КЕШКІ  МЕКТЕПТЕРДЕГІ  ОҚУ-ТӘРБИЕ  ЖҰМЫСЫНЫҢ

 

354 

 

 

 

Кешкі  (ауысымды)  мектеп  Қазақстан  Республикасының  азаматтарына, 

сондай-ақ  жұмыс  істейтін  және  жұмыс  істемейтін  шетел  азаматтарына 

(Қазақстан  Республикасының  қолданыстағы  заңнамасы  шеңберінде)  негізгі 

орта және жалпы орта білім алуға мүмкіндік береді (ҚР «Білім туралы» Заңы, 3-

бап,  1-тармақ, 1-тармақша).1,3,  47-құжат,  1-т.;  «Жалпы  білім  беру 

ұйымдарының (бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру.  4-тарау, 41-

тармақ)  түрлері  бойынша  қызметінің  үлгілік  қағидаларын  бекіту  туралы» 

Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым  министрінің  2013  жылғы  17 

қыркүйектегі № 375 бұйрығы. 

Отандық білім беруді жаңғырту, орта білім берудің ұлттық моделін құру, 

білім  беру  парадигмасын  іскерлікке  айналдыру,  мектеп  білімінің  мазмұнын 

түбегейлі  өзгерту  және  жаңарту,  бірінші  кезекте,  сапалы  білім  алуда  барлық 

азаматтар үшін тең мүмкіндіктер беруге және қоғамда табысты әлеуметтендіру 

қабілетін қалыптастыруға бағытталған. Алайда қазіргі уақытқа дейін білім беру 

процесінен  тыс  әртүрлі  себептермен  қалған  азаматтар  санаты  бар.  Мұндай 

адамдарды  оқуға  тарту,  біздің  мемлекет  азаматтарының  жалпы  білім  беру 

деңгейін  арттыру  мақсатында  елімізде  негізгі  контингенті  14  жастан  бастап 

жұмыс  істейтін  ересек  адамдар  мен  жасөспірімдер  болып  табылатын,  күрделі 

жағдайға  тап  болған,  осыған  байланысты  күндізгі  жалпы  білім  беретін 

мектептерде білім алмаған кешкі мектептер жұмыс істейді. 

Кешкі  мектептердегі  білім  беру  үдерісі  білім  беру  деңгейіне  сәйкес 

жүзеге асырылады: 

1) негізгі орта білім (игеру мерзімі-3 жыл: 7, 8, 9-сыныптар);  

2) жалпы орта білім беру (игеру мерзімі - 2 жыл: 10, 11 (12)-сыныптар). 

3)  Жеке  оқу  түрі  (меңгеру  мерзімі  –  жеделдетілген,  оқу  жылында  2-

сыныптан). 

Жаңартылған  білім  беру  мазмұнының  үлгілік  оқу  жоспары  бойынша 

білім  алушыларды  сыныптан  сыныпқа  ауыстыру  БЖБ  және  ТЖБ  нәтижелері 

бойынша жүзеге асырылады; 9 және 11-сыныптарда Үлгілік қағидаларға сәйкес 

қорытынды аттестаттау жүргізіледі. 

Оқытудың  барлық  түрлері  бір  оқу  орнының  шегінде  жүзеге  асырылуы 

мүмкін. 

Оқытудың  жеке  формасы  Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым 

министрінің 2013 жылғы 17 қыркүйектегі № 375 бұйрығына сәйкес (Қазақстан 

Республикасының  Нормативтік  құқықтық  актілерді  мемлекеттік  тіркеу 

тізілімінде 2013 жылғы 18 қазанда № 8827 тіркелген, 45, 50-тармақтар); жеке, 

 

355 

 

күндізгі  және  сырттай  оқу  нысандары  бар  топтардағы  бастауыш,  негізгі  орта 

және  жалпы  орта  білімнің  типтік  оқу  жоспарларына  (жаңартылған  мазмұн) 

сәйкес жүзеге асырылады. 

Сабақ кестеге сәйкес аптасына 4 күн өткізіледі. Сырттай оқытудың жеке 

топтары  толымдығымен  ашылады  (ҚР  Білім  және  ғылым  министрінің  2013 

жылғы  17  қыркүйектегі  №  375  бұйрығына  сәйкес  1-ден  8  адамға  дейін 

(Қазақстан  Республикасының  нормативтік  құқықтық  актілерді  мемлекеттік 

тіркеу Тізілімінде 2013 жылғы 18 қазанда № 8827 болып тіркелген). 

Оқытудың  жеке  түрі  бар  топтарға  өмірлік  қиын  жағдайға  тап  болған  

14 жастан бастап білім оқушылар қабылданады. 

Білім  беру  үдерісінде  оқытудың  жеке  нысанын  енгізу  және  пайдалану 

«

Қазақстан  Республикасындағы  бастауыш,  негізгі  орта,  жалпы  орта  білім 

берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы «ҚР БҒМ 08.11.2012 жылғы № 

500  бұйрығына  өзгерістер  мен  толықтырулар  енгізу  туралы»  ҚР  БҒМ  №441 

бұйрығына сәйкес жүзеге асырылады. 04.09.2018 ж. 55-56; 

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 20 

наурыздағы  №137  бұйрығымен  бекітілген  оқу  процесін  ұйымдастыру 

қағидаларына және жергілікті нормативтік актілер шеңберінде – білім беру 

ұйымы  ішінде,  сондай-ақ  өңірлік  нормативтік  актілерге  сәйкес  жүзеге 

асырылады.  

4)  қашықтықтан  оқыту  нысаны  (меңгеру  мерзімі  –  2  жыл:  

10-11-

сыныптар). 

Қашықтан оқыту арқылы кешкі мектеп оқушыларының толыққанды білім 

алуына жағдай жасау Үлгілік ережелердің 16-тармағы мен 18-тармағына сәйкес 

жүзеге асырылады, мұнда оқушылардың оқу-танымдық қызметі мектептің пән 

мұғалімдерінің қашықтықтан қолдауымен өтеді. 

Білім беру үдерісінде қашықтықтан оқытуды енгізу және пайдалану ҚР 

Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы №137 бұйрығымен 

бекітілген  қашықтықтан  білім  беру  технологиялары  бойынша  оқу  процесін 

ұйымдастыру  ережелеріне  және  жергілікті  нормативтік  актілер  аясында  – 

білім  беру  ұйымы  ішінде,  сондай-ақ  өңірлік  нормативтік  актілерге  сәйкес 

жүзеге асырылады. Шешу жолдары, құжат нысаны (ереже, бұйрық, өкім, шарт 

және т.б.) т. сәйкес жасалады. 16 және 18 типтік ережелер. 

Кешкі  мектепте  қашықтықтан  оқытуды  ұйымдастыру  қажетті 

ресурстармен  қамтамасыз  етуді  және  нақты  уақыт  режимінде  және бос  уақыт 

кеңістігінде сабақ өткізу үшін жағдай жасауды талап етеді. Білім беру ортасын 

ұйымдастырудағы  басты  шарттардың  бірі  әрбір  білім  алушы  үшін  оның  қол 

жетімділігінің өлшемі болып табылады. 

Мектеп әкімшілігі оқу жылының басында оқу жылына арналған бірыңғай 

оқу  жоспарын  құрайды.  Оқу  жоспарына  сәйкес  мектеп  сабақ  кестесін 

құрастырады және каникулдық кезеңде қашықтықтан онлайн-сабақтар өткізеді. 

Барлық  қажетті  материалдар  білім  беру  ұйымының  сайтында 

орналастырылады. Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру барысында білім беру 

ұйымдарының желілік өзара іс-қимылы білім алушыға МЖМБС сәйкес белгілі 

бір  деңгейдегі  білім  беру  бағдарламасын  меңгеруге  мүмкіндік  беретін  кешкі 

 

356 

 

мектептердің бірлескен қызметін білдіреді. 

Қашықтықтан білім беру технологияларын пайдалану кешкі мектептерге 

білім  беру  бағдарламаларын  игерудің  түрлі  нысандарын,  сондай-ақ  білім 

алушылардың жеке білім беру стратегиясын құрудың түрлі конфигурациялары 

бойынша  оқу  жоспарларын  қалыптастыруға  мүмкіндік  береді:  оқу 

бағдарламаларын қадамдық немесе модульдік меңгеру мүмкін. 

Мектеп  негізгі  жалпы  білім  беретін  пәндерді  толық  көлемде  зерделеуді 

және оқытудың вариативті мазмұнының (элективті курстар) бөлігін қамтамасыз 

етуі тиіс. 

(Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 17 

қыркүйектегі № 375 «Жалпы білім беру ұйымдарының (бастауыш, негізгі орта 

және жалпы орта білім беру) түрлері бойынша қызметінің үлгілік қағидаларын 

бекіту туралы» бұйрығы, 4-тарау, 63-тармақ). 

ҚР  Білім  және  ғылым  Министрінің  2018  жылғы  4  қыркүйектегі  №441 

бұйрығымен бекітілген үлгілік оқу жоспарлары: 

1)  Оқыту  қазақ  тілінде  жүгізілетін  кешкі  мектептерге  арналған  негізгі 

орта, жалпы орта білім берудің (жаңартылған мазмұнның) үлгілік оқу жоспары 

(күндізгі оқу бөлімі), 7-11 сыныптар;

 

 

2)  Оқыту  орыс  тілінде  жүгізілетін  кешкі  мектептерге  арналған  негізгі 

орта, жалпы орта білім берудің (жаңартылған мазмұнның) үлгілік оқу жоспары: 

(күндізгі оқу бөлімі), 7-11 сыныптар; 

3)  Оқыту  қазақ  тілінде  жүгізілетін  кешкі  мектептерге  арналған  негізгі 

орта, жалпы орта білім берудің (жаңартылған мазмұнның) үлгілік оқу жоспары: 

(сырттай оқу бөлімі), 9-11 сыныптар;

 

 

4)  Оқыту  орыс  тілінде  жүгізілетін  кешкі  мектептерге  арналған  негізгі 

орта, жалпы орта білім берудің (жаңартылған мазмұнның) үлгілік оқу жоспары: 

(сырттай оқу бөлімі), 9-11 сыныптар;

 

 

5)  Оқыту  қазақ  тілінде  жүгізілетін  кешкі  мектептер  үшін  бастауыш, 

негізгі орта білім берудің (жаңартылған мазмұнның) жеке сабақтарының үлгілік 

оқу жоспары: (сырттай оқу бөлімі), 1-6 сыныптар;

 

 

6) Оқыту орыс тілінде жүгізілетін кешкі мектептер үшін бастауыш, негізгі 

орта  білім  берудің  (жаңартылған  мазмұнның)  жеке  сабақтарының  үлгілік  оқу 

жоспары: (сырттай оқу бөлімі), 1-6 сыныптар. 

Оқытудың  қалған  түрлері  үшін  тиісті  үлгілік  оқу  жоспарлары  негізінде 

күнтізбелік-тақырыптық  жоспарлауды  пайдалану  ұсынылады.  Оларды  пән 

мұғалімі құрастырады. 

Кешкі  мектепте  оқу  үдерісін  ұйымдастыру  білім  алушылар 

контингентінің  ерекшелігін  ескереді.  Көптеген  оқушылар  оқудағы  үзіліс 

салдарынан  жаңа  оқу  материалын  түсіну  және  бекіту  үшін  қажетті  тірек 

білімдер  мен  дағдыларды  жоғалтады,  ал  біреу  оларды  күндізгі  мектепте  оқу 

барысында ала алмайды. Кешкі мектептің педагогикалық ұжымының маңызды 

міндеті - осындай олқылықтарды анықтау және жою, білімді қалпына келтіру 

және  тәуелсіз  бағалау  жағдайында  өтетін  оқу  материалдарын  меңгеру  және 

мемлекеттік (қорытынды) аттестаттауға дайындау үшін берік база құру. Бірақ 

алғашқы  міндеттердің  бірі  -  білім  алушы  үшін  оқу  алдындағы  қорқыныштан 

 

357 

 

құтылуға  көмектесетін,  сондай-ақ  тұлғаның  жан-жақты  дамуына  ықпал  ететін 

жағдайлар жасау. 

Күндізгі  жалпы  білім  беретін  мектептер  жанындағы  кешкі  және  кешкі 

мектептерде оқыту күндізгі, сырттай, күндізгі-сырттай және сырттай Жеке оқу 

түрлері  бойынша  жүзеге  асырылады  (ҚР  "Білім  туралы"  Заңы,  27  бап).  

Оқытудың барлық түрлері бір білім беру ұйымының шегінде жүзеге асырылуы 

мүмкін. 

Кешкі  мектеп оқушыларын  оқыту  күндізгі  және  кешкі  уақытта  күндізгі, 

сондай-ақ сырттай, күндізгі-сырттай және сырттай Жеке оқу түрлері бойынша 

жүргізіледі (1998 жылғы 17 қарашадағы 565 бұйрық). 

Күндізгі оқу бөлімі бар сыныптарда оқу процесінің ерекшеліктері. 

Кешкі  мектеп  оқушылардың  күрделі  контингентімен  ерекшеленеді:  ол 

жасы, оқу және оқыту деңгейі, әлеуметтік және отбасылық жағдайы, мектептен 

тыс жұмыспен қамту дәрежесі мен сипаты, қабылдау, есте сақтау, назар аудару, 

мотивация сипаттамасы және басқа да белгілері бойынша бірдей емес.  

Күндізгі  оқу  бөлімінің  сабақтары  жалпы  білім  беретін  мектептердегідей  

жүргізіледі. 

Күндізгі  оқу  бөлімі  бар  кешкі  мектептерде  оқушылармен  фронталды 

жұмыс түрімен қатар  топтық және жеке жұмыс түрлері де қолданылады. Кешкі 

мектептегі сабақтар топтық немесе жеке сабақтар түрінде консультациялармен 

толықтырылады. 

Сырттай оқу түріндегі оқу процесінің ерекшеліктері 

Кешкі  мектепте  сырттай  оқу  түрі  күндізгі  оқу  түрінен  көбінесе 

оқушылардың  өздігінен  білім  алуымен  ерекшеленеді.  Сырттай  оқу 

орындарының  өзіндік  жұмысының  топтық  және  жеке  консультацияларға 

жүйелі  түрде  қатысумен  үйлесуі  кешкі  мектепте  сырттай  оқытуды 

ұйымдастырудың маңызды принциптерінің бірі болып табылады. 

Сырттай оқитын балалардың үй жұмысы - бұл оқу сабақтарының негізгі 

түрі; ол топтық және жеке консультациялармен, сондай-ақ сынақтармен тығыз 

байланысты. 

Сырттай  оқу  процесі  мұғалім  тарапынан  белсенді  педагогикалық 

басшылықты  көздейді,  ол  сырттай  оқу  жұмысының  топтық  және  жеке 

консультациялар,  сондай-ақ  сынақтар  жүйесімен  тығыз  өзара  байланысын 

қамтамасыз етуі тиіс. 

Топтық  консультацияларда  мұғалім  тораптық,  неғұрлым  күрделі 

тақырыптарды, себеп-салдарлық байланыстар мен заңдарды ашады, теориялық 

материалды  зерттеу  және  танымдық  есептерді  шешу  тәсілдерін  түсіндіреді, 

теориялық  материалды  түсіндіру  мен  практикалық  сипаттағы  ұсынымдар 

арасындағы ұтымды қатынасты анықтайды және іске асырады, оқытудың әрбір 

кезеңінде  бағдарламалық  материалдың  сипатына,  білім  беру-тәрбиелік 

міндеттері мен оқушылардың білім, іскерліктері мен дағдыларының деңгейіне 

байланысты үй тапсырмаларының көлемі мен күрделілігін белгілейді. 

Кешкі  мектепте  білімнің  қорытынды  кесіндісінің  әртүрлі  формалары 

ерекше рөл атқарады, ол жекелеген тақырыптарды, бөлімдерді зерттеу соңында 

өткізілуі мүмкін. Бұл - бақылау жұмыстары, сынақтар, емтихандар. 

 

358 

 

Сынақтар  дәлелді  себептермен  сабақты  босататын  оқушылар,  сондай-ақ 

қосымша сабақтарды қажет ететін оқушылар үшін өте маңызды. 

Сынақты  тапсыру  ағымдағы  есепке  қарағанда  оқушылардың  білімі  мен 

іскерлігін  объективті  және  жан-жақты  тексеруге  және  бағалауға  мүмкіндік 

береді. 

Сынақтар  ауызша  түрде,  тестілеу  түрінде,  жобалау,  зерттеу,  бақылау, 

зертханалық, практикалық жұмыстар түрінде тапсырылуы мүмкін. 

