San: array [1..100] of integer

San: array [1..100] of integer;

procedure init; begin readln (SanMolcheri);

for i:=1 to SanMolcheri do

begin

readln(San[i]);

end;

Мәліметтерді өңдеу процедурасы әзірге бізге қажет емес, сондықтан ол қызмет атқармай-ақ қойсын.

begin

Енді екіншісі кезеңді қарастырайық, яғни мәліметтерді «mayFile.in» атты мәтіндік типтегі файлға жазу керек. Алдымен өз файлмызды байланыстыратын, айналымның атауын беру керек.Айталық, ол айналымның атауы FileOut болсын, содан кейін біз оны мәтіндік файл ретінде сипаттаумыз керек. Бұл айнымалыны шығару процедурасында пайдаланатын болғандықтан, оны жергілікті айнымалы ретінде сипаттаймыз:

var

FileOut: text;

Файл аты мен оның кеңейтілуінен басқа орналасқан орнына қарай сипатталатыны да белгілі. Мысалы,”c,\bp\bin\MyFile.in”. Ал егер толық аты берілмеген жағдайда, үнсіз келісім бойынша сіздің программаңыз орналасқан ағымдағы каталог қолданылады. Енді сіз берілген файлды ашып, оған мәліметтер жазылатындығын көрсетуіңіз керек. Ол үшін rewrite (Name Var)процедурасы қолданылады. Мұндағы, Name Var-бұл файлды белгілеу үшін берілген айнымалы аты, біздің жағдайда Name Var—дың орнына FileOut атауы жазылады. rewrite(

Name Var) процедурасы—файлды жазу үшін ашады және көрсеткішті файлдың басына орналастырады.

Енді мәліметтерді файлға жазуға бәрі дайын. Ол үшін бұрынан белгілі Write() және Write() процедураларын қолданамыз. Жазулар экранға емес файлға жазылуы үшін, мәліметтерді шығару бағытын көрсетеміз. Яғни, жақшаның ішіндегі мәліметтерді жазатын айнымалы атауының алдында, бізді файлмен байланыстыратын assign() процедурасындағы айнымалы атуын көрсетеміз. Айталық, берілгендерді шығыс файлына бір жолға жазу керек болсын, бұл жағдайда бірінші мән ол енгізілетін сандардың мөлшері болады. Жаңа жолға көшу болмайтындықтан,Write() процедурасын қолданып, бастапқыда файлға SanMolcheri айнымалысын мәнін жазамыз да, содан кейін параметрлі циклді пайдаланып енгізу процедурасында енгізілген сандарды жазамыз. Барлық мәліметтер файлға жазылып болған соң, файлды жазу керек. Ол Close() процедурасының көмегімен орындалады.

Close(Name Var) процедурасы—файлдың соңына, файл соңы белгісін жазып, оны жабады. Егер файл Close() процедурасымен жабылмаған болса, онда мәліметтер сақталынбайды.

Мәліметтерді файлға жазу процедурасы қандай болатынын қарастырып көрелік:

procedure exi;

var

begin

rewrite(FileOut);

write(FileOut, SanMolcheri);

for i=1 to SanMolcheri do

write(FileOut,San[i]);

close(FileOut);

end;

негізі программаның мәтіні өзгеріссіз қалады

init;

exi;

Осы программаны ‘Misal_F1’ атымен дискіге жазып, оны орындауға жіберіңіз. Программа жұмысын аяқтағаннан кейін, BP редакторының көмегімен біздің программамыз құрған `mayFile.in` файлын ашып, оның мазмұнын көріңіз. Өкінішке орай сандар файлда бос орынсыз тіркесіп жазылған болып шығады. Мұндай жазбадан қандай сандар жазылғанын анықтау қиындық тудырады. Бұл жағдайды қалай түзетуге болады?

Ол үшін, сандары бір бірінен дәл ажыратудың екі мүмкіндігі бар:

а.әрбір мәнді бос орын (``)белгісі арқылы бөліп жазу

в.әрбір мәнді жаңа жолға жазу (баған бойынша).

Бірінші жағдайда енгізілетін айнымалы атауынан кейін бос орын (``) белгісін қоямыз.

write(FileOut, SanMolcheri,``);

for i:= to SanMolcheri do

write(FileOut,San[i],``);

екінші жағдай үшін, writeln() процедурасын қолданамыз:

writeln(FileOut,SanMolcheri);

for i=1 to SanMolcheri do

writeln(FileOut, San[i] );
9.2 Мәтіндік файлға мәліметтер жазу.

Екі өлшемді массив
Алдыңғы тақырыпта мәтіндік файлдарды ашуды, оған ақпараттарды жазуды үйреніңіздер. Write()- процедурасын пайдаланып мәліметтерді бір жолға, ал writeln()—процедурасын пайдаланып оларды бағанға жазуды көрдік. Осы білгендерімізді пайдаланып, келесі есепті шешіп көрелік:

Пернетақтадан, өлшемі 100х100, элементтері бүтін сан болатын, екі өлшемді массив енгізіледі. Осы массивті элементтерінің орналасу реті бойынша, `МayFile5.in` атымен, мәтіндік файл түрінде жазатын, программа жазу керек.

Бұл есеп те, алдыңғы тақырыпта қарастырылған есепке ұқсас, екі негізгі кезеңнен тұрады:

1.Пернетақтадан мәліметтерді енгізу

2.Оларды атауы `МayFile5.in` болатын, файлға жазу керек.

Бірінші кезеңді орындау үшін :

• 
  Пернетақтадан енгізілетін, массив өлшемдерінің нақты мәндерін кіргізу;
  
• 
  Массив өлшемдерін біле отырып параметрлі цикл операторын қолданып массив элементтеріне нақты мәндерді меншіктеу.
  

Массив элементтерін `МayFile5.in` файлына жазу процедурасының қандай болатындығын қарастыралық:

procedure exi;

var

begin

assing (FileOut,`mayFile.in`);

{файлды жазуға дайындау}

rewrite(FileOut);

{массив өлшемдерiн жазу және курсорды жаңа жолға көшiру}

writeln(FileOut, JolSany,``, BaganSany);

for i=1 to JolSany do

begin

for j=1 to BaganSany do

write(FileOut,San[i,j],``);

{j-циклiн аяақтаған соң, курсорды жаңа жолға көшiру}

writeln(Fileout);

end;

close(FileOut);

end;

Негiзгi программа мәтiнiнiң өзгерiсiз қалатындығын айтпаса да болады. Осы программаны Misal_F5 атымен сактаңыз. Программаны iске қосу үшін алдымен, келесi әрекеттердi:

• 
  Курсорды Exi процедурасын сипаттайтын жолдың басына қойыңыз;
  
• 
  Негiзгi менюдi Debug iшкi менюiн ашыңыз;
  
• 
  Add brekpoint… әрекетiн тандаңыз;
  
• 
  Enter пернесiн басыңыз.
  

Экранға Add brekpoint… (тоқтату нүктесiн қосу) сұхбат терезесi шығады (2.8-сурет).”Line number” (жол нөмері)өрісінде, курсор тұрған жолдвң нөмірін көрсетіп тұрады, ол Exi процедурасын сипаттайтын жолдың басын көрсетеді.

• “Ok” батырмасын (сұхбат терезесіндегі) немесе “Enter” пернесін басыңыз.

Редактор терезесіндегі бұл жол басқа түспен бөлінеді. Енді Ctrl+F9 пернелерін басу арқылы программаны іске қосыңыз. Пернетақтадан бастапқы мәндерді енгізіңіз. Мәліметтерді енгізген соң программа жұмысын тоқтатады және компьютердің экранында қайтадан редактор терезесі шығады. Яғни, біз өзіміздің әрекеттеріміз арқылы программа жұмысын көрсетілген жолда тоқтатуға нұсқау бердік. Жұмысты қайтадан жалғастырву үшін “Ctrl+F9” пернелерін басуымыз керек немесе F7 пернесін пайдаланған тиімді және Exi процедурасының қалай жұмыс істейтінін бақылап көре аламыз.

