Оқулық А. Р. Соловьева, Б. Т. Ибраимова, Ж.Ә. Алина
Бактериялардың маңызы зор және алуан түрл³
жүктеу/скачать 4,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Биология 7 каз 2017 ОКУЛЫК
| Бактериялардың маңызы зор және алуан түрл³.
Ол бактериялардың т³рш³л³к әрекет³н³ң ерекшел³г³не байланысты. Бактериялардың қандай әд³спен қоректенет³н³ өте маңызды. Зат және энергия алғанда қорек көз³ рет³нде нен³ пайдаланады? Маңызы бойынша бактерияларды шартты түрде пайдалы және зиянды деп бөлуге болады. Б³рақ б³р бактерияның б³р жағдайда пайдалы, басқа жағдайда зиянды болатынын есте сақтау қажет. Бактериялардың пайдалы әр³ б³р мезг³лде зиянды әсер³н қарастырайық. 231 1. Ғаламшардағы алғашқы т³р³ ағзалар бактериялар болғандықтан олар эукариотты жасушаларға және сәйкес³нше басқа барлық б³ржасушалы т³рш³л³кке бастама берген. Бактериялар – Жердег³ барлық т³рш³л³кт³ң ежелг³ «ата-бабасы» деп айтуға болады. 2. Алғашқы фотосинтездеуш³ бактерияларға байланысты Жерде оттект³ атмосфера қалыптасты. Миллиардтаған жылдар бойы фотосинтездеуш³ бактериялар бейорганикалық заттардан – көм³рқышқыл газы, су т.б. заттардан нәруыздар, майлар мен көм³рсулар түзген б³рден-б³р ағзалар болады. Яғни, бактериялар ұзақ уақыт фотосинтезге қаб³летт³ емес басқа ағзаларды қорекпен қамтамасыз етт³. Қаз³рг³ фотосинтездеуш³ бактериялардың жағымсыз жағы – олар кейб³р балдырлармен б³рге суды ластайды – «суқоймаларды гүлдетед³». Сонымен қатар бөгенн³ң лайлануына, арықтардың ластануына т.б. себеп болуы мүмк³н. 3. Жансыз табиғаттан кейб³р элементтерд³ с³ң³руге қаб³летт³ ерекше бактерияларға байланысты барлық т³р³ ағзалар оларды алады. Т³рш³л³кке қажетт³ элемент азот болып табылады. Азотсыз нәруыздар да, нуклеин қышқылдары да түз³ле алмайды. Бұршақ тұқымдас өн³мдер тамырында т³рш³л³к етет³н бұл пайдалы бактериялар олармен селбес³п т³рш³л³к етед³. Сондықтан бұршақ тұқымды өс³мд³ктер нәруыздарға бай және топырақты басқа өс³мд³ктерге қажет азотпен байытады. Табиғатта да, адам үш³н де азотобакте риялардың жағымсыз әсер³ жоқ. 4. Ш³р³тк³ш және топырақ бактериялары т³рш³л³г³н жойған ағза қалдықтарын жойып, оларды қараш³р³кке айналдырады. Бұл бактериялардың т³рш³л³к әрекет³нс³з және зең саңырауқұлағы болмаса, ғаламшарсыз өлген жануарлардың өлексес³не толып, өс³мд³ктен түскен жапыраққа, сынған бұтаққа толып кетер ед³. Жерде т³рш³л³к етуге жарамды орын қалмайтын ед³. Бұл бактериялар элементтерд³ жансыз табиғатқа қайтарады, оларды т³рш³л³кке қолжет³мд³ күйге келт³ред³. Олар осылай биосферадағы жалпы табиғаттағы заттар айналымын жүзеге асырады. Бактерия болмаса топырақ түз³лмейт³н³ ед³. Бұл бактериялар азық-түл³кт³ бұзады, қағазды, тер³н³, сүрект³ бұзады, ағаштан жасалған тарихи ескертк³штерд³, құнды ежелг³ қолжазбаларды, ежелг³ шеберлерд³ң тер³ бұйымдарын бұзады. 5. Сүтқышқыл бактериялар және кейб³р саңырауқұлақтар көптеген тамақ өн³мдер³н өнд³ру кез³нде қолданады. Олар: айран, 137-сурет. жүктеу/скачать 4,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|