Оқулық А. Р. Соловьева, Б. Т. Ибраимова, Ж.Ә. Алина


Бактериялардың маңызы зор және алуан түрл³



Pdf көрінісі
бет252/278
Дата13.12.2021
өлшемі4,22 Mb.
#125944
түріОқулық
1   ...   248   249   250   251   252   253   254   255   ...   278
Байланысты:
Биология 7 каз 2017 ОКУЛЫК

Бактериялардың маңызы зор және алуан түрл³.
 Ол бактериялардың 
т³рш³л³к әрекет³н³ң ерекшел³г³не байланысты. Бактериялардың қандай 
әд³спен  қоректенет³н³  өте  маңызды.  Зат  және  энергия  алғанда  қорек 
көз³ рет³нде нен³ пайдаланады?
Маңызы  бойынша  бактерияларды  шартты  түрде 
пайдалы
  және 
зиянды
 деп бөлуге болады. Б³рақ б³р бактерияның б³р жағдайда пайдалы, 
басқа жағдайда зиянды болатынын есте сақтау қажет. Бактериялардың 
пайдалы әр³ б³р мезг³лде зиянды әсер³н қарастырайық.


231
1. Ғаламшардағы алғашқы т³р³ ағзалар бактериялар болғандықтан 
олар  эукариотты  жасушаларға  және  сәйкес³нше  басқа  барлық 
б³ржасушалы т³рш³л³кке бастама берген. Бактериялар – Жердег³ барлық 
т³рш³л³кт³ң ежелг³ «ата-бабасы» деп айтуға болады.
2.  Алғашқы  фотосинтездеуш³  бактерияларға  байланысты 
Жерде  оттект³  атмосфера  қалыптасты.  Миллиардтаған  жылдар 
бойы  фотосинтездеуш³  бактериялар  бейорганикалық  заттардан  – 
көм³рқышқыл газы, су т.б. заттардан нәруыздар, майлар мен көм³рсулар 
түзген  б³рден-б³р  ағзалар  болады.  Яғни,  бактериялар  ұзақ  уақыт 
фотосинтезге қаб³летт³ емес басқа ағзаларды қорекпен қамтамасыз етт³.
Қаз³рг³  фотосинтездеуш³  бактериялардың  жағымсыз  жағы  –  олар  кейб³р 
балдырлармен  б³рге  суды  ластайды  –  «суқоймаларды  гүлдетед³».  Сонымен 
қатар бөгенн³ң лайлануына, арықтардың ластануына т.б. себеп болуы мүмк³н.
3.  Жансыз  табиғаттан  кейб³р  элементтерд³  с³ң³руге  қаб³летт³ 
ерекше бактерияларға байланысты барлық т³р³ ағзалар оларды алады. 
Т³рш³л³кке қажетт³ элемент азот болып табылады. Азотсыз нәруыздар 
да, нуклеин қышқылдары да түз³ле алмайды. Бұршақ тұқымдас өн³мдер 
тамырында т³рш³л³к етет³н бұл пайдалы бактериялар олармен селбес³п 
т³рш³л³к етед³. Сондықтан бұршақ тұқымды өс³мд³ктер нәруыздарға бай 
және топырақты басқа өс³мд³ктерге қажет азотпен байытады.
Табиғатта да, адам үш³н де азотобакте риялардың жағымсыз әсер³ жоқ.
4.  Ш³р³тк³ш  және  топырақ  бактериялары  т³рш³л³г³н  жойған 
ағза  қалдықтарын  жойып,  оларды  қараш³р³кке  айналдырады.  Бұл 
бактериялардың т³рш³л³к әрекет³нс³з және зең саңырауқұлағы болмаса, 
ғаламшарсыз өлген жануарлардың өлексес³не толып, өс³мд³ктен түскен 
жапыраққа,  сынған  бұтаққа  толып  кетер  ед³.  Жерде  т³рш³л³к  етуге 
жарамды орын қалмайтын ед³. Бұл бактериялар элементтерд³ жансыз 
табиғатқа қайтарады, оларды т³рш³л³кке қолжет³мд³ күйге келт³ред³. 
Олар осылай биосферадағы жалпы табиғаттағы 
заттар айналымын жүзеге асырады. Бактерия 
болмаса топырақ түз³лмейт³н³ ед³.
Бұл  бактериялар  азық-түл³кт³  бұзады, 
қағазды,  тер³н³,  сүрект³  бұзады,  ағаштан 
жасалған тарихи ескертк³штерд³, құнды ежелг³ 
қолжазбаларды,  ежелг³  шеберлерд³ң  тер³ 
бұйымдарын бұзады.
5.  Сүтқышқыл  бактериялар  және  кейб³р 
саңырауқұлақтар  көптеген  тамақ  өн³мдер³н 
өнд³ру  кез³нде  қолданады.  Олар:  айран, 
137-сурет.
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   248   249   250   251   252   253   254   255   ...   278




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет