жоғарылауы

2. 
   Жедел және созылмалы панкреатитті диагностикалауда информативті б/х тексеру:
   

б) қан сарысуындағы липаза

в) қан сарысуындағы трипсин

г) зәрдің диастазасы

д) қан сарысуындағы диастаза

2. 
   Жедел панкреатиттің терапиясында қолданылмайды:
   

б) ауырсынуды басатын препарат

в) панкреатикалық секрецияның стимуляторлары

г) панкреатикалық секрецияның ингибиторлары

д) тұз қышқылың төмендетегін препараттар

2. 
   Ұйқы безінің жетіспеушілігінің ерте кезендегі белгілері:
   

б) стеаторея

в) амилорея

г) амилоземия

д) амилозурия

5. Жедел панкреатитте қан анализінде болмайды:

а) лейкоцитоз

б) нейтрофилез солға ығысуымен

в) АЛТ жоғарылауы

г) гипогликемия

д) амилазаның деңгейінің төмендеуі

6. Смит-Роу бойынша қалыпты қандағ панкреатикалық ферментті табу:

а) 16-30г/сағ/л

б) 12-25г/сағ/л/

в) 14-20г/ сағ /л

г) 10-25г/ сағ /л

д) 10-15г/ сағ /л

3. 
   Смит-Роу бойынша зәрдегі панкреатикалық ферментті анықтау:
   

б) 200г/ сағ /л дейін

в) 220г/ сағ /л

г) 250г/ сағ /л

д) 300г/ сағ /л

4. 
   Панкреонекроздың асқынуларына жатпайды:
   

б) бауыр жетіспеушілігі

в) бүйрек жетіспеушілігі

г) ДВС, қан ағу

д) қан диабеті

5. 
   Панкреатиттің ең жиі симптомы:
   

б) Мей- Робсон

в) Кач

г) Ортнер

6. 
   Сыртқы секретордық кемістік синдромына жатпайды:
   

б) крахмал жүктемесінен соң қант қисығы жатық

в) нәжісте ет талшықтары мол

г) нәжісте крахмал дәндері көп

д) қосөркешті диабеттік емес гликемия қисығы

Ситуациялық есептер.

Есеп №1.Науқас 14 жас, клиникаға мына шағымдармен түседі – дене температураның 38С, көтерілуі, жүрек айнуы, қайтамаламалы құсулар, сұйық нәжіс, ішінің жоғары болімінің ұстамалы ауырсыну сезімдері, айнамалы ауырсыну, ауызының құрғауы, акроцианоз, склерасының әлсіз сарғаюы, тілі ақ жамылғымен жамылған. Пульсі 120 минутына, АҚ 100/70 мм.с.б, іш қуысы дем алу актісінен қалыңқы, әлсіз түрде ішінің бұлшықеттері тырысып тұр және сол мен оң қабырға асты, эпигастрий аймағы бірден тітіркендіргенде ауырады, Дежарден нүктесі, Мей-Робсон симптомдары оң. Бауырдың төменгі доғасы оң қабырға астынан 1,5см шығып тұр.

Сұрақ: 1. Сіздің болжам диагнозыңыз?:2. Тексеру жоспарыңыз.

Ауырсыну майлы, қуырылған тағамдарды көп мөлшерде пайдаланғанда басталған. Тәбеті жоқ, жүрек айну, құсу байқалған. Құсу жеңілдік әкелмеген. Дене температурасы суборебильді.

Объективті: Бет әлпеті бозғылт. Тахикардия, жүрек тондары бәсеңдеген, артериялды гипотензия. Іші жұмсақ, Мейо-Кобсон, Френкел; Бергман және Калька симптомдары оң мәнді.

Жалпы қан анализінде: лейкоцитоз, солға жылжыған нейтрофилиз. АЛТ жоғары, гипоглекемия. Диастаза – 64 ЕД. Амилаза – қанда 12 мм/сағ.

Сұрақ: 1. Сіздің диагнозыңыз?

2. Тексеру жоспары?

3. Емдеу жоспары?

Есеп №3. Бала 7 жаста, орташа жағдайда төмендегі шағымдармен госпитализацияланған– ішітің, кіндік аймағында орналасуымен сол кабырға астына ауырсыну иррадиацияланады, құсу, жүрек айну. Аыру жедел басталды – диспептикалық бұзылыстар, эпигастрий аймағының ауру сезімі, кіндік аймағында ауырсыну сезімі анық емес. Ұстама кезінде бала мазасыз, ауырсынуы сезімі, ішімен жатқанда кішкене тынышталады. Қөп құсу, метеоризм, тынысының жиілеуі, тахикардия, жүрек тондарының туйықталуы. Бет терісінің бозғылтануы, терісі ерекше жасыл түске еңген, тілінің құрғауы. Ішінің ауырсынуы ұстама тәрізді, айналмалы түрде, сол жақ көкірек клеткасына иррадиация береді. Іштің пальпациясында қатты ауырсыну сезімі. Беткейлі пальпацияда сол жақ қабырғасында және колденең Геогриевский симптомы оң жағдайда.

Сұрақтар:1. Сіздің алдын-ала қойылған диагнозы?

Ащы және тоқ ішектің созылмалы бактериалды емес ауруы жиі кездеседі, әсіресе мектепке дейінгібалаларда бұл аурудың негізінде ішектің функциональды және морфологиялық өзгерістері жатады.

Ерте жастағы балалардың АФЕ-не байланысты патологиялық үрдіске асқазан ішек жолдарының барлығы қамтылады. Мектеп жасындағы балаларда үрдістің шектелген түрі кездеседі. Бұл аурулар тобына созылмалы энтероколит, Крон ауры, туа пайда болған энзимопатиялар. Ішек ауруларының нозологиялық түрлерінің әртүрлелігіэндогенді және экзгенді себептерге байланысты.

4. Сабақтың мақсаты:

-интерн білуге тиіс:

• 
  Қалыпты және патологиялық жағдайдағы балалардағы асқорыту жүйесі органдарының анатомиясы мен патологиясы;
  
• 
  Балалардағы асқорыту жолдарында жиі кездесетін тұқымқуалайтын
  

симптомдары мен синдромдары, асқынулары;

• 
  Асқазан-ішек жолдарының кілегейлі қабығы мен бауыр биопсиясын, полимераза байланыстыру реакциясын, иммуноферментті анализдерді, рентгенологиялық зерттеу мен компьютерлік томография, эндоскопиялық зерттеу әдістерін жүргізуге көрсеткіш;
  
• 
  Гастроэнтерогологияда қолданылатын дәрілік заттардың көрсеткіштері, қарсы көрсеткіштері мен жанама әсері;
  
• 
  Асқорыту жүйесі бойынша аурулары бар науқас балаларды диагностикалау мен емдеу хаттамасын білуге тиіс;
  

- Асқазанды жууды;

- Дуоденальды зондтауды;

- Асқазанды зондтауды;

- Тұйық зондтауды (тюбаж);

- Іш қуысы органдарын УДЗ нәтижесін бағалауды;

• 
  Керекті жағдайларда осы ауруларға жедел жәрдем көрсете білуге тиіс.
  

қабығының, ифа, пур нәтижесін істеу алуға тиіс.

• 
  Негізгі білім бойынша:
  
• 
  АІТ-нің АФЕ-лері
  
• 
  Балалардағы асқорыту ерекшелігі
  
• 
  Асқорыту органдарының зерттеу әдістері
  

• 
  Осы сабақ тақырыбы бойынша:
  
• 
  Іштегі аурудың жіктелуі, ауруға анықтама беру
  
• 
  Іштегі ауырсынуды этиопатогенезі
  
• 
  Іштегі ауырсынуды емдеу және клиникасы
  
• 
  Параклиникалық зерттеу әдістері
  

Қозған ішек синромы – бұл ішектің функциясының бұзылуы, іштегі ауру сезімімен немесе дефекацияның бұзылуымен журеді. Бұл синдром қалыптыдан тыс ас қабылдайтың ішікке психикалық және басқа әсерлерден пайда болады.

Қозған ішек синромы – ішкі ағзалардың ең жиі ауруы. Ол барлық жаста және балаларда болуы мүмкін. Әйелдерде бұл синдром 2-3 есе жиі кездеседі.

Өзінің жиі таралуына карамастан бұл синдромен ауратын адамдар өзін ауру деп санамайды және дәрігерге қаралмайды.

Негізгі көріністеріне іштегі ауру сезімі мен дисканфорт және стулдың бұзылысы жатады. Жиі нәжісте көп мөлшерде шырыш көруге болады. Ішектең әр түрлі аймақтарындағы спазм тұрақты емес және локализациясын өзгертуі мүмкін.

Қозған ішек синромы бар науқастар көп ішектен тыс симптомдары болады, олар басқа ас қорыту ағзаларының функциясының бұзылысымен , және нерв бұзылысы мен психикалық статустың өзгерістеріне байланысты. Бұлар шаршағыштыққа, әлсіздікке, бас ауруына, аппетиттің төмендеуіне, ұйқы бұзылысы, жүрек соғысы, терлегіштікке, ауа жетпеу приступтарына, зәр шығарудың жиілеуіне, температураның жиілуіне алып келеді.

Қозған ішек синромы диагностикасы

Қозған ішек синромы дигнозын басқа ішек аурулары диагностикалық анықталмаған жағдайда типтік өзіне тән көріністеріне қарап қойылады.

Қазіргі уақытта бұл синдромды диагностикалау үшін “ Римдік критерий 2” қолданады: 12 ай ішінде іштегі дискомфорт немесе ауру сезімі бақыланады, сонда кем дегенде келеси критеридің екеуі шығыу керек:

• 
  Үлкен дәреттен кейнгі жеңілдеу сезімі
  
• 
  Басы үлкен дәретке шығудын санының өзгеруімен
  
• 
  Басы нәжістің формасының өзгеруімен
  

Қозған ішек синромының емі комплексты болуы керек.

Емдік тамақтану. Іш қатулар кезінде арпалық диетаға көшіріледі. Іш өтулер кезінде клетчаткасы көп диеталар, (жемістер, жидектер, кебектер). Барлық қозған ішек синромы бар науқастарға кофейні, лактозасы, фруктозасы, сорбитолы, уксус, алкоголь, бұрышы жоқ, және газ бөліндіретің өнімдер – сүт, ащытқы өнімдері жоқ диета қолданыды.

7. Сабақтың мазмұны:

- өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру, анамнез жинау, клиникалық тексеру).

- Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс (өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы).

- Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер).

1. Функциональды симптомды анықтайтын ауру:

а) бала аурудан оянады

б) ауырсыну құсумен жүреді

в) кіндік айналасында ауырсыну орналасады

г) ауру арқаға таралады

2. Жаңа туған нәрестелердің коликасы … байланысты.

а) күтімнің жетіспеушілігіне (артық тамақтандыру)

б) белоктық аллергия

в) гормональды дисбаланс

г) тоқ ішектің созылуына сезімталдықтың жоғарылауы

д) метеоризм

е) барлығы дұрыс

3. Іштегі аурудың жалпы себебі:

а) шажырқайдың түбінің тартылуы

б) ішек қабырғасының тырсылдауы, қуысының кеңеюі

в) гиперперистальтика

г) іш астардың және іш қуысы органдарының ұлпаларындағы

деструктивні және қабыну өзгерістері

д) барлығы дұрыс

4. Ауырсыну синдромын анықтау үшін қажет:

а) ауырсыну сезімінің орналасуы

б) ауырсыну типі (сипаты, тағам мен байланысы, пайда болу

периодтылығы)

в) ауырсынуды күшейтетін және кішірейетін факторлар

г) аурудың таралуы

д) барлығы дұрыс

5. Гастродуодениттің негізгі симптомы:

а) ентігу

б) жоғарғы температура

в) эпигастридің ауырсынуы

г) тырысулар

6. Аш қарындағы асқазан сөлінің қалыпты мөлшері

Ситуациялық есептер:

Есеп: №1. 3 жастағы бала .Шағымдары мыналар: эпигастрий аймағының ауырсынуына, күніне, 2 күнге созылған, теріде дерматиттің пайда болуы, бөртпенің уртикарлы сипатта болуы, сұйық нәжіс 5 рет, дене қызуы қалыпты, жүйелер бойынша бала апельсин шырынын ішкен.

Сұрақ:

1. 
   Сіздің диагнозыныз?
   
2. 
   Зерттеу жоспары,емі
   

Сұрақ:

2. Зерттеу жоспары,емі

Гипаталомос организмнің және орталық негізгі өмірлік қызметтерін эффектероидты механизмде болулары қамтамасыз ететін интгерелеуші орталық болып табылады. Гипоталамустың регуляциялық әсері оның клеткасының релизинг-гармондар орулы гипофиздің алдыңғы бөлігінің тропты гармондардың түзілуіне әсер етеді. Осы гипаталома-гипофизарлы жүйенің зақымдалуы көптеген ауруларға келеді. Гипофиз ішкі секреция бездерінің ішіндегі ең маңыздысы өте зор. Сондықтан эндокринологияда бас миындағы гипоталамус пен гипофиз саласындағы гормондардың өзара функциональды байланыстары гипофиздік алдыңғы бөлігінің гармондары және гипоталамустың нейресекреторлы функциясына көп көңіл бөлінеді.

• 
  АФЕ гипотама-гипофизарлы жүйенің
  
• 
  Аденогифиздың паталогиясына пайда болған аурулар
  
• 
  Аурудың жіктелуі
  
• 
  Этиопатогенетикалық тізбегі
  
• 
  Клиникалық көрінісі
  
• 
  Диагностикалық критерилері
  
• 
  Ажырату диагностикасы, емі
  
• 
  Аурудың этиопатогенезін, клиникасын, аддисондық криз, екіншілік бүйрек үсті безінің жетіліксіздігін. ВДКН-нің этиопатогенезін клиникасын, емін.
  

• 
  Эндокринді паталогиясы бар балаларды тексеру: анамнез жинау, қарау,
  

• 
  онтропометрия
  
• 
  Лабараторлы аспаптарды зерттеу әдістерін толығынан бар беру
  
• 
  Терапиялық ұйымдастыру.
  
• 
  Аддисон ауруына және Уотерхау за-Фридексен, синдромына алдын-ала диагноз қоя білу.
  
• 
  Лабораториялық мәліметтерді интерпритациялау.
  
• 
  Аддисон ауруына және Уотерхау за-Фридексен синдромының клиникалық диагнозын негіздеу.
  
• 
  ОНН кезінде жедел жәрдем көрсету.
  
• 
  Бүйрек үсті безінің жеткіліксіздігі кезінде науқастарды емдеу.
  
• 
  ВДКН-нің диагнозын клиникалық негіздеу.
  

1. 
   Гипоталамо гипофизарлы жүйенің анатомиясын орналасу
   
2. 
   Гипофиздің алдыңғы бөлігіндегі бейнеттік гармондармен рилизинг
   
3. 
   факторлары
   
4. 
   Аденогипофиздің гормондары
   

1. 
   Балалардағы гипоталамо-гипофизарлы жүйенің АФЕ
   
2. 
   аденогипофиздың паталогиясының аурулары
   
3. 
   гигантизм (этиопатогенез, клиника, диагностика және ажырату
   
4. 
   диагностикасы, емі)
   
5. 
   Андромегалия
   
6. 
   Гипофизарлы анамнез: Иценко-Кушинга аурулары.
   
7. 
   Балалардағы бүйрек үсті безінің ауруларының түрлері.
   
8. 
   Бүйрек үсті безінің ауруларының ең жиі кездесетін түрлері.
   
9. 
   Бүйрек үсті безінің туа пайда болған дизфункциясының формасы ВДКН.
   
10. 
    ВДКН-нің вирильді түрінің клиникасы.
    
11. 
    ВДКН-нің сольтерлеуші түрінің клиникасы.
    
12. 
    ВДКН-нің гипертониялық түрінің клиникасы.
    
13. 
    ВДКН-нің диагностикасы.
    
14. 
    ВДКН-нің дифференциальды диагнозы.
    
15. 
    ВДКН-нің емі.
    
16. 
    Бүйрек үсті безінің гиперфункциясының клиникасы.
    
17. 
    Бүйрек үсті безінің қыртысының жеткіліксіздігің гипофункциясы.
    

6. 
   Ақпараттық – дидактикалық блок
   

Туа пайда балған бүйрек үсті безінің дизфункциясы (ВДКН) балалардағы бүйрек үсті безінің ауруларының ең жиі кездесеті түрі (5000 туған балаға 1). ВДКН-нің этиологиясынын классикалық мысалы тұқым қуалаушылыққа байланысты, яғни бүйрек үсті безінің кейбір ферменттерінің туа п.б. жеткіліксіздігіне байланысты.

Патогенез ВДКН-ң кезіңде ферменттердің тұқым қуалушылық түріні қарай мынадай клиникалық түрлерін ажыратады.

1. 
   Вирильді (асқынбаған) 21 гидроксилазан дефициті.
   
2. 
   Тұз жағалтушы 21 гидроксилазанның алда қайдам жетіспеуі: бұл кезде глюкококортикоид тардын түзілуі ғана емес, сонымен қатар минералококртикоилтардыңды, түзылу бүзылады.
   
3. 
   Гипертониялық 11-гидроксилады жетіспеугеңде ВДКН-де гидрококртизон өз деңгейнде, АКТГ жоғары қеңгейінде.
   

Әдебистерде ВКДН-дегі тестостероидның қауызы толық мәжіметтер бар ВГДН-ң тұз жоғалтушы: формасын 21 гидроксилазаның тереқ жетіспеуі байқалады, бұл кезде кортизол секрециясы және біірем сарам ольдостерон төмендейді.

Несеппен бірге натрий, хлор және олардың биосинтезінің аралық заттарынен андрогендер бөліне бастайды. Олар натрий уретикалық әсер көрсетеді.

ВДКН-ң гипертониялық түрі 11 гидроксилаа дефициті кезінде дамиды. Бұл кезде 11 дезоксикортикростероид мен 11-де доксикортикотизол жиналмайды.

ВДКН патогенегінде гипофиз гормондарың үлкен роль атқарады. АКТГ жоғарлаған. Андрогендер гипоталамустық орталықты реттейді.

Клиникасы.

Барлық симптомдардын дамиды бүйрек үсті безі бөлетін андрогендердің мөлшеріне байланысты, сонымен қатар ұрыққа андрогендердің әсер ету этапы да әлкен роль атқарады. Ндрогенизация уақытына қарай қыздарда сырқы жыныс мүшелерінің вирилизациясының 5 дәрежесін ажыратады.

І. Дәреже глитордың аздаған гипертрофиясы, қынапқа қалыпты ікіріп тұр, үлкен және кіші жыныс жақсы дамыған.

ІІ.Клитор вирилизацияланған 1 басты, үлкен тыныс еріндері үлкекейген, кісісі жақсы дамымаған қынап кіре берісі тарылған.

ІІІ.Басы бар, тығыз, үлкен клитор, баланың мүшесіне ұқсайды. Мошонка тәрізді үлкен тыныс еріндер, урогенитальді синус.

4.Пенистәріздес клитор, үлкен жыныс еріндері мошонкадар ерекшелінбейді, орталық сызықта бірікпен, пигментелген.

5.Пенис тәрізді клитор, бала жыныс мүшесінін ерекшеліебейді, басының терісінде урерта тесігі бар. Үлкен жаста простата безі анықталады мошонка тәрізді үлкен жыныс еріндері анықталмайды. Балаларда жыныс мүшесі үлкейген, тері гиперпигментацияланған, туылғаннан мошонка бар, ірі болып туылады, 2-3 өсу жылдамдаған бүлшық ет массаж жоғарлаған (маскулинизация) қанқаның ерте дамиды. 5-7 жасында сүйек жасын 2 есе артады. 10-12 жасында өсу тоқтайды. 12-13 гипер мен гирсутизм байқалады. Өсе келес бабаларды жыныс мүшесі үлкейді, қыздарға клитор гипетрофияланады, жиі эрекция байқалады.

Тұз жоғалтушы формасы:

1. 
   Құрсақ ішілік гиперандрогенизация симптомы.
   
2. 
   Электролиттер алмасуының клиникалық көрінісі: гиперкалиемия, натрий мен хлорың көп бөлінуі.
   
3. 
   Қайталамалы құсың, кейде атқылап ас қабылдауға байланысты жоқ. Лоқсу сузыздану, іштің өтуі эксикозға әкеледі.
   
4. 
   Тері құрғақ, жасыл түстес. Үлкен еңбек түсты кеткен.
   
5. 
   Коз, ауыз айналасының көгеруі, ерін жиі шырыштар құрғақ.
   
6. 
   Бұлшық еттік гипотония, кейде сірісумен байқалады.
   
7. 
   Емдеусіз коллапс дамиды, науқастар жүрек жетімсіздегінен дамиды. Науқас негізінен тұз –су алмасуының бұзылуынан өледі.
   
8. 
   Тұзды көш мөлшерде қолдануда қажет етуі.
   

1. 
   Клиниканың І формасына ЖКТ бұзылысы қосылса,. Ұзақ уақытты артериялық гипертония дамиды.
   
2. 
   Ерте жаста гипертониялық криз дамып, миға қан құйылады, кей жоғдайда гемипарезге алып келеді.
   
3. 
   Бүйрек, жүрек және көз тубінің қан тамырларынын екіншілік бүлінісі.
   
4. 
   Несепте альбуминурия, лейкоциттер, эритроциттер, цилиндры.
   
5. 
   АҚ 120/70 тен 230/170 мм с.б. дейін.
   

1. 
   Өсу мен дамудың ерекшелегі.
   

б) жыныстық даму ауытқуы паспортың жасына сайкеледі н/е 7жастаң кейін,

в) нерв-психикалық жүйеде: І тип “мужская моторика” – тез алғаш қозғалыстар, эмоциональды қайымдар интелект жасынан аспайды.

ІІ тип моторика мен психика төмен дәрежеде (әлсіздік, гипомимия, пассивті эмоций. Ой қабілеті төмен болады).

Диагноз. Дифдиагноз.

І. Анамнез.

2. 
   Қол басының Р-графиясы қолдың 2/3 сүйектік жасты көжетеді 10-12ж өсу зонасы жабылады көкірек қуысының Р-графиясы сүйек –хондрольді касымастар мен қабырғалардың ерте қальцинациясы.
   
3. 
   УЗИ- Бүйрек үсті безінің гипоплазиясы.
   
4. 
   Қан сары-суында17 оксипрогестерон, прогестерон жағарлаған.
   

1. 
   Пубертатты жаста. Штейна-Левентали синдромымын, бұл жірде: физиологиялық жыныстық өсу өзгермейді. Несепте 17 Кс қан тестостеноиның тәуліктік мөлшері қалыпты.
   
2. 
   Балалардағы ВДКН-ңі идиопатиялық генездік ерте жыныстын жетілуінен ажырату анманезінде босану жарақаттын нәтижесінде андрогенизациядамиды. Жиі және ерте п.б. эрекция агрессивтік байқалады.
   
3. 
   Мен ісіктеріші ажырату қору нервінің енгізікшесінің үюы, ЭКТ-дағы өзгерістік, гормондың көрсетіштер.
   
4. 
   Сольтерлеуші түрігі пилороспазм және пилоростеноздан ажыраты білу керек.
   

1.Кортикостероидтын.

2.Хирургиялық пластикалық операция.

Преднизолон гипофиздің АКТГ асқын секрециясын төмендетезі андрогендер мен оның биосинтезінің аралық өлімдерінің секрециясын төмендесте және гипофизо-адренальды байқаланысты тарды қалпына ештіреді.

Преднизолонның орталы дозасы:

1-3ж –2,5-5мг

4-6ж-5-2мг

7-10ж-5-10мг

11-14ж-7,5-10мг

15-16ж-10-15мг

Бүйрек үсті безінің гиперфункциясы (ГН).

ГН-балаларда өте сирек кездеседі және горомно-активті ісіктедің өсуіне байланысты.

1. 
   Заб алмасулық ісіктер (Кушинг синдромы) клиникасы.
   
2. 
   Теріді безгулер, іріңдіктеп п.б.
   
3. 
   Көгеру, экхимозды, акроцианоз, жамбас көгеруі.
   
4. 
   Денеде түктердің өсуінің жоғарлады.
   
5. 
   Жамбаста, сонда, іштің томенгі болігінуегі үлкен балаларда қызыл сызықты созылмалар.
   
6. 
   Өсу тежелген.
   
7. 
   Қыздарда Кушинг синдромы клитордың гипертрофия, жалған уақытынан бұрын жыныстық жетілу (түктену, нағыз жыныстық жетілуді тежей отыра).
   

1.Р-тексерулер.

2.УЗИ, компьютерлік тамография.

Емі. Хирургиялық: ісікті алып тастау.

Бүйрек үсті безінің гипофункциясы.

Этиологиясы.

1. 
   Бүйрек үсті безінің жарқысынаң жедел қанталаулары.
   
2. 
   Инфекциялар (Уотерхаус Фридрексен синдромы).
   

1. 
   Әлсіздік бозару.
   
2. 
   Дене қызуының жоғарлауы.
   
3. 
   Ентікпе, цианоз, тырыспалк, гипотония.
   
4. 
   Қан-тамырлық коллапс, өшімге экелуі мүмкін.
   