Сырттай оқу түрі бар сыныптарда сынақтар өткен материалдар бойынша 

келесі  пәндер  бойынша  тапсырылады:  «Қазақ  тілі»,  «Орыс  тілі»,  «Қазақ  тілі 

мен  әдебиеті»,  «Орыс  тілі  мен  әдебиеті»,  «Математика»,  «Тарих»,  «Құқық 

негіздері», «География», «Биология», «Физика», «Химия». 

Кешкі  (ауысымды) мектептің  ерекшелігі  мектеп  жұмысының белгілі  бір 

тәртібін  талап  етеді.  Кешкі  мектепте  сабақтар  үш  күн  бойы  өткізіледі, 

консультациялар,  сынақтар,  вариативтік  бөлім пәндері  жеке  кестеге  және осы 

мақсатқа қатаң бөлінген жеке күндерге шығарылады. 

Кешкі мектепте «Көркем еңбек», «Дене шынықтыру», «Алғашқы әскери 

және технологиялық дайындық» пәндерін оқу қарастырылмаған. 

Күндізгі  оқу  түрі  бар  сыныптың  толымдылығы  20  адамды  құрайды, 

сырттай оқу түрі бар 9 адамнан кем емес, оқытудың жеке түрі бар сырттай оқу 

топтарында сыныптың толымдылығы 1 ден 8 адамға дейін құрайды          (ҚР 

БҒМ  2013  жылғы  17  қыркүйектегі  №  375  «жалпы  білім  беру  ұйымдарының 

(бастауыш,  негізгі  орта  және  жалпы  орта  білім  беру)  түрлері  бойынша 

қызметтің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» бұйрығы, 4-тарау, 4-тармақ,  

49,55). 

Ерекше  жағдайлар  туындаған  жағдайда  (ауру,  мүгедектік,  декреттік 

демалыс,  3  жасқа  дейінгі  баланы  күту,  отбасындағы  жалғыз  асыраушы)  және 

қойылатын  талаптарға  сәйкес  келетін  жағдайларда  кешкі  мектепте 

қашықтықтан оқыту технологиясын жүзеге асыруға болады. 

Сырттай  немесе  кешкі  оқу  сабақтарын  ұйымдастырудың  сессиялық 

режимі кезінде сессия уақытын мектептің педагогикалық кеңесі анықтайды (ҚР 

БҒМ  2013  жылғы  17  қыркүйектегі  №375  «Жалпы  білім  беру  ұйымдарының 

(бастауыш,  негізгі  орта  және  жалпы  орта  білім  беру)  түрлері  бойынша 

қызметтің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» бұйрығы, 4-тарау, 68-тармақ). 

Негізгі орта және жалпы орта білім беру курсы үшін бағдарламаны игеру 

бітірушілерді  міндетті  қорытынды  аттестаттаумен  аяқталады.  Кешкі  мектеп 

түлектеріне  олар  қорытынды  аттестаттаудан  өткеннен  кейін  тиісті  білімі 

туралы мемлекеттік үлгідегі құжат беріледі. 

Кешкі мектепте күндізгі оқу түрі бойынша оқу жылының ұзақтығы - 34 

аптаны, сырттай оқу түрі бойынша – 36 аптаны құрайды. 

Күндізгі  оқу  түрі  бойынша  оқитын  оқушыларды  аттестаттау  тоқсан 

бойынша,  сырттай  оқу  түрі  бойынша  оқитын  оқушыларды  аттестаттау  жарты 

жылдық бойынша жүргізіледі. 

Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі «Қазақ тілі мен әдебиеті», орыс 

тілінде  оқытпайтын  мектептердегі  «Орыс  тілі  мен  әдебиеті»,  «Шет 

тілі/ағылшын тілі», «Информатика» сияқты пәндерді оқу кезінде кіші топтарға 

 

359 

 

бөлу күндізгі оқу түрі сыныптарда ғана, яғни сынып 20 адамға толғанда жүзеге 

асырылуы мүмкін (ҚР БҒМ 2013 жылғы 17 қыркүйектегі №375 «жалпы білім 

беру  ұйымдарының  (бастауыш,  негізгі  орта  және  жалпы  орта  білім  беру) 

түрлері бойынша қызметтің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» бұйрығы). 

Кешкі  мектеп  жылдық  күнтізбелік  оқу  кестесін  айқындауда,  білім 

алушыларды  бағалау  жүйесін,  аттестаттау  тәртібі  мен  мерзімділігін  таңдауда 

дербес болады (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 

жылғы 17 қыркүйектегі № 375 бұйрығы, 4-тарау, 65-тармақ). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

360 

 

12 

ИНКЛЮЗИВТІ  БІЛІМ  БЕРУДІ  ЖҮЗЕГЕ  АСЫРАТЫН  ЖАЛПЫ 

БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ОҚЫТУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕР 

 

 

 

Қазіргі  уақытта  инклюзивті  білім  беру  еліміздің  білім  беру  жүйесін 

дамытудың  стратегиялық  бағыттарының  бірі  ретінде  қарастырылады.  Сапалы 

білім  алуға  қол  жеткізу  құқығы  Қазақстан  Республикасының  заңнамасымен 

барлық білім алушыларға, жеке мүмкіндіктеріне қарамастан, ерекше білім беру 

қажеттілігінің  (ЕБҚ)  әртүрлілігін  ескере  отырып  кепілдік  берілген.  ЕБҚ  бар 

азаматтардың сапалы оқытуға тең қол жеткізуге жағдайларын жасау болашақта 

үлкен  артықшылықтарға  ие.  Бұл,  ең  алдымен,  табысты  әлеуметтік  бейімдеу 

және өзін-өзі жетілдіру мүмкіндігі. Инклюзивтік ортада білім ала отырып, ЕБҚ 

бар  балалар  ашық  болуға,  өмірлік  қажетті  коммуникация  дағдыларын, 

қоршаған  адамдармен  өзара  іс-әрекет  жасауға  үйренеді.  Ерте  әлеуметтік 

инклюзия болашақта заманауи өмірге бейімделе алатынына сенімділіктің кепілі 

болып табылады. 

Қазақстан  Республикасының  саясаты  барлық  азаматтардың  әлеуметтік, 

экономикалық,  мәдени  мәртебесіне  қарамастан  сапалы  білім  алу  құқықтарын 

қамтамасыз  етуге  бағытталған.  Мемлекет  басшысының  «Қазақстан  жолы  – 

2050:  Бір  мақсат,  бір  мүдде,  бір  болашақ»  атты  Қазақстан  халқына 

Жолдауында:  «Мүмкіндігі  шектеулі  азаматтарымызға  көбірек  көңіл  бөлу 

керек.  Олар  үшін  Қазақстан  кедергісіз  аймаққа  айналуға  тиіс.  Бізде  аз  емес 

ондай  адамдарға  қамқорлық  көрсетілуге  тиіс  –  бұл  өзіміздің  және  қоғам 

алдындағы біздің парызымыз»,-деп атап көрсетілді. 

Инклюзивті  білім  беру  әрбір  адамның  қандай  да  бір  кемсіту  білім  алу 

құқығын  жүзеге  асырудың  дамыған  халықаралық  қоғамдастықта  танылған 

құралы, сондай-ақ, әлемнің көптеген елдерінде білім беру жүйесін дамытудың 

негізгі бағыты болып табылады. 

Білім  беруді  дамыту  саласындағы  мемлекеттің  маңызды  міндеті  әрбір 

баланың сапалы білімге тең қол жеткізуін қамтамасыз ету болып табылады. 

Әрбір педагогикалық ұжым жоғары инклюзивті мәдениетті қалыптастыру 

жолында  инклюзивті  білім  беру  принциптерін  жүзеге  асырудың  күнделікті 

тәжірибесі  мінез-құлықтың  әдеттегі  схемасына  айналуына  ұмтылуы  тиіс. 

Білімнің  базалық  негізі  инклюзивті  білім  беруді  нормативтік  құқықтық 

қамтамасыз  етуді  білуі  тиіс.  Білім  беру  ұйымдарының  басшылығы  қызметтін 

 

361 

 

жоспарлау кезінде білім беру процесінің барлық қатысушыларын халықаралық 

және  отандық  деңгейде  инклюзивті  білім  беру  саласындағы  нормативтік 

құқықтық құжаттармен ақпараттандыру мәселелерін ескеруі қажет. 

 

Инклюзивті білім беру шеңберіндегі нормативтік құқықтық актілер 

Халықаралық құжаттар 

 

«Білім  беру  саласындағы 

кемсітушілікке  қарсы  күрес 

туралы»  БҰҰ  Конвенциясы 

(1960 ж.) 

Негізгі  идея:  білім  берудің  жалпыға  қол 

жетімділігіне  және  оқыту  сапасына  қатысты  тең 

жағдайларға құқық. 

2016 жылғы қаңтарда ҚР Үкіметі бекіткен. 

«Бала  құқықтары  туралы» 

БҰҰ Конвенциясы (1989 ж.) 

Негізгі  идея:  қандай  да  бір  кемсітусіз  тегін 

және міндетті білім алу құқығы. 

1994 жылғы маусымда ҚР Үкіметі бекіткен. 

«Барлығы үшін білім беру» 

Декларациясы (1990 ж.) 

Негізгі идея: барлық адамдарға – балаларға, 

жастарға, ересектерге – олардың базалық білім алу 

қажеттіліктерін  қанағаттандыруға  арналған  білім 

алуға мүмкіндік беріледі. 

«Ерекше қажеттіліктері бар 

тұлғалардың 

білім 

беру 

саласындағы 

ұстанымдары, 

саясаты  және  практикалық  іс-

әрекеттері  туралы»  Саламанка 

декларациясы. 

Саламанка,  Испания,  1994 

ж. 

Негізгі  идеялар:  білім  беру  саласында 

ерекше  қажеттілігі  бар  тұлғалар  педагогикалық 

әдістер  негізінде  оларға  жағдай  жасауы  тиіс, 

кәдімгі мектептерде оқуға қол жеткізуі тиіс. 

Мүгедектердің  құқықтары 

туралы  конвенция  (2006  ж.). 

Мүгедектердің 

құқықтары 

туралы 

конвенцияға 

Факультативтік  хаттамаға  қол 

қою 

туралы 

Қазақстан 

Республикасы 

Президентінің 

2008  жылғы  11  желтоқсандағы 

№ 711 Жарлығы 

24-

баптың негізгі идеялары: 

1.  Білім  алу  құқығын  кемсітусіз  және 

мүмкіндіктер  теңдігі  негізінде  іске  асыру 

мақсатында барлық деңгейлерде инклюзивті білім 

беру  және  өмір  бойы  оқыту  қамтамасыз  етіледі, 

бұл ретте: 

а)  адами  әлеуетін,  сондай-ақ  қадір-қасиеті 

мен өзін-өзі құрметтеу сезімдерін толық дамытуға 

және  адам  құқықтарын,  негізгі  бостандықтарын 

және  адами  алуан  түрлілікті  құрметтеуді 

күшейтуге; 

b)  мүгедектердің  жеке  тұлғасын,  талантын 

және шығармашылығын, сондай-ақ олардың ақыл-

ой мен дене қабілеттерін толық көлемде дамытуға; 

с)  мүгедектерге  еркін  қоғам  өміріне  тиімді 

қатысу мүмкіндігін беруге ұмтылады. 

2.  Бұл  құқықты  жүзеге  асыру  кезінде 

мемлекеттер: 

а)  мүгедектердің  жалпы  білім  беру 

жүйесінен,  ал  мүгедек  балалар  –  тегін  және 

міндетті бастауыш және орта білім беру жүйесінен 

мүгедектігі себепті шығып қалмауын; 

b) 

мүгедектердің 

өздерінің 

тұратын 

жерлерінде  инклюзивті,  сапалы  әрі  тегін 

бастауыш  және  орта  білім  беруге  басқалармен 

 

362 

 

теңдей дәрежеде қол жеткізуін; 

c)  жеке  қажеттіліктерді  ескеретін  ақылға 

қонымды құрылғымен қамтамасыз етілуін; 

d)  мүгедектерді  тиімді  оқытуды  жеңілдету 

үшін  оларды  жалпы  білім  беру  жүйесінің  ішінде 

қажетті қолдауға ие болуын; 

e)  білімді  игеру  мен  әлеуметтік  дамуға 

барынша  жағдай  жасайтын  ахуалда,  соған  сай 

толық  қамту  мақсатындағы  жеке  қолдауды 

ұйымдастыру 

жөніндегі 

тиімді 

шаралар 

қабылдануын қамтамасыз етеді. 

ҚР Үкіметі 2015 жылы бекіткен 

Қазақстан Республикасы 

жүктеу/скачать 6,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: