Оқулық 10-сынып 1-бөлім Е. С. Дүйсенханов, С. А. Щеглов, Д. Ханин, А. М. Фазылжанова, А. А. Сейтенова Алматы, 2019
107 Жетілген және жетілмеген
жүктеу/скачать 3,92 Mb. Pdf көрінісі
|
10-сынып 1-бөлім Оқулық Кәсіпкерлік және бизнес негіздері 1-2 тоқсан kz-lite (3) (1) (1)
| 27
107 Жетілген және жетілмеген бәсеке Жекелеген сатып алушылар мен сатушылар ба ға ға әсер етуі мүм кін емес, бірақ сұраныс пен ұсыныстың есебінен қа лып тасатын на рық жағ- дай ын жетілген бә се ке деп атайды. Басқаша айт қанда, көп теген сатушылар ұқсас та уар ды сата ды, ал көп теген сатып алушылар оны сатып ала ды. Бұл ретте ешкім өз шарттарын қоя алмай- ды және ба ға ны көтере алмайды. Егер та уар ы ерекше бол са , сатушы оның құнының қанша тұратынын өзі шешеді. Егер мұндай та уар өндірушілер көп бол са , онда олар ба ға ны көтере алмайды — сатып алушы- лар оларды бір-бірімен салыс тыр ады және арзан ба ға ларды таң дай- ды . Қалған өндіруші неме- се сатушылар ұсыныстың азаюынан кейін өз ба ға сын төмендетуіне тура келеді. Бә се ке жоғары болған сайын, соғұрлым сатып алушыларда ба ға ны бақылауға билік көбірек пайда болады. Жетілген бә се ке мысалы ре тін де жеміс-көкөніс базары болуы мүм - кін. Бірдей ұқсас ұсы ныстар көп бол ған дық тан (сәбізді кез келген сату шыдан сатып алуға болады), сатушылар (сә- біз ге) жоғары ба ға қоя алмайды. Қатар лардан өтіп, сатып алушы сә біз дің орташа ба ға сын оңай есептейді және оның ба ға сын көтерген сатушы ештеңе сата алмайды. Жоғары бә се ке кезінде ба ға лар о лар дың мүм кін болатын ең төменгі ше- гіне дейін (өндіріс шы ғын дары мен сатушының та быс ын ескере отырып) төмендейді. Осы шек- ті нүктеден кейін сатушылар ба ға ны көтере ал- майды (өйткені біреу өз та уар ын жеткілікті сату үшін оларды осы дең гейде қалдырады), ал сатып алушылар оларды төмендете алмайды (өйткені арзанырақ сату мүм кін емес). На рық та жетілген бә се ке қоғамға оң да, теріс те әсер етуі мүм кін. Және бұл әсерлер эко но мика лық та және әлеу- мет тік те болуы мүм кін. Оң әсері • Өндірістің төмен құны жетілген бә се кенің оң әсері болуы мүм кін : фирмалар жетілген бә се ке кезінде өндірістің ең аз шы ғын- дары мен ең жоғары өнімділікке қол жеткізе ала ды; өнімдер төмен ба ға мен қол жетімді болады, себебі тұ тыну шыларды пайдалану жоқ, өйткені өнім бірлігі нің орташа ба ға- сы ең төмен деңгейде болады; өнім нің ба ға деңгейі бойынша дискриминация жоқ, се- бебі тұ тыну шылар өнімдер мен қыз мет тер- дің ең аз ба ға ла ры туралы жақсы хабардар. Теріс әсері • Дискриминацияның болмауы же- тіл ген бә се кенің теріс әсері болуы мүм кін : на рық та ба ға тең болған ке- зде бай да және кедей де кез келген та уар лар үшін бірдей құн төлеуге тиіс; тұ тыну шылар үшін та уар лар мен көр се тіле тін қыз мет терді таңдаудың шектеулілігі: жетілген бә се ке на рық та барлық та уар лар біртек- ті, сон дық тан тұ тыну шыларға өзге таңдау қалдырылмайды; қа зір гі заманғы техно- ло гия лар мен инновация лар дың болма- уы: жетілген бә се ке жағ дай ында на рық та жаңа заманауи мәшинелер мен өндірістік үдерістің жаңа әдістерін ойлап табуға мүм- кін дігі жоқ шағын фирма лар дың саны көп , себебі оларда пайданың аздығынан тәуе- келге етуге де мүм кін дігі жоқ. Енді жетілмеген бә се ке нарығын қа рас ты ра- йық, оған жататындар: монополия, монополис тік бә се ке және олигополиялар. жүктеу/скачать 3,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|