Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

Тəрбие
тұлғаның
аталған
мəдениетін
дамытушы
əрі
қалыптастырушы
бірден
бір
құрал
. 
Соңғы
педагогикалық
əдебиеттерде
тұлғаның
базалық
мəдениетін
түзуге
көмектесетін
бірнеше
жеке
элементтер
аталады
: 
- 
табиғатқа
бағытталған
құндылықтар
(
адамгершілік
тəрбиесі
, 
тұлға
сапасы
ретінде
танылған
дұрыс
та
тұрақты
қатынастар
жасау
); 
- 
өмір
, 
тіршілікке
бағытталған
құндылықтар
(
адам
құқын
жəне
оның
құндылық
мəнін
дəріптеу
; 
бақыт
, 
еркіндік
, 
ар
-
намыс
, 
əділдік
-
теңдік
, 
туысқандық
жəне
т
.
б
. 
сынды
құндылықты
категорияларды
қалыптастыру
); 
- 
қоғамға
бағытталған
құндылықтар
(
қоғамның
құқықтық
негізі
жəне
оның
саяси
құрылымымен
танысу
; 
қоғамдағы
жеке
адам
проблемасын
зерттеу
: «
Мен
» 
жəне
қоғам
, 
отаншылдық
тəрбиесі
); 
- 
еңбекке
бағытталған
құндылықтар
(
еңбектік
дағдыларға
үйрету
). 
Дəстүрлі
педагогикада
тұлғаның
базалық
мəдениетін
қалыптастыруға
орай
жүргізілетін
тəрбиелік
іс
-
əрекеттердің
бірқанша
бағыттары
аталады
. 
Ғалымдардың
көбі
тəрбиелік
істердің
келесідей
бағыттарын
ұстанады
(
Б
.
Лихачев
, 
В
.
А
.
Сластенин
, 
М
.
П
.
Подласый
, 
т
.
б
.): 
- 
ғылыми
дүниетаным
қалыптастыру
; 
- 
азаматтық
тəрбие
; 
- 
еңбек
тəрбиесі
; 
- 
адамгершілік
тəрбиесі
; 
- 
эстетикалық
тəрбие
; 
- 
дене
тəрбиесі
. 
Тəрбиелік
істердің
кейбір
жетекші
бағыттарының
мазмұнын
ашайық
. 
Ғылыми
 
дүниетаным

тəрбиесі
. 
 
Дүниетаным
негізі
– 
əлемді
түсіну
, 
яғни
қоршаған
болмыс
жөніндегі
білімдер
тобын
меңгеру
. 
Бұл
білімдер
мен
ұғымдар
ертеңге
де
, 
бүгінге
де
, 
алыс
болашаққа
да
қатысты
. 
Олардың
бəрі
адамдардың
рухани
дүниесінің
кəусар
көзі
. 
Дүниетаным
құрамы
күнделікті
өмір
барысында
, 
өнерде
, 
əдебиетте
, 
ғылым
мен
дінде
қалыптасатын
белгілі
мұраттар
мен
шындық
бейнелерінде
көрінген
болмыстық
қабылдаулардан
құралады
. 
Дүниетаным
наным
, 
сеніммен
байланысты
. 
Дүниетаным
көзқарастары
адамның
ұзақ
уақыт
айналысқан
күрделі
ақыл
-
ес
жұмыстарының
негізінде
орнығады
. 
Бұл
көзқарастар
тұлғаның
рухани
өмірінің
тұғырына
, 
оның
«
Мен
» 
мəніне
айналып
, 
өмірлік
ұстанымын
айқындауға
негіз
болады
. 
Дүниетанымның
қалыптасуы
кездейсоқ
жəй
, 
тұрмыстық
тəжірибеден
не
əрқилы
дүниетанымдық
ұстанымдар
тоғысынан
, 
немесе
саналы
, 
тұғырлы
идеялар
, 
мұраттар
мен
принциптердің
теориялық
зерт
-
теулері
арқасында
болуы
мүмкін
. 

Адам
дүниетанымында
əрқашан
белгілі
уақыт
, 
заман
белгілері
көрініс
береді
. 
Əлем
жөніндегі
бүгінгі
ұғым
, 
дүниетаным
бүкілдей
ғылым
жетістіктерінің
негізінде
қаланды
. 
Біздің
қазіргі
дəуірімізге
тəн
дүниетанымдық
көзқарастар
: 
демократия
құндылықтары
жəне
адам
құқын
, 
оның
экономикалық
жəне
саяси
еркіндіктерін
, 
ар
-
намыс
жəне
дүниетанымдық
еркіндікті
бүкіл
əлем
болып
қолдап
-
қуаттау
жəне
қорғау
. 
Күннен
күнге
білім
құндылығы
артуда
. 
Қоғам
болашағы
да
осы
білімге
иек
артады
, 
стратегиялық
əлеуметтік
бағдарламалар
да
көбіне
білімді
негізге
алып
түзетілетін
болды
. 
Ғылыми
дүниетаным
қалыптастырудағы
басты
мақсат
–
мына
күрделі
де
қайшылықты
өмірде
адамға
өз
бетінше
дербес
іс
-
əрекет
жасаудың
бағдарын
беру
. 
Азаматтық
 
тəрбие
 
мəні
– 
кемелденудегі
ұрпақты
отаншылдық
, 
құқықтық
, 
адамгершілік
сезімдеріне
баулып
, 
өз
қадірін
, 
тұлғалық
еркіндігін
, 
тəртіптілікті
, 
басқа
азаматтар
мен
мемлекеттік
билікті
сыйлауды
үйрету
, 
сонымен
бірге
жүктелген
міндеттерді
орындау
, 
отаншылдық
, 
ұлтжандылық
жəне
ұлтаралық
сыйластық
сезімдерін
үйлесімді
байланыстыра
білу
қабілетін
дамыту
. 
Азаматтық
тəрбие
мақсаты
 – 
əр
адамда
қоғамның
адамгершілік
мұраттарын
, 
Отанға
деген
сүйіспеншілік
, 
бейбітшілікке
ат
салысу
ықылас
–
ниеттерін
қалыптастыру
. 
Азаматтықтың
негізгі
элементтері
– 
мемлекет
жəне
басқа
азаматтарды
құрметтеуге
байланысты
өз
міндеттерін
орындауға
мүмкіндік
беретін
адамгершілік
жəне
құқықтық
мəдениет
. 
Кемелденген
азаматтықтың
белгісі
– 
сөз
бен
істің
бірлігі
. 
Адам
тұлғасының
дамуына
бағытталған
гуманистік
қадамдар
да
– 
осы
азаматтық
сезімдердің
деңгейімен
бағаланады
. 
Азаматтық
тəрбиеге
байланысты
іс
-
əрекеттер
мазмұны
: 
əрекет
- 
қылықтың
конституциялық
жəне
құқықтық
талаптарын
зерттеу
, 
үйрену
; 
бейбітшілікке
, 
зорлау
күшін
жұмсамауға
тəрбиелеу
; 
қоғам
жəне
тұлға
мүддесін
танытушы
қоғамдық
сананың
бір
формасы
азаматтың
сезімін
, 
ұлтаралық
ортақтасу
жəне
құқықтық
қатынастар
мəдениетін
, 
еліміздің
жетістіктері
жөніндегі
білімдер
жүйесін
, 
адамның
қоғамда
өз
мүмкіндіктерін
іске
асыруға
себепші
азаматтық
тəжірибесін
қалыптастыру
. 
Азаматтық
тəрбие
тиімділігін
көтерудің
арқасында
төмендегідей
жетістіктерді
қолға
түсіруіміз
мүмкін
: 
- 
азаматшылдық
идеяларын
қабылдаудың
психологиялық
кейіп
жағдайлары
жасалады
;
- 
азаматтар
өз
араларындағы
міндеттерді
мойындайтын
болады
; 
- 
бірлікті
өмір
сүруге
дағдыланады
; 
- 
өз
талаптарында
, 
əрекет
-
қылықтарында
, 
əдеттері
мен
əрекеттерінде
, 
ниеттері
мен
қалауларында
астамдылыққа
бармауға
үйренеді
; 

- 
басқалар
мүддесін
де
ескерудің
қажеттігін
сезінетін
болады
; 
- 
қоғамдағы
бейбітшілік
, 
өзара
түсіністік
, 
ымырашылдық
пен
тəртіптілік
сақтау
үшін
қажет
азаматтық
ортақтасудың
басты
шарты
өзіндік
бақылау
мен
қадағалау
жүргізуге
бейімделеді
. 
Отаншылдық
 
тəрбиесі
.
 
Бұл
тəрбиенің
мақсаты
– 
оқушыда
өз
Отанына
деген
сүйіспеншілік
сезімін
оятып
, 
оған
адал
қызмет
жасауға
, 
оны
қорғауға
баулу
; 
туған
ел
тарихы
жəне
өз
халқы
мен
басқа
да
ұлыстардың
мəдени
мұрасын
, 
салттары
мен
дəстүрлерін
қастерлеу
қатынасын
қалыптастыру
; 
Отаншылдық
тəрбиесінің
мазмұны
: 
- 
Қазақстан
Республикасының
Мемлекеттік
рəміздерін
(
Ел
таңба
, 
Ту
, 
Əнұран
) 
зерттеп
, 
тану
. 
Сонымен
бірге
басқа
елдердің
де
мемлекеттік
белгілерін
білу
; 
- 
отаншылдық
(
өз
Отаныңа
болған
сүйіспеншілік
) 
пен
интернационализмнің
(
басқа
ұлт
адамдарына
, 
елдерге
, 
мемлекеттерге
бағытталып
қалыптасқан
достық
, 
қатынастар
сезімі
) 
əрқилы
тұстарын
түсініп
, 
қайта
қарастыруға
мүмкіндік
беретін
білімдер
шеңберін
кеңейту
; 
- 
туған
өлке
табиғаты
мен
тарихын
зерттеу
; 
- 
елімізбен
байланысқан
өзге
мемлекеттер
тілін
, 
тарихын
, 
ондағы
халықтар
салты
мен
дəстүрлерін
білу
; 
- 
халқымыздың
жауынгерлік
даңқы
мен
қа
h
армандығына
байланысты
нақты
дерек
көздерін
іздеу
жəне
зерттеу
. 
Құқықтық
 
тəрбие
.
 
Құқықтық
тəрбие
мақсаты
– 
оқушыларда
құқықтық
мəдениет
пен
құқықтық
əрекет
-
қылық
қалыптастырып
, 
оларды
құқықтық
заңдылық
талаптарын
түсінуге
əрі
мойындауға
баулу
. 
Құқықтық
тəрбие
жүйесі
мемлекет
сипаты
жəне
саясатымен
белгіленеді
.
Құқықтық
норма
адамның
қоғамдағы
талапқа
сай
əрекет
-
қылығының
мұратты
(
идеяльная
) 
моделі
. 
Құқық
пен
тəрбиенің
өзара
байланысты
əрекеті
негізінен
жанама
түрде
тəрбиеге
араласқан
ата
-
аналар
мен
ересектер
арқылы
іске
асып
барады
. 
Азаматтық
қорғанысы
əлі
жетілмеген
бала
заң
аясында
қолдау
табады
: 
оның
ерекше
мəртебесі
«
Адам
құқықтарының
жалпы
декларациясында
»(1989
ж
) 
жəне
«
Бала
туралы
Конвенцияда
» (1989
ж
) 
жарияланды
. 
Отбасы
жəне
мектеп
жағдайларында
балалар
орынды
əрекет
-
қылық
əдеттерін
, 
адамгершілік
жəне
құқықтық
нормаларын
, 
əлеуметтік
іс
-
əрекеттердің
алғашқы
дағдыларын
меңгере
бастайды
. 
Құқықтық
тəрбиеге
байланысты
іс
-
əрекеттер
мазмұны
- 
құқық
бұзушылық
əрекеттерге
арқау
болар
жағдайларды
(
өмір
мен
тəрбиедегі
қолайсыз
жəйттерді
) 
жою
; 
оқушылардың
өмірі
мен
тəрбиесіне
орай
жағдайлар
мен
оларды
қоршаған
ортаны
зерттеу
; 
тəрбиеленушінің

жеке
ұстанымдарына
түзетулер
енгізу
; 
бұрын
қылмыс
жасаған
оқушылармен
жұмыс
алып
бару
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: