Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік фармацевтика академиясы

- Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б., диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.)

- Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).

- Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).

1. УДЗ-де МҚП-тың үнсіз түріне тән емес:

А) митральді қақпақша айшықтары жүрекшеге қарай иілуі 3-5мм дейін.

Б) айшықтары қалдыңдаған және фиброздардары.

В) сол а\v көлемінің кішіреюі 2,0см

Г) II дәрежелі регургитация

Д) митральді қақпақшаның айшықтары жұқа
2. Ренгендік суретеме МҚП-ың үнсіз түрі:

А) қалыпты жүректің өлшемі

Б) “ тамшы ” жүрек

В) қалыпты өкпенің қанайналымы

Г) аорта гипопластикалық

Д) сол жүрекшенің ұлғаю белгілері

3. МҚБ-да аускультативті түрінің УДЗ көрнісіне тән емес:

А) митральды қақпақша айшықтарының иілуі 3 мин - 11 минутқа дейін

Б) I- II- III дәоежелі регургитация

В) митральді қақпақшаның айшықтары жұқа

Г) жүрек қуысының ұлғаю белгілері признаки увеличения полостей сердца сол қарынша, сол жүрекше )

Д) сол а\v көлемінің кішіреюі

А) Q- Т ұзаруы

Б) Р- Q қысқаруы

В) синдром WPW

Г) СҚГ белгілері

Д) ОҚГ белгілері

А) регургитация дәрежесі

Б) ЭКГның белгілері, Q- Р ұзаруы

В) ҚПАД ақауымен бірге

Г) анамнезі
6. Науқастың МҚП кезінде шағымдар тән емес :

А) шаншып ауруы

Б) ырғақтың бұзылуы

В) тахикардия ұстамасы

Г) кезектік ентігуі

Д) аяқтарының ісінуі

А) жүректің үшында систоликалық шу

Б) систолада экстратондар

В) аортада протодиастоликалық шу

Г) «ОС» ішілік жабылуы

Д) төссүйектің сол жағында II-қабырға аралықта систоликалық шу

А) ревматикалық шабуылдар ағымына

Б) бактериальды эндокардит ағымына

В) қуыстардың ұлғаюының дәрежесіне

Г) вегатативті жүйке жүйесінің жағдайына

Д) ОЖЖ дисфункциясы

А) Морфана ауруы, Элерса-Данслоса-Черногубова ауруы

Б) ревматизм

В) ТЖА

Д) тетрада Фалло

А) пресистоликалық шу

Б) митральді қақпақшаның ашылу тоны

В) протодиастоликалық шу

Г) I-тон жоғары

Д) систоликалық ішілік

2. Алдын-ала қоятын диагнозыңыз?

Миокардиттың қабынуы әр түрлі жастағы балаларда кездеседі, жаңадан туған нәрестелерден бастап. Миокардта патологиялық процесстің орналасуына қарай клиникалық белгілері әр түлі болады, бастамасы мен аурудың келесі ағымына байланысты. Ерте жастағы балаларда миокардиттер ауыр ағымда және созылмалы түрінде өтеді.

Аурудың болжамы этиопатогенезіне және диагностикасына, емдеу принциптеріне байланысты. Диспансерлік бақылауды дұрыс жүргізу және алын-алу шаралары: процесстің рецидивтенуінің және мүгедек бллмауға көмектеседі.

4.Сабақтың мақсаты:

-Дәрігер-интерн білуге тиіс:

• 
  Қалыпты және патологиялық жағдайдағы қан айналым жүйесі мүшелерінің анатомиясы мен физиологиясын;
  
• 
  Миокардиттердің этиологиясы, патогенезі, негізгі синдромдары мен симптомдары, асқынуларын;
  
• 
  ЭКГ, ЭхоКГ, жүректі рентгенологиялық зерттеуге, ангиографияға, АҚ тәуліктік монитерлеуге көрсеткішін;
  
• 
  Миокардиттердің емінде қолданылатын негізгі дәрілік заттардың көрсеткіштері, қарсы көрсеткіштері және жанама әсерін;
  
• 
  Миокардиттер бар науқастарды диагностикалау мен емдеу хаттамасын;
  
• 
  Миокардиттерді болжауды.
  

• 
  Әртүрлік жастағы балалардың артериялық қысымын есептеуді;
  
• 
  Электрокардиографиялық зерттеуді;
  
• 
  Функциональды күштеме сынамасын;
  
• 
  Ортстатикалық сынамасын;
  
• 
  Биохимиялық қан анализінің көрсеткішін бағалауды (СРБ, белоктық фракциялар, КФК, ЛДГ, АСЛ-О, ревмофакторлар, LE-клеткалар, АНФ, ФНО-альфа);
  
• 
  ЭКГ, ФКГ, ЭХОКГ-ні бағалауды;
  
• 
  Көкірек клеткасының рентгенографиясын бағалауды;
  
• 
  Ангиографияны бағалауды;
  
• 
  Миокардиттерді диагностикалауды және емдеуді.
  

1.Әртүрлі жастағы балалардың жүрек- қан тамыр жүйесінің анатомо- физиологиялық ерекшеліктері.

2.Жүрек аускультациясының ерекшеліктері.

3.Қабынуға қарсы препатараттар.

1.Миокардиттердің этиологиясы, патогенезі.

2.Жұмыстың жіктелуі.

3.Клиникалық көрінісі.

Ревматикалық емес миокардиттің орташа ауырлық түрінде науқастар ауырлық физикалық күш түскенде тез шаршағыштыққа және ентікпеге шағымданады. Тексерген кезде тахикардия, тыныс алуының жиеленуі, кейбір кезде өкпеде толыққан сырылдар естіледі және бауырдың ұлғайғандығы байқалады. Дәрежесінде аталған симптомдар толыққан қан жетіспеущілігін көрсетеі. Перкуторлы кезінде жүрек шекарасы ұлғайған, көбінесе солға қарай. Көп науқастардың тондары төмен, аускультатция кезінде және ФКГда жүректің үшінші реттік ырғағы естіледі. Шудың шығу тегі миокардиальды немесе митральды қақапақшаның жетіспеушілігіне пайда болады. ЭКГда реполизация процесінің бұзылуымен қатар, амплитуда тісшесінің QRS комплексінің төмендеуі, өткізгіштің және жүректің әртүрлі ырғағының бұзылуы. ЭхоКГ бойынша қуыстардың дилатациясы сол жағында ғана емес, оң жақ бөлігі де, сол жақ қарыншаның насосты қызметінің бұзылысы ерекше байқалады. Ревматикалық емес миокардиттердің ауыр түрінде науқастың күйі өте ауыр. Жатқанда ентікпе байқалады, дем алу кезінде қосымша бұлшық етер қосылады. Клиникалық көрінісі қан айналысының бұзылысы, үлкен шеңберінде толыққандықпен сипаталады. Пальпация кезінде бауырдың ұлғаюы мен ауырсынуы, көбінесе ісік пен тіндердің ісінуі болады. Ревматикалық емес миокардиттердің ауыр түрінде қан айналымының бұзылысы ишемиялық аурудың дәрежесіне сәйкес. Перкуторлы және рентгенологиялық кезінде барлық бөлімшелердің ұлғаюымен кардиомегалия анықталады. Тондары төмен немесе керең, галоп ырғағы болады, ФКГда ІІІ және сирек IV тон тіркеледі. Әр түрлі факторлардың әсерінен жүрек түбегінде үдемелі ситоликалық шу болады, сол жақ венасының түбінің кеңеюінің дәрежесімен сипаталады. Митреальды қақпақшаның регургитациясы доплерэхокардиография мәліметтерімен анықталады.Балаларда көбінесе семсер тәрізді өсіндінің үстінен систоллалық шу естіледі және төстің солжағынан төртінші қабырға аралықтан шу естіледі ,үшжармалы қақпақшаның салыстырмалы жетіспеушілігімен байланысты. Үшжармалы қақпақшаның салыстырмалы жетіспеушілігі кезінде шу жақсы естілмейді және жиі демалғанда күшиеді (Риверо- Корвальо).Жиі артериялық қысым төмендейді.Пульс жиі,толуы мен қысымы әлсіз болады.

Ажырату диагностикасы. Миокардтың жеңіл формасын миокардиодистрофиядан ажырату диагнозы, ауыр формасын — дилатационды кардиомиопатиядан ажырату диагнозы жүргізіледі.

