Оқулық 10-сынып 1-бөлім Е. С. Дүйсенханов, С. А. Щеглов, Д. Ханин, А. М. Фазылжанова, А. А. Сейтенова Алматы, 2019
жүктеу/скачать 3,92 Mb. Pdf көрінісі
|
10-сынып 1-бөлім Оқулық Кәсіпкерлік және бизнес негіздері 1-2 тоқсан kz-lite (3) (1) (1)
| Нарықтың тапшылығы мен
артықшылығы На рық көбінесе біркелкі емес жағ дай да әрекет етеді: сатып алушылар та уар ды арзан алғысы келеді, ал сатушылар — қымбат сатқысы келеді (тепе-теңдік өнімге немесе қыз мет ке бекітілген ба ға сатып алушылар да, сатушылар да қа на ғат- тан ды ратын жағ дай да ғана болады). Берілген ба ға да ғы сұраныс ұсыныстың көле- мінен көп болатын жағ дай жиі кездеседі, яғни арзан бір килограмына 200 теңгеден алма сатып алғысы келе тін дер дүкендегі алма көлемінен артық болады. Сатушылар на рық та болған тап- шылықты сезеді де және олар жоғары ба ға- мен көп алма сатуға ынталанады. Нә тиже сінде дүкендегі алма құнын арттырады. Егер тапшылық на рық та ұзақ уақыт сақталса (мысалы, қандай да бір өнім нің ба ға сын мемлекет- тік реттеуге байланысты), бұл өз қажеттіліктерін қа на ғат тан ды ра алмайтын сатып алушы үшін кері әсер етіп қана қоймай, сонымен қатар компания- лар дың осы өнімді сатуға ынтасын да төмендетеді. Та уар ға сатып алушылар қатарынан ұзын кезек пайда болады, ал сатушы бә се ке нің жоқтығынан та уар сапасына қарамайды және сервиске де мән бермейді. Әңгіме тек жеке та уар туралы ғана емес, жалпы ел эко но мика сы туралы да болуы мүм кін. Мұндай эко но мика тапшылық эко но мика сы деп аталады. Дүкендер кеш ашылып, ерте жабылады (сатушылар сатып алушы өзіне бәрібір келе тін іне және о лар дың кестесіне ыңғайлатынына сенімді болады), сатушылар сатып алушыларға баяу қыз- мет көр се теді, дөрекі сөйлеп немесе оларға на- зар аудармайды, дүкендерде ұзын кезектер пай- да болады. Кеңес О да ғы нда сатып алушылармен мұндай жағ дай лар жиі болды. 56 1 -бөлім. Экономикалық құбылыс ретіндегі кәсіпкерлік Нә тиже сінде жоспарлы эко но мика сы бар ел- дерде «көлеңкелі на рық » пайда болады, мұн- дайда тапқыр саудагерлер дүкенде жоқ та уар ды көтеріңкі ба ға мен сатады. Кеңес О да ғы кезінде бір джинсы сатып алу үшін бір жалақы кете тін болған, на рық қа КСРО-да жоқ та уар лар елшілікте жұ мыс істей тін қыз мет керлер арқылы немесе ше- телге іс-сапарға шығатын әртіс тер дің көмегімен әкеліне тін болған. Бұған қарама-қарсы жағ дай — ол та уар лар артықшылығы , яғни та уар лар на рық та артық мөл ше рде пайда болады, белгілі ба ға да ғы ұсы- ныс тың көлемі сұраныстан жоғары болады. Мы- салы, алманы сатып алғысы келе тін дер сау дасын жа сап болғаннан кейін, тұ тыну шылар сатып ал- маған алмалар дүкен сөре ле рінде көп мөл ше р де қажетсіз болып жатып қалады. Енді осы дүкенге алмаларды бірнеше фирма әкеле тін ін елестетіп көрі ңіз . Сонда олар бір-бірі- мен бә се ке лес болады. Енді оларға өз өнімдерін тұ тыну шыға өткізу үшін жаңа нәрселер ойлап табуға тура келеді — мә селе н, әдемі қорап жасау, алманың сапасын жақсарту, алманың дәмін те- гін татып көру сияқты маркетингтік қадам жасау қажет болады. Бұл — на рық тық эко но мика , яғни негізгі қозғаушы күші бәсеке болып табылатын на рық тық жағ дай. Мұндай на рық та бірін ші кезекте сатушы сатып алушының сұранысына қарай икемделеді. Қазақстан — на рық тық эко но мика да ғы ел, яғни біз дің на рық тағы сатушыларға бұрынғы КСРО- да ғы дай ештеңе жасамай та уар ла ры н сата салу тиімсіз, керісінше тұ тыну шының сұранысына ыңғайлану қажет. Өнімдерді өзіне ұқсас басқа өнімдерден субституттардан (яғни алмастыра- тын өнімдерден) ерекшелеу үшін өнім немесе қыз мет ті жақсарту жеткіліксіз, ол үшін биз нес- модельді жақсарту қажет, мысалы, жылдам жет- кізу, әдемі орау, тиімді жарнамалау және т. б. жүктеу/скачать 3,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|