Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік фармацевтика академиясы

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  
• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. Гипоталамуста өндіріледі:

а) катехоламиндер

б) либериндер

в) статиндер

г) адрогендер

д) вазопрессин

2.Гипофизде келесі бөліктер кездесуі мынадан басқасы:

а) алдыңғы бөлігі

б) ортаңғы бөлігі

в) латеральды бөлігі

г) артқы бөлігі

3. 
   Гипофиздің алдыңғы бөлігі мынадан тұрады:
   

б) көбіне оксифельды клеткалардан

в) көбіне базофильды клеткалардан

г) көбіне хроматофильды клеткалардан

а) көбіне эзинофильды клеткалардан

б) көбіне оксифельды клеткалардан

в) көбіне базофильды клеткалардан

г) көбіне хроматофильды клеткалардан

5.Аденогипофиздің паталогиясына байланысты аурулар мынадан басқа:

а) гигантизм

б) акрометалия

в) гипофизарлы нанизм

г) феохромоцитома

д) симмунды аурулар

6.Гипотиуитаризмнің симптомдарына жатады мынадан басқасы:

а) әлсіздік

б) терінің құрғақтығы

в) гипотермия

г) қызба (лихорадка)

д) артериальды гипортензия

7.Гипофиз ауруының себебінің бірі мүмкін:

а) ісік

б) нейроинфекциялар

г) жарақат

д) эмбриофенопатиялар

8.Гипофиз ауруында тексерулер жүргізіледі мынадан басқа:

а) антропометрия

б) бас сүйегінің рентгенографиясы

в) түтікті сүйектің рентгенографиясы

г) қандағы өсу гармондарының деңгейі

д) қандағы клетка ішілік ферменттердің деңгейі

е) окулистке көрсету

9.Нанизмнің клеткалық белгілеріне жатады мынадан басқа:

а) баланың прапорциялы бойынша кіші болуы

б) қарттық бейне

в) қалып кету

г) жыныстық тазалық

д) қыздарға сүт безінің қалыпты дамуы

а) әлсіздік, тез шаршау

б) адинамиз

в) пигментация

г) анемия

д) лимфоцитоз

е) қан тамырлар тону сыныз төмендеуі
Ситуациялық есептер.

Есеп: 1 науқас С 15 жаста бөлімшеге мынадай шағымдармен түсті. Бойының ұзаруына, жалпы әлсіздік, шаршағыштық, аяқтың бас ұшының қолдың бойынан үлкеюіне. Тұқым қуалаушылығы жоқ. Туылған кездегі салмағы 3200гр. өсіп жетілуі қалыпты.
Есеп: 2 Есептің берілгені жоғарыдағыдай. Лабораториялық тексеру қорытындысы: қандағы ТТг мөлшері – 100,0м/моль, норма -0,260-490,0. қандағы Т4 мөлшері 4 есе төмендеген. Невропатолог қорытындысы: неврологиялық статусы өзгеріссіз.

Сұрақ: 1. Сіздің клиникалық диагнозыңыз?
Есеп: 3 Нәресте 6 жаста. Анасының айтуы бойынша шағымдары: физикалық интелектуалдық дамуының тежелуі. Аяқтарының әлсіздігі терісінің құрғауы, пероидты іші қатуы. Анамнезінен: анасы ауырады, II дәрежесі, емделмеген. Туылғандағы салмағы 4500 гр, перзентханадағы дауысы жуан болған. Нәресте уақытынан кеш жүрген, кеш сөйлеген. Осыған дейін текі. Невропатологта Д есепте. Перин,атальды энцефалопатия диагнозымен тұрады.

Сұрақ: 1. Алдын ала қойылған диагноз?

2. Зерттеу жоспары?

Сұрақ: Сіздің алдын-алп қойған диагнозыңыз? Урологтың қателігі неде?

Сұрақтар: Сіздің алдын-ала қойған диагнозыңыз? Тексеру жоспары.

Гипоганадизм паталогиялық жағдай жыныс гармондарының түзілуінің төмендеуінен туады. Гипоганадизм әрдайым ішкі және сыртқы жыныс мүшелерінің жетілмеуінен жүреді. Ер балаларда гипоганадизм тестекулярлы ұлпаның бұзылуымен жүрсе, ол біріншілік гипоганадизм, екіншілік гипоганадизм гипофиздің гонодотропты қызметінің бұзылуынан туады. Сонан соң кейін жұмыртқаның қызметінің төмендеуіне әкеледі. Қыз балаларда гипоганадизмнің негізгі симптомы болып аменорея жатады. Ол біріншілік болуы мүмкін, яғни етеккір алғашқыда болып, кейін жойылады.

Этиологиясын, әсер ету механизмін, клиникалық көрінісін, гипоганадизмінің түрін, ажырату диагностикасын, емін білуі тиіс.

- гипоганадизмнің пайда болу себептерін анықтау

- тексеру жоспарын жасау, емін жасау

- анализдерді интерпретатциялау

- ауру тарихын өз бетінше жазу
5.Сабаққа дайындалу сұрақтары.

а) негізгі білім бойынша:

- жыныс бездерінің гармондары, олардың әсер ету механизмі

- ер балалардың біріншілік және екіншілік гипоганадизмі

- біріншілік гипоганадизмнің түрлері

- бедеуліктің себептері (әйелдер және ерлердің)

- крепторхизмның клиникасы

- гипоганадизмнің емі

- лабараториялы тексеру әдістері

- Шершевский-Тернер синдромы

- Клайнфельтер синдромы

- Яичниктердің дигенезиясы

6. 
   Ақпараттық – дидактикалық блок.
   

Екіншілік гипоганадизм гонадалардың қызметінің бұзылуы, гипофиздің гонадотропты қызметінің бұзылуы, гипоталамустың зақымдалуынан дамиды, орталық нерв жүйесінің зақымдалуы.

Себептері: антинатальды немесе перинатальды паталогия ерте жасын нейтроинфекциямен зақымдалуы, гипофиздің ісіктері. Екіншілік гипоганадизм басқа эндокринді немесе алмасудың бұзылыстарымен қосарлана жүреді. Гипоганадизмнің генетикалық түрлері калмен синдромы. (сонымен бірге иіс сезбеушілікпен бірге жүреді). Клиникасы біріншілік пен ортақ: яичкасы гипоплазияланған, ұстап көргенде болбыр қамыр тәрізді, крипторхизм тән, жыныс мүшесі өзінің жасынан кіші, жетілмеген. Евнухта дене пішімі ерте қалыптасады. Май ішіне сандарына жиналады.

Крипторхизм.

Бір немесе екі жұмыртқаның мошонкаға түспеуі паталогиясының ең жиі түрі. Бір немесе екі жақты болып бөлінеді. Іш қуысында, шат маңайында псевдокрепторхизм. Себептері: гормонды генетикалық немесе хромосомды және анатомомеханикалық. Крепторхизмнің пайда болуында негізгі рольді эндокринді бұзылыстар атқарады. Негізгі рольды гипофиздің гонадотропты гормондарыынң жетіспеушілігі атқарады. Дұрыс орналаспаған жұмыртқада дистрофиялық өзгерістер болады. ¦рықтық эпителидің регенерациясы және сперматогенездің төмендеуі. Туа біткен өзгерістер баланың жасына байланысты. 10 жастан кейін регенерация немесе скелероз болады. Ең жоғарғы асқынуы операцияны қазжет ететін ол жұмыртқаның бұралуы және оның шат капалтасында жылып қалуы.

Клинкасы бір жұмыртқаның болмауына немесе екеуінің де болмауына байланысты. Шаттық крепторхизде жұмыртқаны шат капалшасына табуға болады.
7.Сабақтың мазмұны:

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  
• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. Еркектердің жыныс бездері қандай гормондар бөледі:

а) минералокортикойдтар

б) соматропты гормон

в) тестестерон

г) ренин

а) ячниктердің гормондарының жетіспеуінен

б) бүйрек үсті безінің зақымдануынан

в) ұйқы безінің зақымдануынан

г) яйчконның қызметінің бұзылуы

д) ұйқы безінің бұзылуынан

а) лимфоаденит

б) полиартрит

в) орхит

д) вульвовагинит

а) бойының аласа болуы және скелеттердің осфиксиясы

б) сүйектердің көптеген аномалиясы

в) сүйек структурасының өзгеруі

г) сүйектің дегенеративті дистрофиялық өзгерістердің мерзімінен ерте

пайда болуы

д) изменеия мелких суставов
5. Амен,арея, галакторея, гиперпролактемия симптомдары мына аурулардың қайсысына тән:

а) Штейн-Левенталь синдромына

б) Шершевский-Тернер синдромына

в) удретелитальды синдромына адреногенитальды

г) Чиари-Формель синдромы

д) Иценко-Кушинга синдромы

а) гонадотропты гармондардың азаюы

б) гонадотропты гармондардың көбеюі

в) азып кетуі

г) еркектік дене пішімі

д) гипергликемия

а) қалнын сары суында ганатропты гармондардың мөлшерін анықтау

б) қанда ФСГ ның мөлшерін анықтау

в) әйелдер хроматинінің мөлшерін анықтау

г) АКТГ нің мөлшерін анықтау

д) қанында рениннің мөлшерін анықтау

2. Емдеу жоспары .

2.Емдеу жоспары

.

1.Тақырыбы: Қалқанша және қалқанша маңы безінің патологиясы (эндемиялық зоб. Аутоиммунды тиреоидит. Гипотиреоз. Тиреотоксикоз).

2.Оқу сағат саны: 7 сағат 20минут

3. Тақырып өзектілігі:

Балаларда қалқанша безі ауруларының өте көп кездесуі педиатрлардың ісденісін қанағаттандырады. Қазақстанда жас балалардың қалқанша безі аурулары өте көп кездеседі, себебі йод дефициті. Шымкентте және Қазақстанның басқа облысттарында ғрбір 3-4 бала. Республикалық өлкелік паталогия институтының мғліметтері бойынша қалқанша безінің эндемиялық ұлғаюымен және ғртүрлі функцияларының бұзылуымен жүреді.

Қазақстанда жиі кездесетіндер эндемиялық зоб, гипотиероз, аутоиммунды тероидит. Қалқанша без ішкі секреция органдарының маңыздыларының бірі. ғсіресе оның маңыздылығы өсіп келе жатқан жас ағза үшін.

Құрсақ ішіндегі 2 айлық балаға қалқанша без құрала бастайды, 3 айда йодты жинай алады, ал 4 айдын соңына таман тироксин бөледі. 1 жасқа дейін қалқанша без белсенді өседі. 2 жаста 2 есе, 5 жаста 20 есе 12-15 жаста өте тез өседі. Қалқанша безінің жиі кездесетін аурулары осы жасқа сай келеді.

Қалқанша маңы безі қалқанша безінің маңында немесе үстінде орналасқан үлкен емес түзілістер. Айқын регуляторлы механизімдердін курделігі және жақын орналасуының белгісіздігі физиологтармен биохимиктердің сұрақтарға жауап беруіне ғзірше мүмкіндігі жоқ.

Қалқанша маны бездерінің аурулары балаларда сирек кездеседі.28 жыл ішінде ЭНЦРАМН клиникасында барлығы 8 бала гипо-және гипер-паратиреозбен 16 бала бақыланған:еліміздің қалаларымен аудандарынаң қалқанша маны бездерінің ауруларына кудікпен кенеске жолданған көп ауруларда диагноз нақтыланбаған. Педиатр –эндокринолог маманға көбіне қалқанша маңы безінің аурулары еместігің дғлелдеу,үшін,себебі бүйрек патологияларына, сүйек жүйесінің кейбір бұзылыстарына, тері, тіс зақымдалуларына, шаштарынын түсулеріне күдіктенгендіктен.

.

4. Сабақтың мақсаты:

- Дәрігер-интерн білуге тиіс.

- қалқанша без анатомиясын эмбриогенезін

- тероидты гормонның биогенезін

- қалқанша функциясын

- қалқанша без аурулары симптомдарын (гипер, гипотиреоз)

- қалқанша без жіктелуі

• 
  қалқанша безді тексеруді.
  

- қалқанша маңы безі ауруларының функциональды диагностикасы

- қалқанша маңы безі ауруларының этиопатогенезі, жіктелуі, клиника,

• 
  диагностика, дифдиагностикасы
  

- қалқанша бездің орналасуын, визуальды және пальпаторлы сатысын,

когн,сестенциясын, түйіндерін т.б.) білу

- қалқанша бездің функциясына бұзылуына қарай клиникалық симптомын

- қалқанша без функциясы бұзылысы кезінде биохимиялық тексеріп

талқылау (холестерин, ТЗ, Т4, мөлшерін) белокты йод, бастыалмасулар)

• 
  анамнезді жинауды білу (геникалық, тамақтану түрін, өткен ауруларымен)
  

• 
  Клинико лабараторлық инструментальды зерттеу әдістері көрсеткіштерін бағалау, диагнозды негіздеу, дифдиагностика жүргізу, осы паталогияда емдеу жоспарын құру.
  

1. қалқанша безінің эмбриогенезі мен анатомиясы.

2. тероидты гормондардың биостенозы.

3. қалқанша безінің функциясын реттеу.

4. қалқанша безінің функциясын зерттеу әдістері.

б) сабақтың тақырыбы бойынша:

5. қалқанша безі ауруларының жіктелуі.

6. эндемиялық зоб.

7. диффузды токсикалық зоб.

8. тероидиттер (жедел, жеделдеу, созылмалы).
6.Ақпараттық – дидактикалық блок.

Аурудың қалқанша без өзгерістерімен жүруінің клиникалық жіктелуі мен аурудың номенклатурасы. Педиятрияда толық қабылданған үлкен жастағылардың жіктелуімен бірге. Қазіргі кезде қалқанша без аурулары клиникалық жіктелуі арнасы симпоузимдерде барлық эндокринология комисиялары талқылап СССР 1960ж денсаулық сақтау министірлігі бекіткен. Бұл жіктелу О.В Николаева мен дүнижүзілік эндемиялық зоб 1961 ж София ұсынысымен болды.

Жіктелулер.

1. Туа пайда болған ақаулар.

А. Аплазия және гипоплазия

Б. Эктопия

В. Төл бадамша безінің өспей қалуы.

2. Эндемиялық зоб (эндемиялық кретенизм) бөлінеді.

А) Қалқанша бездің ұлғаю сатысына қарай.

Б) Түріне қарай диффузды, түйінді, аралас.

В) Жүйем балқылаулар, тиреоидты, гипертиреоидты және кретинизм

көріністері, түлінді зоб тиреотоксикоз айқын байқалуы түрі “қалқанша

бездің тиоксикалық адномасы”.

3. Спорадиялық зобта эндемиялықтағы сияқты бөлінеді.

4. Диффузды токсикалық зоб (синонимдері Базедова ауруы, тиреотоксикоз,

біріншілік тиротоксикалық диффузды зоб) бөлінулер тән.

А) Ауырлығына қарай – жеңіл, орташа, алдын түрі.

Б) Сатысынан ұлғайғанына қарай.

5. Қабыну аурулары.

А) Жедел тиреоидит (немесе струмит) іріңсіз және іріңді.

Б) Жеделдеу тиреоидит.

В) Созылмалы (фиброзды Ридел және лимфоматозды Хашимото) тиреоидит.

6. Зақымданулар.

А) Ашық.

Қатерлі ісіктер (рак, саркома, адномалық, метастазберу, гемангиодотелиома, Лангханс зобы жіне т.б).

Қорытынды: тиретоксикоз ғртүрлі ауруларда да кездесуі мүмкін. Токсикалық аденомада тиреоидит бастапқы сатысында және т.б. “гипертиреоз” тақырыбы аурулардың ісіктелуіне енбеген, бірақ жағдайының физиологиялық қақысын анықтау. Токсикалық диффузды зоб мүлкі ұсынылған жіктелулері бар. ол бұл ауруды ағымын сатысына қарай бөледі. Динамикасына қарай бөледі консервативті және хирургиялық емді және ауруларға тағайындауда ауырлығына және сатысына қарай тағайындайды – мүлкі бойынша.

1-ші сатысы невротический

2-ші сатысы нейроэндокринді.

3-ші сатысы висцералапатиялық.

• 
  Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  
• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. Қан сарысуындағы белок байланысуының қалыпты мөлшері:

а) 8-10 млн%

б) 4-8

г) 10-12

а) тиреоидты гормондардың радиоиммунды анализінің деңгейін.

б) белок байланысу йодын анықтау

в) негізгі байланысын анықтау

г) жалпы холестеринді анықтау

д) қандағы тирозинді анықтау.

а) қалқанша безінің эхографиясы

б) КБ нің радиоактивті йодты жұтуы

в) КБ нің Р графиясы

г) антитиреоидты антиденелерді анықтау
4. КБ-нің мына көрінісі .... дәрежеге жатады. “Жуан мойын”, қарағанда ұлғайған КБ көрінеді.

а) Iа дәреже

б) Iб дәреже

в) II дәреже

г) III дәреже

д) IV-V дәреже

а) эндемиялық зоб мекеніде тұру

б) қыз балаларда жиі

в) ер балаларда жиі

г) антиструминді профилактикалық жасалынбауы

д) жиі қабыну аурулары

а) тероидты гормондардың жоғарылауы

б) генетикалық фон, НЛА-Вд, НЛА-Дв3 болуы.

в) Т димциттердің азаюымен

г) ТТГ гипофиздің гиперфункциясымен.
7.Базедовтың гипертиреозды сипаттауы бойынша 3 симптом тән:

а) зоб

в) тахикардия

г) салмақ жоғалту

д) тершеңдік

а) 9,8мг%

б) 2,8мг%

в) 4,5мг %

г) 6,5мг%
9. ПТГ қандағы Са денгейін кедесі негізгі механизімдер бойынша реттемейді.

а) Зәрмен Р экскрециясының жогарлауы.

б) Сүектін метаболикалық бузылуынын жеделдеуі.

в) Зәрмен Са экскрециясынын азаюы.

г) Ішекте Са сіңірліуінің күшеюі.

д) Зәрмен белок экскрециясының жоғарлауы.

а) Тетания.

б) Көз симптомдары.

в) Ішек көріністері.

г) Тері жабынының гиперпигментациясы.
11.Біріншілік гиперпаратирездын клиникалық көріністеріне жатпайды.

а) Бұлшық еттік әлсіздік.

б) Сүйектегі аурулар.

в) Сүйектердің жиі көптеп сынулары.

г) Тәбеті нашар.

д) Шөлдеу.

а) Гиперкальциемия.

б) Зәрмен бірге Са және Р бөлініуінін.

в) Қанқаны өзгерісімен жұмсақ ткандердін кальцификациясы.

г)Гипергликемия.
13.Гипрпаратиреозда қан сарысуындағы органикалық емес Р құрамы төмендеген:

а) 0,8ммоль/л.

б) 2,0ммоль/л.

в) 1,5ммоль/л.

г) 3,0ммоль/л.
Ситуациялық есептер.

Есеп: 1 Бала Д. 8 жаста. Келгендегі анасының шағымдары: әлсіздік, қозғыштығының жоғарлауы. Тістерінің, шаштарынын дамуынын бұзылуы.

Объективті: терісі қалындаған .Шаштарының пигментациясы бұзылған. Балада неврологиялық симптоматика тетания түрінде айқындалған, сыртқы тітіркендіргіштерге нерв жүйесінің реакциясы бірден жоғарлаған .Клиникалы зерттеуде жалпы алақан және табан бұлшық еттерінін спазмасы, ларингоспазм, гиперестозия бөлек аймақтарда анықталған.Туссо, Хвостек, Эрба симптомдары он мәнді. Тістер жағынан түбірлері қысқа , сынулар және эмальдарында шұнқырлар. Анамінезінен:

қалқанша безіне хирургиялық операция жасалған.

Сурақ: 1.Сіздін алдын –ала диагнозыныз?

2. Емдеу жоспары .

3,2ммоль/л-ге дейін жоғарылған. Вит.Д және паратиреодинмен сынамалы терепия он (+) мәнді.

Қаңқалы керуде (скелетное вытяжение) жатқан. Иммобилизация 6аптаға созылады. Соңғы кездері ол басылып қалған, жүрек айнуы мен ішінін қатуына шағымданады. Микрогематурия пайда болған, ал АКК 150/100мм.с.б.жоғарлаған. Сіздің ғрекетіңіз

А.Психиаторды кенеске шақыру.

Б.2 күндей, ғр 2 сағат сайын АКК-өлшеу.

В.Са және креатинин қатынасы анализіне Зәрін жинау.

Г.Бүйрекке УДЗ жүргізу және тамыр ішілік пиелогамма.

Д.Тғуліктік протеинурияны жүргізу.

Сұрақ: 1. Сіздің клиникалық диагнозыңыз ? 2.Емдеу жоспары.

Есеп: 4. 12 жасар бала педиатр кеңсесіне келген. Шағымдары: мектепке үлгерімінің төмендеуімен дғретке көп сұрануына. Педиатрдың тексеруінің нғтижесі бойынша 6 айдың ішінде 2,5 кг жоғалтқан. Тыныштықта пульс жиілігі минутына 100. АКК 130/50 сынап бағанасы бойынша, қалқанша безі нормадан 2 есе ұлғайған, жорамал диагноз.

1. Тероидит Хашимото

2. КБ нің медулярлы карцинлмасы

3. ЛЗСД.

5. Тиреотоксикоз.

Қант диабеті ХХІ ғасырдың ең бір ерекше проблемасы. Диабеттің І-ші және ІІ-ші түрі өсуде. ВОЗ-дың мәлімдеуі бойынша ХХІ ғасырда бүкіл дүние жүзі қант диабеті ауруына шалдығуы мүмкін. Эндокринологтың мақсаты аурудың және асқынуларының алдын-алу. Қант диабетімен ауыратын науқастардың өлімімен мүгедектілігін төмендету.

- Аурудың этиопатогенез, клиника, жіктелуін. Асқазан асты безінің зақымдалу себептерін. Инсулин жетіспеушілігінің клиникалық белгілері, гипергликемия, гиперхлоестеринемия.

- қант диабетінің асқынуын

- балалардағы қант диабетінің емі

- қант диабетінің алдын-ала диагнозын қою.

- лабораторлық және инструментальды зерттеу нәтижелерін талдау

- қант диабетінің клиникалық клиникалық диагнозын негіздеу.

- коматозды және асқыну кезінде жедел жәрдем көрсету.
5.Сабаққа дайындалу сұрақтары.

-Негізгі білім бойынша:

1. 
   Қант диабетінің (ҚД) 1-ші типін нақтылау.
   
2. 
   Баладағы ҚД дер кезінде анықтау.
   
3. 
   Балалардағы ҚД даму сатысы.
   
4. 
   Балалардағы ҚД патогенезі. 1-ші түрдегі ҚД патогенезі.
   

1. 
   Ажырату диагностикасы. Емі.
   
2. 
   1-ші түрдегі ҚД клинико-диагностикалық критериилері.
   
3. 
   Коматозды жағдайда кезек күттірмейтін көмек.
   
4. 
   ҚД ерте және кешасқынулары.
   
5. 
   Болжамы.
   

1. 
   Тұқым қуалайтын доменантты және рециссивті типте болуы мүмкін.
   
2. 
   аутоиммунды процесс (клетка және гуморальды иммунитет қатысуы болады).
   
3. 
   Психикалық және физикалық инфекциялар.
   
4. 
   Қорқу.
   
5. 
   Грипп және басқа инфекциялар.
   
6. 
   Жоспарлы егулер.
   
7. 
   Тағамдық улану.
   
8. 
   Тағамданудың артықтылығы.
   

Қант диабетінің ең басты ролі, асқазан астындағы бездің инсулярлы аппаратын бұзылуында алып бетта клетканың бұзылуының қант диабетіне алып келеді. Онда инсулинді бөледі. Инсулин клетка тканьдарында көмір суды қояды.

Клетка мембранасына глюкозаның өткізіліп жетіспеушілігінің бұзылуы болады. Бауырда гликогеннің дамуы төмендейді, гликогенолиздің жоғарылау болады. Бұлшықет және бауырда гликогеннің артықтылығы жоғалады да, организмде май мен белоктың кетонденесі дамып, организмде азотпен зәр қалдығының қосылуына алып келеді. Осының нәтижесінен гипергликемия, гиперлипидемия, гиперамиацидоемия пайда болады.

Клиника:

ҚД-нің продромальды, ұзақ кезеңі болады және дамуының бірнеше сатысы бар. Клинико-биохимия диагностикасы деструкция инсулярлы аппараттың этапы байқалмайды, сол себептен бала аурудың манифесты симптомдарынан жылдам және ауыр ағымды (бурное). ҚД ауыр формасы практикада кездеспейді. Дәрігерге ҚД-нің дабитін комасы жиі кездеспейді (әсіресе, ертежастағы балалар).

ҚД-ті балаларда тез болады: полидипсия,полиурия, полифолия, азғындық, терісінің құрғауы, теріде және кілегей қабаттардың қышты (зуд), гипергликемия, глюкозурия, шөлдеу байқаусыз, кейінірек тез жоғарылайды (тәулігіне 6литр су ішеді оған полируия мен нистурия қосылады, ол кезде углеводты алмасуының бұзылуын ойлауы тиіс).