Емдеу жолдары. Қан айналымының нашарлау белгілерін толық көлемде жою, қабыну процессін тоқтатуға негізделген. Осы мақсатта қабынуға қарсы стероидты емес дәрі дәрмектерді қолданады. Оларды қолдану ұзақтығы мен дозасы ревмотизм емдеумен бірдей болып келеді. Ревматикалық емес миокардиттердің ауыр түрінде стериодты емес препараттан эффект байқалмаған уақытта глюкокортикоидтер қолданылады. Метаболикалық процессті жақсарту үшін рибоксин, калий оротаты, кокарбоксилаз және т.б. препараттар тағайындалады. Жүрек жеткіліксіздігінің емі жалпы принциптер бойынша қарастырылады. Миокарда кезінде жүрек глюкозидына жоғары әсерлігі болатынын ескеру керек. Антиритмикалық препараттарды тек жүректе аритмия пайда болғанда ғана қолдану керек. Олардың көбісі жүректе анық кардиодеприссивті әсер береді. Осыған орай антиритмикалық препараттардың ішінен миокардтың инотропты қызметіне кері әсер бермейтін амиодарон (кордарон) препараты тағайындалады.

Болжау. Көп жағдайда ревматикалық емес миокардиттердің жедел, жеделделдеу, созылыңңқы түрлерінде емдеу күшінің әсерінен толық айығу байқалады. Көбінесе ревматикалық емес миокардиттердің созылмалы түрімен ауыратын науқастар жүрек жетіспеушілігінің дамуының өршуінен, кей жағдайларда тромбоэмболин немесе жүрек соғысның нашарлануынан өледі. Ажырату диагностикасы ревматикалық емес кардиттер және соған ұқсас аурулар (Балалар кардиологиясы, Киев 1988ж. )

Физикальды тексергенде көріністері шамалы тахикардиядан бастап оң және сол қарынша жетіспеушілігінің декомпенсациясына дейін болады. /өкпеде іркіліс, мойын тамырлары ісіктері, жалпы ісіктер/, диастола кезіндегі атпен шабу ырғағы.

R-да кеуденің: кардиомегаля іркіліс белгілері өкпеде ЭКГ ст өткінші өзгерістері, Т-өзгерісі, блокада, аритмия.

Лабораторияда: қоздырғыш табылады, процесстің жеделдігі, және дәрежесі әдетте белсенділігі жоғары. Жүрек изоферменттер /КФК,ЛД/.

• 
  қабынуды биопсия арқылы табуға болады.
  
• 
  Вирустық этиологиясында дәлел болатын белгілер: 4 есе антитела титрі
  

• 
  АҚА деңгейі жоғарылауы
  
• 
  Диспротейнемия
  

- Өз бетімен атқаратын жұмыс (аурулармен атқаратын жұмыс, тәжірибелік дағдыны меңгеру және бекіту, анамнез жинау, клиникалық тексеру және т.б.), диагностика кабинетіндегі жұмыс және т.б.

- Оқытушымен бірге атқаратын жұмыс ( жеке немесе топпен; өз бетімен өткізген жұмыс қорытындысын талдау, аурулардың клиникалық талдауы және т.б.).

- Негізгі және қорытынды білім деңгейін бақылау (тест, ситуациялық есептер, тәжірибелік дағдылар т.б.).

1. Нәрестелердің пульс жилігі:

А) 80-90
Б) 80-70

В) 180-200

А) 120/70

В) 100/60

А) вирустар (ЭХО, Коксаки)

В) стафилококтар, стрептококтар.

Д) дәрідәрмектер

A) кардиомегалия

Б) қан айналымының жетіспеушілігі

B) баланың ауырған туралы мәлімет жоқ

A) кардиомегалия

Б) R-граммада шар тәріздес пішін

B) жүректің УДЗ де миокардиттің және эндокардиттің фиброзды өзгерісі

Д) стероидты емес және гормонмен емдегенде оң нәтижелі динамика

Б) 2- і омыртқа аралықта

В) 3- і омыртқа аралықта

Г) 4- і омыртқа аралықта

Д) табылады
7. Қанайналыс бұзылысын негізгі зертеу әдісіне жатпайтын :

А) өкпе қуысының R- графиясы

В) биохимия, ЖҚС

Д) ангиография

A) әлсіздік, сылбырлық

Б) тері бетінің бозаруы

B) көкшілденуі

Д) жүрек ұшында систоликалық шу

А) антибиотиктер

Б) стеройдты емес дәрі дәрмектер

В) гормондар

Г) седативті

Д) аминохинолинді

1. 
   Қанайналыс бұзылысының ЭКГ сында жатпайтын:
   

В) синустық түйінің әлсіздігі

Д) WPVның жүргізгіштік жүйесінің туама анамалиясы

1-айында 300,0 г. салмақ қосты, за 2-айында 600,0г., пневмания ауыр тыныс жетіспеушілігі мен жүрек жетіспеушілігімен ауырды.

R- граммада кардиомегалия. Обьективті қарағанда жүрек төмпекше белгісін, жүрек шекарасының ұлғайғанын, жүрек ырғағы палпацияланады, тахикардия, бауры ұлғайған.

Сұрақтары: 1.Осы мәліметен қандай патологиялық симптомдарды айтуға болады?

2. Қадай ауруды ойлауға болады?

3. Қандай диогностикалық зертеу әдістерді қолданады?

4. Осы нәрестеде қандай белгілер қанайналым жетіспеушілігі табылды?
Есеп №2. 3-айлық қыз, емханаға жедел жәрдемен 3-і күні жеткізілді, t 38,6C жоғары, әлсіз, сылбырлық, бір рет құсқан, емшектен бас тарту, ентікпе. Анамнезінен: нәресте 2-і жүктіліктен, 8-10 шы аптасында жүктілікті үзу қауыпі және 2-і жартысында гестоз болған. Жүктіліктің 8- ші айында тұмау болған. Босану біріншілік, тез болған. Туылғанда салмағы 2950,0, ұзындығы 49см . 1-айлығынан бастап жасанды тамақтануда, яғни емшекті нашар емген,тез шаршайды, көгереді, салмақты жеткіліксіз қосады. Ешқандай аурумен ауырған емес.Емханаға түскенде жағдайы ауыр, қызба, интоксикация симптомдары,әлсіздік, тершеңдік бір рет құсқан. Терісі бозғылт, көз айналасы көгерген, мұрын ерін ұшбұрышының көгеруі, акроцианоз, мойын тамырлары ұлғайған. Тыныс жилігі 62 -рет минутына. Перкуторлы өкпеде анық дыбыс. Тынысы қатаң,сырылдар жоқ. Пульс минутында 150 -рет, аритмиялық. Жүрек ұшында ырғағы жайылған, жиленген. Жүрек шекаралары ұлғайған, аускультацияда экстросистолия, жүрек тондары әлсіреген, ORS комплексінің амплитудасы кіші,Т-тісше теріс және төмендеген, бауыры ұлғайған. R- граммада кардиомегалия, өкпеде ұйымалы көрініс. На УДЗ- де жүрек дилатациясы, миокардтың гипокинезі, перикардтың ішінде сұйықтықтың жиналуы. ЖҚС диспротейінемия, ЭТЖ жоғарлаған.

Сұрақтары: l. Сіздің диагнозыңыз?

2.Диагноз қоюға кардиттің белгілері қандай?

Гематология
1.Тақырыбы: Теміртапшылық анемия.

2.Оқу сағат саны – 7,2 сағат.

3.Тақырып өзектілігі. Балалардағы жетіспеушілік жағдай әсіресе ерте жастағы балалардығы созылмалы тамақтануының бұзылуына байланысты, рахит, поливитаминоздар, темір жетіспеушілік және басқа жетіспеушілік жағдайлар өте өзекті тақырып болып табылады, сонымен қатар балалық жаста әр минут сайын клеткалар бөлініп және жаңарып отырады. Клетканың регенерациясы мен репарайиясының бұзылуы, балаларда екіншілік жнтіспеушілік жағдайға алып келеді, ол балалардағы максимальды сипатталатын, жалпы себебі және даму механизмі, жалпы көрінісі және терапия принцптеріне байланысты.

4. Сабақың мақсаты:

Дәрігер-интерн білуге тиіс:

• 
  Балалардағы қалыпты және патологиялық жағдайдағы қан жасау жүйесі мүшелерінің анатомиясы мен патологиясын;
  
• 
  Теміртапшылық анемияның этиологиясы, патогенезі, негізгі симптомдар мен синдромдарын;
  
• 
  Жалпы және биохимиялық қан анализін жүргізуге көрсеткішін;
  
• 
  Теміртапшылық анемияның емінде қолданылатын дәрілік заттардың көрсеткіштер, қарсы-көрсеткіштері және жанама әсері;
  
• 
  Теміртапшылық анемиясымен ауыратын науқастарды диагностикалау және емдеу хаттамасы мен стандарттарын;
  
• 
  Темір тапшылық анемиясын болжауды.
  

• 
  Перифериялық қанды жұғынды бойынша зерттеп, эритроциттердің морфологиялық өзгерістері анықтауды (анизоцитоз, пойкилоцитоз, гипо-және гиперхром, макро және микроцитоз және эритроциттердің басқа да формалық өзгерістері);
  
• 
  Перифериялық қан жұғындысындағы нейтрофильдердің сегменттену дәрежесін анықтауды
  

• 
  Шеткі қандағы СОЭ, гемоглобиннің, қанның формалық элементтерінің, лейкограмма көрсеткішін бағалауды;
  
• 
  Қан сарысуындағы темір, ферритин, жалпы темір байланыстылығын қабілеттік көрсеткішін бағалауды;
  
• 
  Темір тапшылық анемияны диагностикалауды және емдеуді.
  

1. 
   Қанның, қан түзу ағзалардың анатомиялық физиологиялық ерекшеліктері.
   
2. 
   Балалардағы қан жасау жүйесі.
   
3. 
   Ағзадағы темір алмасуы.
   

1. Жіктелуі.

2. Клиникалық диагностикалық және дифференциалды диагностикалық критерийлері.

3. балалардағы теміртапшылық анемияның емі және алдын алу мониторингі.

Анемия- гипоксияға алып келетін эритроциттердің сандық көлемінің, гемоглабиннің құрамының азайюымен сипатталатын жағдай. Этиологиясы,патогенезі бойыеша анемия әр түрлі. Анемия өзінше бөлек ауру болуы мүмкін, сонымен қатар әр түрлі аурулардың синдромы болуы мүмкін.

Анемияның жіктелуі:

1. 
   Қан түзілуінің бұзылуынан болатын анемия (дефицитные, темір—витамин-белк жетіспеушілігі; туа пайда болған және жүре пайда болған апластикалық анемия).
   
2. 
   Эритроциттердің бұзылуы нәтижесінде паайда болған анемия (гемолитикалық).
   
3. 
   Қан жоғалтумен байланысты анемия (постгеморрагиялық).
   
4. 
   Әр түрлі ауру кезіндегі анемия.
   

Анемияның 3 дәрежесін ажыратыды.

1. Жеңіл анемия-содержание гемоглобин құрамы 110-90 г/л деңгейде, эритроцит саны 3,5-3,0х10¹²/л дейін төмендеген.

2. Орташа ауырлықтағы анемия– Нв 89-70 г/л шамасында, эритроцит саны 3,0-2,5х10¹²/л дейін төмендеген.

3. Ауыр дәрежедегі анемия- Нв құрамы 70 г/л төмен, эритроциттер саны 2,5х10¹²/л төмен.
Балалардағы темір тапшылық анемия (ТЖА).

Темірдің ағзада жетіспеушілігі тағаммен жеткіліксіз түсу нәтижесінде, ішекте жеткіліксіз сіңірілуіне немесе ағзадан артық бөлінуіне байланысты болуы мүмкін. Қан кетуді шақыратын факторлар: АІЖ патологиясы ( венаның варикозды кеңеюі, эрозивті гастрит, жаралы ауру, жаралы некротикалык волит, өңештің диафрагмалық тесігінің жарығы, ісіктер).

1. Гельминтоздар – трихоцефалоз, аскаридоз.

- ювенильді қан кетулер

- геморрагиялылық диатездер;

- эндометриоз;

- зерттеуге жиі қан алу

2. Эндокринді аурулар: гипотиреоз, аналық бездің дисфункциясы.

3. Гематурия.

4. Туберкулез.

5. Мальабсорбция синдромы. Асқазан және аш ішіктің резекциясы

6. Темір тасмалының бұзылуы, гипо және антрасфорринемия.

7. Экстакопоральды емдеу әдіс.

8. Алиментарлы жетіспеушілігі.

- Атрофиялық эзофагит, гастрит, іш қатуға бейімділік.

Айқын бактериялық, инфекциялық аурулар (баспалар,терінің іріңді зақымдануы және т.б.) 2 рет жиі байқалады. Баланың интеллектуальды дамуы кідіреді. Анемиямен балалар шошақай, сабақта үлгерімі төмен.

Диагностикасы. Диагноз клиника, лабораторя мәліметтеріне негізделіп қойылады: ашылған қан анаализі тромбоциттер санымен және қанның ұю уақыты, сарысулық темірді анықтау, қанның биохимиялық аналаизі, АЛТ, мочевина, билирубин, креатинин, қант, холестерин, жалпы белок, ЖЗА, нәжісті құрт жұмырқасына тексеру, Грегерсен реакциясы, ішек топтарымен тікелей емес гемоагллютинация реакциясы,құрсақ қуысы ағзаларының УДЗ-сы және қуық пен буйрек, кіші жамбас, ЭФГДС, хирургиялық ошақтарды санациялау .

Лаб. диагноз: гипохромная анемия, анизопойкилоцитоз,саарысулық темірдің төмендеуі.

Дифдиагностикасы гемоглобинопатиямен, сиптоматикалық анемиялармен. Қосымша ауруларды анықтау маңызды(жиі бүйрек және АІЖ аурулары).

Анемияның ағымы: жеңіл, орташа, ауыр ағымда.

Темір тапшылық анемияның нәтижесі қолайлы.

Емі: 1. Рациональді күн режимі.

2. Жасына сай диета.

3. Темір препараты.

4. Қосымша ауруларды емдеу.

5. Витаминотерапия ( В, А, С,Е).

Fe латентті жетіспеушілігі кезіндегі анемияның жеңіл және орташа ауыр дәрежесінде Fe препаратын ішке тағайындайды. Бұл ферроплекс, ферроцерон, феррокаль, актиферин және т.б. Пероральді препараттың тәуліктік дозасы 1 кг баланың дене салмағына (3 рет қабылдау) 5-6 мг темір элементінен тағайындалады. Бұл емдік дозаны бала қанының гемоглабин қалыпқа келгенше қабылдауы тиіс. Бірінші күні бала адаптация болуы үшін темірдің тәуліктік дозаның 1/3 ін қабылдауы тиіс. Гемоглабин қалыпқа келген соң, үстеме дозаға өту керек 3 мг/кг, ферротерапия курсы 6 айға дейін ұзарады, шала туылған нәрестелер үшін екінші жылдың соңына дейін.

Темір препаратын тамаққа дейін, аскорбин қышқылымен беріледі. Цитрус шырынымен бірге ішеді. Темір препаратымен қоса мыс сульфатын 0,1 % 0,2 мг/кг нан тәулігіне беріледі.

Темір препаратын парентеральді енгізу көрсеткіші:

- жылдам әсер керек болған жағдайда;

- АІЖ ның патологиясы (мальобсорбция);

- темір препаратын оральды көтере алмаушылық.

Парентералдық темір мөлшері келесі формула бойынша тағайындалады:

Fe (мг)=Рх (78-0,35хНв), Р- салмақ кг.

Парентеральді енгізу үшін қолданылады: феррумлек, фебритал, ферпнавел. Феррумлек б/е терең енгізіледі, күн ара немесе 2 рет аптасына.

- дене салмағы 5 кг дейін – 0,5 мл

- 5 тен 10кг дейін – 1,0 мл

- 1 жастан кейін – 2,0 мл

Аартық темірді енгізу гемосидерозға алып келеді.

Үлкен жастағы балалардағы темір тапшылық анемияның профилактикалық мониторингі:

- өмірде, тамақтануда гигиеналық жағдайды сақтау (ет, балық, көкөніс, орамажапырақ, алма, гречка, сұлы жанамасы).

- АІЖ ның патологиясын емдеу;

- темір препараттарын кан кеткенде, хирургиялық араласулар болғанда, етеккір келгенде тағайындалады.

- диспансерлі бақылау 6 ай, қорытынды қан анализін 1 рет тексерумен.