Анамнез (асфиксия, босану жарақатары, инфекция) диагноз қоюға комектеседі.

Емі.

1.Тамыр ішіне физ. Ерітінді глюкоза ерітіндісімен (1-2л), адрезон н/е суда ерштін преднизолонмен.

3.100-150мг кортизон н/е гидрокортизон бұлшық етке (эр 6 сағ. сайын дозасын 20-30мг азайту).

4.Негізгі ауруды емдеу.

Аддисон ақыруы.

Бүйрек үсті безінің созылмалы жеткіліксіздігі және Аддисон ауруын 1855ж Томас Адди сапаттаған сирек ауру.

Этиологиясы.

1. 
   Генетикалық жақтар.
   
2. 
   Токсикалық жақтар.
   
3. 
   Аутоиммунды фактор.
   
4. 
   Кей жағдайда туберкулез әсері болуы мүмкін 8,8%.
   
5. 
   Бүйрек үсті безінің қыртысынан деструктивті атрезиясы.
   

1. 
   Шағымдары : жалпы әлсіздік, тәбеттін жоғалуы, арықтау.
   
2. 
   Тез әлсіреу, шаршағыштыр (алдынан түс қайты, кейін азанан басталап).
   
3. 
   Бұлшық ет күші төмендеген.
   
4. 
   Астения, сусыздану, пигментация.
   
5. 
   Құсу, іш өту.
   
6. 
   Генерализацияланған пигментация, тері аштық-қоңырқан, күңгірті қоңыр түске дейін өзгереді. Терінің аштық бөліктерінде пигментация көптеу.
   
7. 
   “Кір тырнақ” симптомы. Организмен натрий және хлор, көп тығарылады, калий жиналады. Жүрек бұлшық етінің жогары қозғыштығы, жүрек жұмысын тоқтатуға дейін алып келуі мүмкін.
   
8. 
   Гипогликемиялық криз. Аяқ астынан , аштығу н-е ауруға инфекция қосылғанда дамиды. Криз негізілең таң ертеңгі уақыта тез сіңізілетін комірсуларды қоыйлғаннан кейін байқалады.
   
9. 
   Ақ төмендеуі (манифесті симптом).
   
10. 
    Иммунитеттін төмендеуі.
    
11. 
    Несепге 17 ОКС мөлшерінің төмендеуі қан сары суында кортизолдың төмендеуі.
    

Диагноз клиникалық белгілеріне қарап, 17КС бөлінуінің төмендеуі, қан сары суында кортизол төмендеген. ЭКГ-да тістердің вольатажы төмендеген, жүрек өткізгілітігі мен типті бұзылған, екі фазалы немесе теріс тістесінің п.б.

Торна сынамасы. Гипокортицизінің шалдыққан науқастарда қандағы эозинофильдер АКТГ әсерінен төмендейді (теріс сынамы). Метапиринмен сынама. АКТГ-мен сынама теріс, метапиринмен сынаманың ең болуы бүйрек үсті безінің қыртысының екіншілік жеткілісіздігін корсетеді.

Инсулин енгізетің сынама көмірсу алмасуының бұзылуы, глюкокортикоизтардың аз бөлуінен болады, сон себебі Аддисон аурдына шалқын қан науқастарда да өте жоғары сезімталдың көрстетді. Яғни бұны диагностикалық тест ретінде қолуануға болады. Степайтты гормондармен сынама эозинопеникалық эффектере негізделген.

Дифдиагноз.

І.Созылмалы ГН, пиелонефрит, бүйрек поликистозы. Бұл аурулар алмасудың бұзылуымен, АКТГ-ң теріс сынамасымен сипатталады.

2.Кунге күю (бүйрек үсті безінің функциясы талыпты).

Емі.

1. 
   Преднизолонмен алмастырушы терапия 12,5-10мг/тәул және кортизон 10-15мг/тәул.
   
2. 
   ДОКА-бұлшық етке 0,5% майлы ерітінді 1,0-2,0 мл/тәул. Созылмалы гипокортицизмде преднизолон мен кортинефрол бірек типі емдейді.
   

1. 
   Кушингоидты синдром дене салмағының . Остеопороз, гипертония, қандағы қант мөлшерінің жоғарлауы.
   
2. 
   Кортинеф және флорінеф тұз сузуын әсер етеді.