• 
  жоғарғы анализатордың өзгеруі (ауыр қуысының кебір және дәм сезуінің бұзылуы).
  
• 
  Глюкозурия. Зәрде қант құрамы нормада – 1 тәулігіне, ҚД бір неге дейін көтеріледі, ал декомпенсация негізінде 300г/тәул.
  
• 
  Гипергликемия, қанттың жоғарылауы 12,8-16,6ммол/л-ге дейін болуы мүмкін. Кома және комаалды кезінде 50-60ммоль/л дейін өседі.
  
• 
  Кетоенмия және ацидоз дамиды. (кетон,дисесі қалыпты жағдайда 344-851ммол/л). ҚД кезінде 860-5000мкмоль/л-ге дейін жоғарылайды.
  
• 
  Қанда щелочтың резерврасытөмендейді. 40пайызға дейін жеңілдейді. СО2-ацидоз 30-ацидоз айқын. 30пайыз төмен ауыр. Диабеттің кома кезінде резервті щелочтың бірдестені төмендейді.
  
• 
  Қанда холестерин мөлшері жоғарылайды (май алмасудың бұзылуы).
  
• 
  Гипоальбуминемия.
  
• 
  Қан сары суында альфа-глобулині жоғарылайды.
  
• 
  Нейропротеинннің бетта-фракциясы жоғарылайды (5-8пайызға дейін), қан май.
  
• 
  Қанда азот қалдығының жоғарылауы (белок, аммиак,мочевина, аминқышқылдың ерімеуінен болады).
  

Диабетті кома ол инсулин қабылдаған науқастарда дамиды.

3 сатыға бөлінеді: потенциальды (немесе диабетке жақын) латентті және манифопты: потенциальды диабет ұсынады:

1. Біртұқымды егіздер диабеті.

2. Баланың ата-анасының біреуі ғана ауырады.

3. Әйел туу кезінде, тірі немесе баланың салмағы 4,5кг және жоғары.

Жіктелуі:

А.Қд-ның клиникалық классы.

Инсулин тәуелді түрі І түрі.

Инсулин тәуелді түрі ІІ түрі.

а) дене салмағы қалыпты адамдарда.

б) семіз адамдарда

в) толеранттың глюкозаға бұзылуы байқанда байланысты және синдромдармен жүктілік кезііндегі диабет.

В. Риск классы бойынша (глюкозаға толерантасы қалыпты адамдарда бірақ диабетітң тез дамуы рискінің жағарылауынан).

Толерантының глюкозаға бұрылып, толеранттық глюкозаның потенциальды бұзылуы.

1. ҚД-ның диагностикасында глюкозаның толеранттылығын анықтау. ВОЗ-дың критериясы бойынша глюкотолеранты тесін жасайды.

2. ҚД-нің радиоиммунды әдіс диагностикада бар. Инсулин мынадай әдіс пен иммунореактивті инсулин ИРН.

3. Инсулин гликемия жүргізеді. Гипер және гипоинсулинемиялық қисықтың болуы мүмкін. Инсулин гиперсекрециясын ерте диагностикасының белгілерін диабеттің клиника алды фозасында байқалды.

4. балалардағы инсулиннің антителасын анықтайды, анасы диабет ауруымен ауырады.

1.ЖҚТ зақымдауы ЭКГ-бұзылуы, миокардоз, миокардтың қысқаруының бұзылуы, қантамырлардың ангиопатиямен (төменгі аяқ бөлігіне).

2. Көру органдарының зақымдануы. ҚД-ның ауыр ретиапатиясы асқынуы. Диабеттік катаракта. Катрактының нәтижесінде жылдам көз көрмеуіне әкеп соғады. Катаракт хрусталикте жиналып соның нәтижесінде пайда болады.

3. Нерв-систоласының зақымдалуы. Аяқтың төменгі бөліктерінде полинейропатия д.п. Аурудың бірдестен п.б. әсіресе түнгі уақыттарында рефлекстердің төмендеуі байқалады, ауыру болады. Полиолв нервнің зақымдалуынан. Полинервтің емі комплекст. Бұл жерде зат алмасудың бұзылу себебінен.

4. Бүйректік зақымдалуы.

Протеинурия, микрогематурия, цилиндурия, гипостенурия, протеинурия жоғарлау себебінің базальді мембрананың өткізгіштігінің жоғарылауынан, клубочка капиларында белоктың проксимальды канальцитерді.

5. 
   Бауырдың зақымдалуы.
   

6. 
   Терінің некрозды. Балалардағы ҚД-нің ауыр түрдегі. Мориарка синдромы (1-6 жаста). Гепатомегалия әсерінен бойдың өсуінің тежелуі (нанизм), физиологиялық және жыныс мүшелерінің дамуы деп аталды. ҚД-нің ең ауыр түрі синдром Кориарка деп аталды.
   

