ОҢТҮстік қазақстан мемлекеттік фармацевтикалық академиясы техникалық және кәсіби білім беру факультеті Қазақстан тарихы және қоғамдық пәндер кафедрасы «Қазақстан тарихы»

-Білім беру: жастардың тарихи санасын қалыптастырудағы ҚР тарихының орны мен ролін, Қазақстан территориясындағы тас және қола ғасырларын ашып көрсету, студенттердің назарын дәуірлердің ерекшеліктеріне бейімдеу.

- Дамыту: Тақырып бойынша танымдық қызығушылығын арттыру;

- Тәрбиелік: Отан тарихына деген қызығушылығын арттыру, Қазақстандық патриотизмге тәрбиелеу;

а) техникалық құралдар: компьютер, мультимедиялық құрылғы.

ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары, т.б.

б) оқыту орны: дәріс аудиториясы

1.Асфендияров С. Қазақстан тарихы. – Алматы, 1993.

2.Қазақстан тарихы. Очерктер. – Алматы, 1994.

3.Қазақстан тарихы (ежелгі дүниеден бүгінгі күнге дейін) 5 томдық, І Т. – Алматы, 1996.

4.Қазақстан тарихы ежелгі дүниеден бастап бүгінгі күнге дейін, Оқу құралы. – Алматы, 1993.

5.Мусин Ч. Қазақстан тарихы. – Алматы, 2003.

1.Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы, оқулық хрестоматия. – Астана, 2000.

2.Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. – Алматы, 1997.

3.Рыспаев К. Қазақстан Республикасының тарихы. – Алматы, 1999.

4.Сарыбаев С. Қазақстан тарихы. –Алматы, 1997.

VІІ. Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі 5 мин. ( 6%)

а)Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру

ә) Оқушылардың Қазақстан тарихынан алған бастапқы білімдерін тексеру.

б) Сабақтың мақсаты мен міндетін айқындау

- Қазақстан тарихы пәнінің негізгі зерттеулерін;

- Қазақстан тарихы пәнінің мақсаттары мен міндеттерін;

- Қазақстан тарихының кезеңдерін;

- пәннің негізгі мағлұматтары мен дерек көздерін;

- қазіргі Қазақстан тарихының өзекті мәселелерін;

- тас дәуіріндегі адамдардың негізгі шаруашылығын;

-Андронов мәдениетінің обалардың орналасуы мен олардың ерекшеліктерін;

- Беғазы-Дәндібай мәдениетіндегі негізгі шаруашылығын;

- қола дәуіріндегі дін және наным-сенімдерін.

VІІІ. Жаңа сабақтытүсіндіру: 40 мин (44% )

мақсаты: жаңа тақырып бойынша түсінік беру.

1.1. Дәріс түсіндірме түрінде жүргізіледі.

1.2. Мұғалімнің кіріспе сөзі.

1.3. Оқулықпен жұмыс жасау.

1.4. Қорытынды.

Ақпаратты – дидактикалық бөлім.

1.Қазақстан тарихының мақсаты мен маңызы.

2.Қазақстан тарихын оқытуда әдістер мен дерек көздері.

3.Қазақстан жеріндегі алғашқы қауымдық құрылыс.

4.Тас ғасыр дәуірі және оның ерекшеліктері.

5.Қазақстан териториясындағы қола дәуірінің ерекшелігі.

2.Қола дәуірінің Андронов мәдениеті.
Тарих – адамзат қоғамының өткенін зерттейтін ғылым. Ол жер бетіндегі барлық халықтардың материалдық және рухани өмірі саласындағы сан ғасырлар бойындағы тәжірибесінің жиынтығы, бүгінге дейін өткен мыңдаған ұрпақтардың кейінге қалдырған мұрасы. Қоғамның әрбір мүшесі ұрпақтар зердесінің, бір сөзбен айтқанда, тарихи зерденің негізінде қалыптасады. Тарихи сана қоғамдық сананың жеке бір бөлігі болып табылады және дүниеге көзқарас жүйесінде маңызды орын алады. Тарихи сананы қалыптастыру жас ұрпақты өз халқының рухани өмірімен етене жақындастыруға, оның мәдениеті мен тарихының бастауларын түсініп өсуіне көмектесуі тиіс.

Қазақ халқының тарихы дүниежүзілік тарихтың маңызды бөлігі болып табылады. Түрік халықтарының қатарына жататын қазақтар саны жағынан олардың ішінде төртінші орын алады, ал территориясы жағынан дүние жүзі халықтарының ішінде алғашқы ондыққа кіреді. Тарихта әртүрлі этнонимдармен белгілі болған қазақтардың арғы ата-бабалары әрқилы қиын-қыстау жолдардан өтті, жат елдік басқыншыларға қарсы өз тәуелсіздігі үшін күрес жүргізді және дүниежүзілік өркениетке өздерінің лайықты үлесін қосты.

Алайда ғасырларға созылған орталық езгі кезеңінде үстемдік етушілер халықтардың бостандығын, жерін, табиғи байлықтарын, мәдени ескерткіштерін тартып алып қана қоймай олардың тарихи зердесін де өшіруге тырысты. Жаулап алынған елдердің халқын өздерінің тарихи дәстүрінде тәрбиелеу отарлық саясаттың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады.

Қазақ халқының тарихын революцияға дейін де, одан кейін де Ресей тарихшылары жазды және империялық ұлы державалық идеология тұрғысынан түсіндірілді. Өз халқының тарихын шындық тұрғысынан қарастыруға ұмтылған ұлттық тарихшылар жазалауға ұшырап отырды.

Бүгінгі күні тәуелсіз Қазақстанның тарих ғылымының алдында үлкен де жауапты міндеттер тұр. Көпғасырлық орталық бұғауынан құтылған ол халықтың шындыққа негізделген тарихи санасын қалыптастыруы, жас ұрпақты отансүйгіштік рухында тәрбиелеуі тиіс. Өткенді қайта жаңғыртуға тарихи деректер көмектеседі. Олар мынадай топтарға бөлінеді:

1. 
   Заттай ескерткіштер (еңбек құралдары, қолөнер бұйымдары, үй тұрмысында қолданылатын бұйымдар, ыдыс-аяқ, киім-кешек, әшекей заттар, металдан жасалған ақшалар, қару-жарақ, тұрғын үйлердің қалдықтары және т.б.). Ежелгі замандардан қалған заттай ескерткіштерді зерттеумен арнайы тарихи ғылым-археология айналысады. Жер қыртысының қабаттарында заттай деректердің бай қорлары сақталған. Олар қазба жұмыстары арқылы бізге жетеді. Археологиялық ескерткіштер әлі жазу болмаған өте ерте дәуірлерді зерттеуде баға жетпес деректер болып табылады.
   
2. 
   Этнографиялық ескерткіштер, яғни халқымыздың ежелгі тұрмыс бүгінге дейін жеткен қалдықтары: салт-дәстүрлері, діни сенім-нанымдары. Оларды зерттеумен этнография ғылымы айналысады.
   
3. 
   Лингвистикалық ескерткіштер немесе халқымыздың тілінде сақталған тарихи деректер. Географиялық атаулар, жеке адамдардың есімдері, басқа тілден кірген сөздер, ескі тілдердің қалдықтары халқымыздың шығу тегін анықтауда, миграциялық үдеріс пен ежелдегі қоғамдық қатынастарды зерттеуде көп көмегін тигізді.
   
4. 
   Фольклорлық материалдар, яғни халқымыздың ауыз әдебиетінің ескерткіштері-әртүрлі аңыз әңгімелер ертегілер, мақал-мәтелдер, тарихи жырлар, шежірелер.
   
5. 
   Жазба деректер: тасқа, металлға, сүйекке, керамикаға жазылған ежелгі жазулар мен қағаз бетіне түскен әртүрлі қолжазба және баспа құжаттар. Қазақстан тарихы жөніндегі мәліметтер түрлі тілдерде: көне парсы, көне грек, латын, қытай, көне түрік, араб, парсы және орыс тілдерінде жазып қалдырылған.
   
6. 
   Кино-фото-фотоқұжаттар деректердің ең жаңа түрлері болып табылады. Бұлар бізге және келешек ұрпақтарға ХХ ғасырда болып өткен аса ірі тарихи оқиғалардың тынысын, тарихи қайраткерлердің бет-бейнесі мен көрінісін жеткізді.
   

Қазақстан жеріндегі ежелгі адамның іздері ерте палеолит дәуіріне жатады. Ежелгі адамдардың тұрақтары табылып, зерттелуде. Археологиялық деректер бойынша Африка, Үндістан, Жұңғо жерлерінде адам мекендеген кезде бүгінгі Қазақстанның оңтүстігінде де адамдар тіршілік еткен. Археологиялық қазбалардың нәтижелері көрсеткендей, оңтүстік өңіріндегі Қаратау жоталары мен Сыр бойындағы Бетпақдаладағы қаптаған аңдардың, қажетті тамақ пен су көздерінің, өзеңдер жағасындағы жақсы орындардың көптігі мұндағы адамдардың күн көруі үшін мейлінше қолайлы болды. Арыстанды, Шаян, Боралдай өзендерінің басынан тас дәуірінің құралдары табылған мекендердің санының өзі қазір отыздан асып отыр. Адамдардың шығуы, оның дамуы мен еңбек қызметінің тарихы жер бетінде бір-біріне ұқсас жүрді. Тас ғасырының палеолит, мезолит, неолит кезеңдеріне байланысты өзіндік ерекшеліктерімен көзге түсетін археологиялық деректер мен қоныс тұрақтар еліміздің оңтүстік аймақтарынан табылды.

Жер бетіндегі ең алғашқы адам қалдықтары Кениядағы Олдувай шатқалынан табылды. Бұл ежелгі адамды зерттеушілер оның тұрпатына және жанынан табылған тас құралдарға қарап оны «епті адам» деп атады (Homo habilis). Олардың еңбек құралдары, негізінен бір жағы сүйірленіп келген, ал екініші жағы қолға ұстауға ыңғайлы болу үшін әдейі доғалдандырылған жұмыр тастан болған.

Адамдардың келесі даму кезеңіндегі жандарды ғалымдар «тік жүретін адам» (Homo erectus) деп атады. Олардың ғылымға белгілі өкілдері питекантроп және синантроп.

Адам дамуының келесәі сатысы – неандерталь адамы. Бұл адамды «қазіргі адам» (Homo sapiens) деп атайды.

Қоғамның дамуы баяу жүрді. Өйткені адамдар көп уақытын тамақ іздеумен өткізді. Дегенмен, адамзаттың жетілу құбылыстары да жүріп жатты. Әр ұрпақ өзінен бұрынғылардың тәжірибесіне сүйене отырып, тамақ табу әдістерін жетілдіріп отырды.

Алғашқы қауымдық құрылыс табылған материалдарына қарай үш кезеңге бөлiнедi. Олар: тас дәуiрi, қола дәуiрi, темiр дәуiрi. Тас дәуiрi үш кезеңге бөлiнедi: палеолит (ерте тас дәуiрi), мезолит (орта тас дәуiрi), неолит (жаңа тас дәуiрi).Палеолиттiң өзi үшке бөлiнедi: ерте палеолит, орта палеолит, кейiнгi палеолит. Палеолит дәуiрiнiң еңбек құралдары алғаш рет Оңтүстiк өңiрде (Жамбыл облысындағы Қаратау қаласының солтүстiк шығысында), Талас ауданы орналасқан жерде Бөрiқазған және Тәңiрқазған деген тұрақтардан табылды. Оны 1958 жылы археолог Х. Алпысбаев зерттедi. Оңтүстiк Қазақстан облысының территориясындағы Қошқорған, Шоқтас, Қозыбай деген тұрақтардан палеолит ескерткiштерi табылды, оны зерттеуде археолог, тарих ғылымдарының докторы, профессор Ж.Таймағамбетов ерекше үлес қосты. Бұл жерлерден табылған көне тас дәуiрiнiң еңбек құралдары тастан жасалған екi қырлы және бiр қырлы шапқылар, ауыр тас сынықтары, iрi ұра тастар-нуклеустер болып бөлiнедi.

Кейiнгi палеолит б.з.б. 35-30 мыңжылдықтардан б.з.б. 12-10 мыңжылдықтардың аралығын қамтиды. Бұл уақыт жер шарының барлық климаттық аймақтарына адамның кеңiнен тарай қоныстануымен және нәсiлдер мен нәсiлдiк топтардың прогрестiк құрылуымен, рулық қауымның қалыптасу үрдiсiмен, адам ұжымының қоғамдық ұйымдасуының өзiне тән алғашқы нышаны ретiнде рудың шығуымен тiкелей байланысты болды.

Осы кездерде рулық ұйым барлық жерлерде ана тектес және шеше жағынан топтасты, ал әйелдер қауымда үстем жағдайда болды деп топшыланды.

Б.з.д. 12 мыңжылдықтан 5 мыңжылдық аралығын қамтыған орта тас дәуiрi болып саналатын мезолит кезеңiндегi жетiстiк садақ пен жебенiң кең қолданылуы болып табылады. Еңбек құралдарының жетiлдiрiлуi өндiргiш күштердi өркендетiп, қоғамның алға жылжуына жол ашты.

Жаңа тас дәуiрi деп аталатын неолит кезеңi шамамен б.з.д. V-III мыңжылдықтар аралығын қамтиды. Бұл дәуiрдiң негiзгi жетiстiгi болып жер және мал шаруашылығын игеру болды. Сондай-ақ неолит кезеңiнде басқа да мәдени-тұрмыстық жаңалықтардың шығуы, атап айтқанда кен өндiру, қыш құмыра iсi қоғамның дамуына өз ықпалын тигiзбей қоймайды. Энеолит дәуiрi б.з.д. II-I мыңжылдықтар арлығын қамтиды. Энеолит дәуiрiнде климат ылғалды болды. Сол арқылы iрi сүтқоректiлер санының күрт өсуiне жағдай жасалды. Энеолиттiк кешендер оңтүстiк өңiрлерде неғұрлым көп кездеседi. Оларда мыс құралдарының енгiзiлуi егiншiлер мен малшыларға өндiрiстi дамытуда елеулi табыстарға қол жеткiзуге мүмкiндiк бердi. Қазiргi кезде Қазақстан жерiнде 500-ден аса неолиттiк және энеолиттiк ескерткiштер табылды. Неолит тұра?тары орналасу сипатына қарай 4 түрге бөлiнедi: бұлақ бойындағы, өзен жағасындағы, көл жиегiндегi және үңгiрдегi тұрақтар. Қазақстан жерiнде көбiрек тарағаны бұлақ бойындағы тұрақтар. Неолиттiк тұрақтар: Оңтүстiк Қазақстан облысының Түлкiбас ауданындағы Қараүңгiр тұрағы., Батыс Қазақстандағы Шатпақкөл, Құлсары II –IV, Шаңды ауыл, Қайнар, Жыланқабақ, Сарықамыс, Шаянды т.б.

Адамдардың металл қорыту iсiн меңгеруi қоғамның алға басуына жол ашты. Қола дәуiрiнде егiншiлiкпен бiрге мал шаруашылығы пайда болды. Археологтардың мәлiметi бойынша қола дәуiрiнде мыс, алтын, қалайы, күмiс қорытылып одан әрi түрлi қару-жарақ, зергерлiк бұйымдар жасалды.

Қола дәуірінде Қазақстанды, Орта Азияны және Сібірді тегі бір Андронов мәдениетіне жататын туыс тайпалар мекендеді. Алғашқы ескерткіштердің табылған жері Сібірдің Оңтүстігіндегі Ачинск қаласы маңындағы Андроново селосының атына қарай бұл археологиялық мәдениет ғылымда шартты түрде «Андронов мәдениеті» деп аталады. Андронов мәдениеті үш кезеңге бөлінеді. Ерте қола дәуірі-б,з,д, ХVІІ- ХVІғ.ғ. Орта қола дәуірі ХV –ХІІғ.ғ. кейінгі қола дәуірі-б.з.д. ХІІ-VІІІғ.ғ.

Орталық Қазақстанда Андронов мәдениетінің 180-нен астам ескеркіштері табылған. Нұра ескерткіштері ерте қола дәуіріне, Атасу ескерткіштері орта қола дәуіріне, Беғазы-Дәндібай ескерткіштері кейінгі қола дәуіріне жатады. Қазақстанның солтүстігіндегі Арқайым, батысындағы Тастыбұлақ, Оңтүстік пен Жетісуда Тамғалы.

Қарақұдық, Таутары, Тегіскен және Шығыс Қазақстаннан табылған көптеген ескерткіштер осы қола дәуіріне жатады.

Андронов тайпалары мал шаруашылығымен және егіншілікпен айналысты. Металл қорытуды үйрену үлкен алға басқандық болды Олардың еңбек құралдары мен қару-жарағы негізінен мыс пен қалайының қоспасы-қоладан жасалғандықтан бұл дәуір қола дәуірі деп аталады. Металлургияның негізгі орталықтары Шығыс және Орталық Қазақстанда болды.

Андроновтықтар көкке, күнге және отқа табынды, о дүниелік өмір бар деп сенді. Өлгендерді арнайы молаға жерлеп, олардың қасына ыдыс-аяқ, қару-арақ және тағам қойды.

Археологиялық деректер андроновшылардың басым көпшілігі отырықылық өмір сүргенін көрсетеді. Олардың мекен-жайлары өзен, жылға, көлдердің жағасына орналасқан. Өйткені, мұндай жерлерде шөп қалың шығады, ал топырағы жұмсақ болды. Олар негізінен бидай, қарабидай және тары өсірді.

Егін шаруашылығына қарағанда андроновшылар өмірінде мал шаруашылығы маңызды рөл атқарды. Малдың еті мен сүті тамақ болса, терісі мен жүні киім, сүйегінен әр түрлі заттар жасалып, тезегі от жағуға пайдаланылды. Андроновшылар негізінен қой сиыр және жылқы өсірді. Дамыған қола дәуірінде жылқы тек тамаққа емес, міну үшін де пайдаланылды. Жылқыны көлік ретінде пайдалану даладағы және биік таудағы жайылымдарды игеру мүмкіншілігін молайтты. Қола дәуірінің әуелгі кезеңіндегі елді мекендерден жиналған сүйектер бұл уақытта Қазақстан жеріндегі адамдардың негізгі кәсібі үй маңында мал өсіру болды деуге мүмкіндік береді. Үй маңындағы жайылымдар бірнеше жылдан кейін жарамсыз болып қалған кезде бақташылар малымен бірге жаңа жайылымдарға көшіп отырады. Сөйтіп, үй маңында мал өсіруден бірті-бірте мал үшін жайлауға көшу салты шықты.Көшпелі мен жартылай көшпелі мал шаруашылығына байланысты малдың құрамы өзгерді. Ірі қара азайды, ал қой мен жылқының саны көбейді.

Ыдыстардың көпшілігі таспалық әдіспен жасалған. Сонымен қатар құмыраларды қалыпқа салып пішіндеу әдісі болды (б.з.д. XVII-XVIғғ). Мұндай қалып үшін атың қылынан тоқылған немесе жүн матадан тігілген дорбалар пайдаланылды. Ыдыстардан су ақпас үшін күйдіруден бұрын, көбі сырт жағынан, кейбіреулері іш жағынан қызған кішкене таспен тегістелді. Содан кейін күйдірілетін болды. Қола дәуірінің алғашқы кезеңінде ыдыстардың көпшілігі – бүйірі тік немесе біраз шығыңқы, мойыны сыртқа қайырылған, түбі жайпақ ыдыстар болып келеді. Орта қола дәуірінде мойыны мен бүйірінің арасы жіңішкеріп келген, түбі жайпақ ыдыстар басым болды. Ал қола дәуірінің соңғы кезеңінде ыдыстардың дені дөңгелек пішімді, бүйірі шығыңқы юолып жасалды.Олардың өрнеуіне балшықтан таспа тәрізді және сиырдың емшегіге ұқсас бүршік бұдырлар жапсырылып, әшекейленді.

Қола заманында тоқыма кәсібінің болғанын елді мекендерден табылған тоқыма станогінің ұршық бастары, сүйектен, тастан және балшықтан жасалған шүйке орғыштар дәлелдеп отыр. Киім қойдың жүні мен ешкінің түбюітінен тоқылды. Сонымен қатар олар жабайы қара қурайдан, зығыр және қалақай талшықтарынан иірілген жіптерді де қолданды. Бұлардан шаруашылыққа қажеті арқан, балық аулайтын тор тоқылды. Олар өкшелері жоқ аяқкиім киген. Еркектер мен әйелдер басына жүннен тоқылған немесе теріден тігілген құлақшын киген. Сыртқы киімдері де жүн матадан, көбіне теріден тігілген.

Андроновшылардың қоғамдық құрылысы.

Қола дәуірде тайпа мүшелрі арасынан қолөнершілер, металл құюшылар шыға бастады. Қоғам мал және жер шаруашылығымен айналысатын қауымдар бөлінді. Ер адам еңбегінің маңызы арта түсті. Бұл құбылыс әкелік әулетті (патриархалдық) руды дүниег әкелді.Әкелі әулет бірнеше үлкен отбасыларынан тұрды. Оған ру басының бүкіл ұрпағы кірді. Олар бірге тұрып, ортақ шаруашылық жүргізді. Туысқандық енді әке жағынан қарай бастады. Әр рудың өз жері, өзіне тән аты болды. Рудың бар байлығы – еңбек құралдары, аңшылыққа арналған заттары, үй мүліктері және қолға үйретілген мал ру мүшелеріне ортақ болды. Оларды бірлесе пайдаланды. Ұжымдық еңбектің өнімі теңдей бөлінді. Барлық істі халық жиналысы шешіп отырды. Жиналы ру басшыларын сайлап, орнынан босатты және салт-дәстүрлерінің қатаң сақталуын қадағалады.

Еңбек құралдарының жетідірілуі шаруашылықтың дамуына әкеп соқты. Енді жеке отбасы өзн-өзі асырайтын халге жетті. Адам еңбегі өнімдірек бола бастады. Артық қор құралды. Біреулер байып, басқа біреулердің еңбегін пайдалануға мәжбүрлік туды. Рулық ұжымдық меншіктің орнына жеке меншік келді. Бұл мүлік теңсіздігінің шығуына алып келді.

Қола дәуірдегі дін және өнер.

Қола дәуірінің адамы өздерінің жануарлар және өсімдік әлемінен өзгешелігін саналы түрде түсіне бастады. Андроновшылардың арасында өлгендерге табыну ғұрпы ерекше болды. Қайтыс болған туыстарының жаны мәңгі жасайтындығына о дүниенің бар екендігіне сенген адамдар қоғамның салт-дәстүрлерін барынша сақтай отырып, қайтыс болған руластарын жерлеу ғұрпын күрделі де салтанатты түрде өткізді.

Жерленген адроновтық адамдардың басы батысқа немесе оңтүстік-батысқа қаратылған. Мәйітті қабірге қол-аяғын бүгіп, ана құрсағындағы сәби қалпында жатқыл\зу үшін жіппен байлайды.

Көптеген салт-дәстүрлер андроновшылардың күнделікті тіршілігін құдайларға, ата-баба әруақтарына деген сеніммен толықтырып отырды. Сонымен қатар оларда ошақ қатты құрметтелді. Ол отбасы үшін қасиетті орын болып саналды. Ошақтың бұзылуы ең масқара іс болып есептелді.Ошақтың күлін желге шашуға болмайтын еді. Сондықтан үй жанынан күл төгетін арнайы орындар жасалды.

Өнердің дамуына діннің көп ықпалы болды. Қола дәуірінің тасқа салынған суреттері таңғаларлық аса бір ерекше құбылыс. Ежелгі адамдар күнге күйген жылтыр тау жартастарына қаты тас сынығымен жануарларды, адамдарды, арбаларды, соғыс көріністерін қашап салды. Бұл адамзатың рухани мәдениетін, оның дүние танымын білдіретін аса маңызды деректер жиынтығы болып саналады. Қазақстан тасқа салынған суреттердің (петроглифтердің) саны мен әр алуандығы жағынан бай өлке болып табылады. Осындай суреттер көп табылған Таңбалы, Ешкіөлмес, Қаратау, Маймақ, Тарбағатай, Бөкентау сияқты жерлер археологтар арқылы зерттеліп, дүниежүзілік мәдениетің қорына қосылды. Жабайы бұқа бейнесі андроновшылардың тасқа қашап салған суреттерінде жиі кезедседі. Қазақстан жартастарына салынған суреттердегі бұқалардың мүйізі қайқы, шоқтығы биік, мығым денелі болып келеді. Тасқа қашау өнеріндегі көп кезедсетін суретердің бірі қос өркешті түйе бейнесі. Сондай-ақ ұрыс алаңдарын, шоқпармен, балтамен, садақпен қаруланған жаяу әскерлердің шайқасын бейнелеу көп кездеседі.

Андроновшылардың сәндік бұйымдарының ішінде жиі кездесетіні – екі жағы бірігіп келген сақина тәріздес дөңгелек сырғалар

1. Қазақстан тарихын оқытудағы негізгі мақсаттар мен міндеттерді атаңыз?

2. Қазақстан тарихын зерттеуде археология қандай роль атқарады?

3. Алғашқы адамдардың дамуының негізгі сатыларын көрсетіңіз?

4. Ежелгі Қазақстанның табиғатын қазіргімен салыстырыңыз?

5. «Өндірістік еңбек» ұғымын түсіндіріңіз?

6. Тас дәуірінің негізгі тұрақтарын көрсетіңіз?

7. Кейінгі палеолитте адамдарда еңбек құралдарының қандай түрлері пайда болды?

8. Мезолит кезеңінде табиғаттың өзгеруі адам өміріне қандай өзгерістер енгізді?

9. Қазақстан тарихында ежелгі кезең қалай сипатталады?

10. Андроновшыларда шаруашылықтың аралас түрі болғандығын дәлелдеңі?

ІХ. Жаңа тақырыпты бекіту: 20 мин (22 %)

1.Жаңа материал бойынша негізгі түсініктерге тоқталу.

2.Негізгі терминдер мен тезистерді жұмыс дәптерлеріне жаздыру.

Х. Сабақты қорытындылау: 5 мин (6%)

1.Оқушыларды бағалау.

2.Келесі сабақ тақырыбын қысқаша хабарлау.

3. Үйге тапсырма беру: 5 мин (6%)

Сабақтың тақырыбы: Ерте дәуірдегі Қазақстан. Қола дәуіріне сипаттама және археологиялық ескерткіштері.

Жоспар бойынша ұсынылатын әдебиеттер:

1.Асфендияров С. Қазақстан тарихы. – Алматы, 1993.

2.Қазақстан тарихы. Очерктер. – Алматы, 1994.

3.Қазақстан тарихы (ежелгі дүниеден бүгінгі күнге дейін) 5 томдық, І Т. – Алматы, 1996.

4.Қазақстан тарихы ежелгі дүниеден бастап бүгінгі күнге дейін, Оқу құралы. – Алматы, 1993.

5.Мусин Ч. Қазақстан тарихы. – Алматы, 2003.

Қосымша әдебиет

1.Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы, оқулық хрестоматия. – Астана, 2000.

2.Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. – Алматы, 1997.

3.Рыспаев К. Қазақстан Республикасының тарихы. – Алматы, 1999.

4.Сарыбаев С. Қазақстан тарихы. –Алматы, 1997

Реферат,өзіндік жұмыстар жасау.