Бұл әрекеттер, программаның жеке бөліктерімен жұмыс жасағанда (жүріп өткенде) тиімді, себебі үлкен өлшемді программаларды толығымен жүріп өту жалықтырады және керек емес. Олай болса, программалаудың құрылымдылық тәсілін (1.5 тақырып) қолдай отырып бізде бары:

1. 
   Жеке модульдермен “жұмыс істеу” (программалау) мүмкіндігі.
   
2. 
   Бір деңгейдегі “ойша” машиналардың тәуелсіздігі, программаның жекеленген бөліктерін, программаш\ның басқа бөліктеріне әсер етпей тәуелсіз жетілдіруге мүмкіндік береді. Э. Дейкстр атап өткендей: “... программаны жетілдіру, бір түрдегі (ойша) машиналардың басқа қолайлы машиналарға ауысуынан туындайды”.
   
3. 
   Құрылымдылық программаның жеке бөліктерімен жұмыс жасау.
   

begin

for j:=1 to BaganSany do

write (FileOut, San[i,j],``);

{j-цикл аякталган сон, курсорды жана жолга кошiру}

writeln(FileOut);

end;

• 
  Негізгі менюді бес\лсенділеңіз;
  
• 
  Негізгі менюден Debug ішкі менюін ашыңыз;
  
• 
  Breakpoints пернесін басыңыз.
  
• 
  Enter пернесін басыңыз.
  

• 
  Қажетті элементті белгілеңіз;
  
• 
  “Delete” (сұхбат терезесінен) батырмасын немесе “D” (пернетақтадан) пернесін басыңыз.
  

Ол үшін `mayFile1/in` файлын пайдаланамыз. Мәліметтерді файлға жазу кезіндегідей, біздің файлмызды байланыстыратын айнымалыға атау беруіміз керек. Айталық, ол атау Fileln болсын, содан кейін біз оны мәтіндік файл ретінде сипаттауымыз керек. Бұл айнымалыны біз енгізу процедурасында пайдаланатын болғандықтан, сол процедураның жергілікті айнымалысы ретінде сипаттаймыз.

var

Filelnt:text;

Енді, мәліметтерді фйалдан оқу процедурасы қандай болатындығын көрелік:

procedure lnit;

var

Fileln:text;

begin

assing(fileln,`mayFile1.in`);

readln(Fileln,Sanau);

for i:=1 to Sanau do

read(Fileln,San[i]);

close(Fileln);

end;

procedure lnit;

var

i,j:byte;

Fileln :text;

begin

{айнымалыны нақтылы файл атымен байланыстыру}

{файлды оқуға ашу}

reset(File);

{массив өлшемдерiн оқу, курсорды жаңа жолға көшiру}

readln(Fileln,JolSany,BaganSany);

{массив элементтерiн жол және баған бойынша оқу}

for:=1 to JolSany do

read(Fileln,San[i,j]);

{файлды жабу}

close(Fileln);

end;

Мынаған көңіл аударыңыз, массив элементтерін оқу кезінде, Readln() процедурасын қолданбай, тек қана Read() процедурасы қолданылды. Бұл мүмкін еді, себебі массив элементтерін оқу үшін оның өлшемдері алдын ала белгілі болды. Егер мәтіндік файлдағы элементтер жазбалар саны алдын ала белгісіз болса, онда қайталану саны белгісіз цикл операторларын қолдануға тура келеді.

procdure lnit;

var

{айнымалы атауын мәтiдiк файл түрiнде сипаттау}

Begin

assing(fileln,`mayFile1.in`);

{файлды оғуға әзiрлеу}

reset(Fileln);

{санауыштын бастапқы мәнi}

Sanau:=0;