Емдік тамақтану. Тамақтандырудың ішінде белок құрамы жасына сай болу керек. Егерде салмағы жоғары болса, онда май мен көмірсуды шектеу керек, бірақ белок құрамы жеткілікті жағдайда ғана. Жануар құрамының белок 96пайыз, жалпы белок, азық-түлік: сүт, ірімшік, майлы емес ет, балық.

Көмірсу: В норма, ВЖУ тең болу керек. 1:1:4. Ауруларға ҚД-мен 1:0, 76:3:3, 0-3, 3,5. май: алдын алу үшін бауырдың функциясы бұзылмау үшін, құрамында липтропты бар азық-түліктерді тағайындау керек.

Кетоацидозға әселді шай қасықпен 3-4 рет, емін барлық кезеңінде себебі кетоацидозға ұстап тұру үшін. Фруктозаданы тағайындағандағы 0,5г/кг күніне мерзімі.

Аурудың алғашқы кезеңінде нақты инсулин дозасты. әсер ететін препараттардың инсулин, моносулин. Егерде стационарға бала қант диабетінен кейін түссе, бірақ кетоацидоз, гликемия аз мөлшерде 13,9ммольл, әр тәулікте көп мөлшерде тамақ алдында тағайындайды, тау өртеу, түскі, кейін тамақ алдында 2-6ЕД инсулин бермеді. Кетоацидозбен ауыратындарға 4-5 инсулинмен тез әсер ететін уақтысы азанғы, түскі, кейінгі тамақ алдында 23мл 6сағ. Ең соңғы екі дозасы минимальды болу керек. Зәр құрамындағы қантты анықтау 9-12-ге дейін, 12с-15с-дейін, 15с-18с, 18с-21дейін, 21с-24, 24-3с, 3с-6с, 6с-9с дейін.

Инсулинотерапиялық асқынулары.

1.Гипогликемия және гипогликемиялық кома.

2. Инсулинорезистенттің

3.Инсулиннің созылмалы передозировкасы феномен.

4. Липодистрофия.

5. Инсулинге аллергиясы.

Диабеттік кетоацидоз. Кетоацидоздың шығу нәтижесі, ол кислоттың бұрылу себебі қалда кетонды жоғары болады. Кетонды дегиден көбіне толенді ветта-майны қан құрамында көбісін бірдестен диабеттік комаға әкеліп соғады. Ең үлкен себебі, диабетің кетоацидозға және комаға әкеп соғатын, туғанда гипергликемия, гипогликемия, гипофосфатемия натримен хлоридінің төмендеуі. Көмірсу қышқылының ісінуінің айрылуына әкеп соғады. Гипогликемия өсуінен бұлшықет жүйесінен әлсірейді және жоғарғы тыныс жүйесінің параличке әкеп соғады.

Коматоз алды жағдайына тән компенсациясының бұзылуы, шөлдеген және диурез жоғарылау, ауруыәлсіз тән: көңілі болмайды, мазасыз, бас ауру, тәбеттің төмендеуі, аяқ ысығанда, құсу және көңіл үрек айнуы.

Диабеттік кетоанемия комасы:

• 
  жиі тамыр соғуы.
  
• 
  Токсикалық тыныс алу.
  
• 
  Құсу.
  
• 
  Дегидратация, симптомдары (тері құрғауы және кілегей қабаттарында) дене салмағының төмендеуі.
  
• 
  Диабеттік румянец шекесінде, бетінде, қан айналасында.
  
• 
  Ауыз қуысынан ацетон иісінің шығуы. Рефлекстердің төмендеуі. Кей кезде псевдоперитонсольді жағдай іштің тез ауырсынуы, кездесу, жүрек айну, бауыр ұлғаюы, тахикардия, жүрек тондарының тұйықталып, систолалық шу, коллапс туындайды. Инсулин.
  
• 
  Гипергликемия жағдайынан осмоляры қан бірдестен жоғарылайды (110ммоль/л дейін гипренотрисмил 150ммоль/л жоғары кетоацидозсыз).
  

1. 
   Балалардың алғашқы алынған инсулин дозасы құрайды. 0,5-1ЕД және салмағына. Бірінші инъекция мектеп алды балаларға 10-20ЕД мектеп жасындағы балаларға 20-30ЕД.
   
2. 
   Диабеттік команың ІІІ сатысында тез арада әсер ету үшін инсулин 1/3 және ½ бірінші дозасы қан тамырға. Екіншіден соң ½-2/3. үшінші инъекциясы инсулин 3-4с кейін соң1/2-1/2 екінші дозасының жалғасы. Науқасты қадағалап әр 4сағат сайын қант құрамын өлшейді. 5-6 инъекция инсулиннің 4-6ЕД.
   

1.В/в200-400мм изоптин, р-р хлорида натрия содан соң тамшылатып, балаларға ерте жастағы балаларға 1000мл/тәулігіне мектеп жасындағы балаларға 1800-2л/тәулігіне.

Бірінші 6сағат. 5пайыз р-р глюкоза (2:1)а дальшее соотношение 1:1.

3. 
   Айқын ацидозда 4пайыз гидрокарбонат натриясын расчет 0,2г/дене салмағына құйыңыз, қадағалап рН тексеріп тұрамыз.
   
4. 
   ЖҚ –де жүрек гликозидтерін тағайындаңыз.
   
5. 
   Витаминді терапия В1, В2, С.
   

• 
  ¤з бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.
  
• 
  Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).
  
• 
  Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).
  

1. Қант диабетіне тән:

а) құрғақтық, шөлдеу, зәрдің салыстырмалы салмағының төмендеуі

б) құрғақтық, шөлдеу, полидипсия, полиурия, глюкозурия

в) зәрдің құрамында кетонның пайда болуы, азуы, зәрдің жиі бөлінуі

г) азуы, терісінің құрғақтығы, брадикардия, тілдің ісінуі, психо-моторлы дамудың тежелуі

а) тұқым қуалаушылық

б) вирусты инфекция

в) аутоиммунды

г) гемотрансфузия
3. Балаларда қант диабеті болуы тән:

а) зәрдің құрамында кетонның болуы

б) біртіндеп басталуы

в) азғындық

г) глюкоаурияның пайда болуы

д) ЖРВИ әсерінің жедел басталуы

а) зәрдің концентрациясының тұрақсыздығы

б) энурез

в) полиурия

г) полидипсия

д) дене салмағын жоғалту

а) ретинопатия, катаракта

б) спленомегалия

в) полиневрит, перифнериялық нерв

г) Киммельштиль-Вильсон синдромы

д) инфекцияға бейімділік

а) диетотерапия

б) инслинді терапия

в) физикалық ауырлық

г) аурудың ағымына өзіндік қадағалау

д) барлық аталғандар

а) фруктоза

б) ксилит

в) сорбит

г) бал (мед)

д) қант
8. ҚД асқынулары болып төмендегілер саналмайды, біреуінен басқа:

а) кетоацидоздық кома

б) гипероосмолярлы кома

в) лактоацидемиялық кома

г) гипогликемиялық кома

д) ангиопатиялар
9. Кетаацидоздың даму себебіне жатпайды.

а) емделген диабетті

б) инсулиннің мөлшерінің азаюы немесе тоқтатылуы

в) жедел инфекциялы аурулар

г) физикалық ауыртпалық

д) психотравма

а) болу , бастау

б) сусыздану симптомы

в) аузынан зустынын иісінің шығуы

г) бұлшықеттердің, көз алмасының гипотониясы

д) шайнау бұлшықеттердің тризмі

е) кусмауль тыныс алуы
Ситуациялық есептер.
Есеп 1 Бала С. 10 жаста. Аудандық аурухананың балалар бөлімшесіне мынадай шағымдармен келді: жөтел, дене қызуының жоғарылауы, аузының құрғауы, шөлдегіш, азуы. Анамнезінде: жағдайының нашарлауын вирусты инфекциямен байланыстырады. Емді амбулаторлы қабылдаған, эффект болмаған. Бала тез арықтап, жүдей бастаған, шөлдегіш, полиурия пайда бола бастады.

Сұрақтар: 1.Сіздің алдын-ала диагнозыңыз?

2.Сіздің диагнозыңызды негіздейтін лабораторлық зерттеу жоспарыңыз?

3. Бұл жағдайда кей маманнан кеңесі қажет?

Сұрақтар: 1.Сіздің клиникалық диагнозыңыз?

2.Емдеу жоспарыңыз?
Есеп 3 Бала Б. 9 жаста. Шағымдары анасының айтуыбойынша: 1 айдан бері бала көп су ішеді, түнде жиі кіші дәретке шығады, азған, мықын аймағында шаншу тәрізді ауырсыну, жүрек айнуы, құрт әлсіздік пайда болған. Участкелік педиатрдың жолдамасы бойынша хиругрқа қаралған. “Жедел аппендицит диагнозы қойылып, операция жасалынған”. Операциядан кейінгі кезеңде жара жазылмаған, әлсіздік, шөлдеу, жиі зәр шығару күшейген.

Сұрақтар: 1.Сіздің алдын-ала диагнозыңыз?

2.Зерттеу жоспарыңыз?

3. Хирургтың тактикасы дұрыс па?

Сұрақтар: 1. Алдын ала қойылған диагнозыңыз?

2. Зерттеу жоспары және емі?
Есеп 5. Науқас С. 10 жаста. Соңғы 3 жылдан ішінде клиникаға бірнеше рет келіп түскен, инсулиннің бөлшектік инъекциясын қабылдаған, ол қант диабетінің компенсациясына алып келген. Соңғы жылдары көру қабілеті нашарлаған, денесінің өсуі артта қалған. Жалпы жағдайы орташа ауырлықта. Бауыры қабырға доғасынан 8,0см төмен, пальпацияда ауырсынады. Аузынан ацетон иісі шығады.

Сұрақтар: 1. Сіздің диагнозыңыз?

2. Тексеру жоспары?
Есеп 6. Осы науқас+тексеру нәтижесі. Офтальмолог қорытындысы асқынған катаракта әйнек тәрізді дененің қатаюы, көру өткірлігінің төмендеуі 0,2. қандағы қант 20,6ммоль/л, кетон денелері 516ммоль/л, холестерин 7,28ммоль/л.

Сұрақтар: 1. Клиникалық диагнозыңыз?