Оқжапырақ өс³мд³г³н³ң судың астындағы жапырақтары таспатәр³зд³ болып, ал судың бет³ндег³ жапырақтары оқтың п³ш³н³не ұқсайды қыз тер³с³не ультракүлг³н сәуле көп мөлшерде түскенд³ктен секп³л шыққан.
Ал ек³нш³ қызда ультракүлг³н сәуле жетк³л³кс³з болғанда секп³л шықпаған.
Жаттығу кез³нде түз³лет³н белг³лер ешқашан тұқым қуалап бер³лмейд³.
Адам спортпен айналысады, музыкалық аспапта ойнауды үйренед³, өз
мүшелер³н: бұлшық ет, ми, жүрек, өкпес³н жаттықтырады. Бұл кезде
генге, ДНҚ-ға немесе хромосомаға ешқашан да әсері тимейд³.
Мутация деген³м³з – қандай да б³р белг³ге әсер етет³н генетикалық
материалдардың аяқ астынан өзгеру³. Ата-бабасында болмаған мүлде жаңа
қасиетке ие болу үш³н мутация жүру³ керек. Генетикалық материалдар
деген³м³з не? Әрине, ДНҚ, одан тұратын гендер мен хромосомалар!
Ол қалай өзгеред³? Ол өзгере алады екен. Бұл құбылыс радиация,
химиялық заттар өр³с³, рентген сәулес³ т.б. әсер еткен кезде болады.
Табиғи факторлардың әсер³нен пайда болатын мутациялар қоршаған
орта әсер³нен пайда болатын тұқым қуалайтын белг³лерге мысал болады.
Жасуша өз³н³ң тұқым қуалау материалының сақталуын қадағалайды.
Сонда да «мутация» болады. Мутациялар жи³ болмайды.
Мутация салдарынан арғы тег³нде ешқашан болмаған жаңа белг³лер
немесе қасиеттер пайда болады. Егер бұл өзгер³стер пайдалы болса,
ағза мутантты емес туыстары алдында артықшылыққа ие болады.
Оның т³р³ қалу және осы пайдалы мутацияны ұрпаққа беру мүмк³нд³г³
193
жоғары. Егер мутация зиян болса, дара т³рш³л³г³н жояды немесе
ұрпағы аз болады. Пайдалы мутацияларды ³здеуд³ң өс³мд³ктерд³ң жаңа
жақсартылған сұрыптары мен ³р³ жануарлардың тұқымын алу үш³н
практикалық маңызы зор.