3.2-кесте. Есепті жылғы кəсіпорынның базалық көрсеткіштері
№
|
Базалық көрсеткіштер
|
Соммасы
|
1
|
Сатылған тауардан түскен түсім
|
2,860,000
|
2
|
Сатылған тауарладың өзіндік құны
|
1,920,000
|
3
|
Жалпы пайда
|
940,000
|
4
|
Операциялық табыстар
|
34,000
|
|
Операциялық шығындар
|
-
|
5
|
Өткізуден тыс шығындар
|
183,000
|
6
|
Өткізуден тыс табыстар
|
68,000
|
7
|
Өзіндік құнның құрылымы, соның ішінде:
|
100%
|
|
Материалдық шығындар
|
47,0%
|
|
|
|
|
Амортизация
|
12,5%
|
|
Еңбекақы шығындары жəне əлеуметтік
|
35,5%
|
|
сақтандыру аударымдары
|
|
|
Басқа да шығындар
|
5%
|
8
|
Коммерциялық шығындар
|
27,000
|
9
|
Басқарушылық шығындар
|
24,000
|
Маркетингтік зерттеулер өнімді өткізу көлемін 8,5%-ға ұлғайту, жаңа технологияны қолдану өзіндік құнды 20%-ға азайту мүмкін екендігін көрсетті. Операциялық шығындарды 20% шегеру арқылы, операциялық табыстарды төмендету, сатудан тыс табыстардың 5% жəне сатудан тыс шығындар 3% артуы болжамданды. Өндірілетін өнім
құрылымының өзгеруі күтілмейді, ал коммерциялық шығыстар 1,5% жəне басқарушылық шығыстар 20% артады.
Күтілетін инфляция индексі мыналарды құрайды:
өнім бағасының өсу индексі 1,17;
тұтыну материалдары бағасының өсу индексі 1,09;
еңбекақыға жұмсалатын шығыстардың өсу индексі 1,1;
амортизациялық аударымдар өзгерісінің индексі 1,0;
басқа да шығындардың өсу индексі 1,05.
3.3-кесте. Кəсіпорынның жоспарлы пайда мен
залалдарды есептеу реті
|
Көрсеткіштер
|
Есептеулер
|
Нəтижесі мың.тг
|
|
|
|
|
1
|
Базалық жылдағы жалпы
|
2860-1920
|
940
|
|
пайда
|
|
|
|
|
|
|
2
|
Өндіріс пен өткізу
|
940*8,5/100
|
+79,9
|
|
көлемдерінің өзгерісі
|
|
|
|
|
|
|
3
|
Өзіндік құнның өзгерісі:
|
|
|
|
|
|
|
а
|
өндірістің өсуі
|
1920*1,085=2083.2
|
|
|
ескерілген жоспарлы
|
|
|
|
жылдағы өнімнің өзіндік
|
|
|
б
|
құны
|
|
|
|
|
|
|
|
жоспарланған өзіндік
|
2083,2*0,02
|
+41,7
|
|
құнның пайдаға əсері
|
|
|
4
|
Шығарылатын өнім бағасының өзгерісі:
|
|
|
|
|
|
а
|
Шығарылатын өнім
|
2860*1,086=3105,96
|
|
|
бағасының өзгерісі
|
|
|
|
|
|
|
б
|
Инфляция деңгейі
|
3103,1*1,17=3630,63
|
|
|
ескерілген жоспарлы
|
|
|
|
жылдағы түсім
|
|
|
|
|
|
|
в
|
Шығарылатын өнім
|
3630,63-3103,1
|
+527,53
|
|
бағасының өзгерісінің
|
|
|
|
пайдаға ықпалы
|
|
|
5
|
Тұтынылатын материалдар құндылығының бағасының өзгерісі:
|
|
|
|
|
а
|
Жоспарлы жылдағы
|
2083,2*1,085=3103,1
|
|
|
өнімнің өзіндік
|
|
|
|
құнының материалдық
|
|
|
|
шығындары
|
|
|
|
|
|
|
62
б
|
Инфляция деңгейі
|
1920*47%=902.4*108.5
|
979.1*98%=959.5
|
|
ескерілген жоспарлы
|
959.5*1.09=1045.8
|
|
|
жылдағы өнімнің өзіндік
|
|
|
|
құнының материалдық
|
|
|
|
шығындары
|
|
|
в
|
Баға өзгерісінің пайдаға
|
1045,8-959,5
|
86,3
|
|
ықпалы
|
|
|
6
|
Амортизациялық аударымдардың өзгерісі:
|
|
а
|
Жоспарлы жылдағы
|
2083.2*0.98*0.47=959.5
|
|
|
өнімнің өзіндік құнының
|
|
|
|
амортизациясы
|
|
|
б
|
Инфляция деңгейі
|
255,2*1,07=273,1
|
|
|
ескерілген жоспарлы
|
|
|
|
жылдағы өнімнің өзіндік
|
|
|
|
құнының амортизациясы
|
|
|
в
|
Амортизация өзгерісінің
|
273,1-255,2
|
17,9
|
|
пайдаға ықпалы
|
|
|
7
|
Еңбекақыға жұмсалатын шығыстардың өзгеруі:
|
|
а
|
Жоспарлы жылдағы
|
2083.2*0.98*35.5=724.7
|
|
|
өнімнің өзіндік
|
|
|
|
құнындағы еңбекақы
|
|
|
|
шығыстары жəне
|
|
|
|
əлеуметтік сақтандыру
|
|
|
|
аударымдары
|
|
|
б
|
Инфляция деңгейі
|
724.7*1.1=797.2
|
|
|
ескерілген жоспарлы
|
|
|
|
жылдағы өнімнің өзіндік
|
|
|
|
құнындағы еңбекақы
|
|
|
|
шығыстары жəне
|
|
|
|
əлеуметтік сақтандыру
|
|
|
|
аударымдары
|
|
|
в
|
Шығыстар өзгерісінің
|
797,2-724,7
|
72,5
|
|
пайдаға ықпалы
|
|
|
8
|
Басқа да шығыстар өзгерісі:
|
|
|
|
|
|
а
|
Жоспарлы жылдағы
|
2083,2*0,98*0,05=102.1
|
|
|
өнімнің өзіндік құнының
|
|
|
|
басқа да шығыстары
|
|
|
б
|
Инфляция деңгейі
|
102,1*1.05=107.2
|
|
|
ескерілген басқадай
|
|
|
|
шығыстар
|
|
|
63
в
|
Өзгерістің пайдаға
|
107,2*0,05
|
-5,1
|
|
ықпалы
|
|
|
9
|
Коммерциялық
|
27*1,015
|
27,4
|
|
шығыстар
|
|
|
10
|
Басқарушылық
|
124*1,02
|
126,5
|
|
шығыстар
|
|
|
11
|
Сатудан түскен пайда
|
940*79.2+41.7+527.53-
|
1253.43
|
|
|
86.3-17.9-72.5-5.1-27.4-
|
|
|
|
126.5
|
|
12
|
Шығыстар алы-
|
34-6,8
|
27,2
|
|
нып тасталғандағы
|
|
|
|
операциялық табыстар
|
|
|
13
|
Өткізуден тыс табыстар
|
183*1,05
|
192,2
|
14
|
Өткізуден тыс шығыстар
|
68*1,03
|
70
|
15
|
Салық салуға дейінгі
|
1253,4+27,2+192,2-70
|
1402,83
|
|
пайда -барлығы
|
|
|
Факторлық əдістің кемшіліктері:
– еңбек сыйымдылығы;
– есептеуге тиімсіз көрсеткіштердің пайдалануына байланысты пайданың толығымен жəне нақты түрде анықталмауы.
– негізгі жəне қосалқы факторлар деңгейінің пайдаға ықпал ету тəуелділігінің толық есебінің болмауы.
Қазіргі кезде пайданы жоспарлау кезінде қаржы менеджментінің құралы ретінде маржиналдық пайда жəне операциялық тұтқа кеңінен пайдаланылады.
|
Көрсеткіштер
|
Соммасы
|
%
|
|
|
|
|
1
|
Өткізуден түскен түсім
|
500,000,000
|
100
|
|
|
|
|
2
|
Айнымалы шығыстар
|
250,000,000
|
50
|
|
|
|
|
3
|
Маржиналдық пайда
|
250,000,000
|
50
|
|
|
|
|
4
|
Тұрақты шығыcтар
|
100,000,000
|
-
|
|
|
|
|
5
|
Қаржылық нəтиже (пай-
|
150,000,000
|
-
|
|
да)
|
|
|
Бұл кестеден маржиналдық пайда өткізуден түскен түсімнің 50% құрайтынын байқауға болады, мұнда залалсыздық нүктесі тұрақты шығындардыңөнімдіөткізудентүскенжалпытүсіміндегімаржиналдық пайда үлесіне қатынасын білдіреді.
100/50*100=200.000
Ал операциялық тұтқаның нəтижесі маржиналдық пайданың жалпы пайдаға қатынасы ретінде есептелінеді. Біздің мысалымызда, операциялық тұтқа күші 250/150 =1.67 тең, яғни кез келген түсімнің өзгеруі пайданың 1/1,67 қатынасын өзгеруіне ықпал етеді.
Айталық кəсіпорынның өткізуден түсетін түсімін 10% арттыру мүмкіндігі туып тұр дейік, онда пайда 10%*1.67=16.7% артады.
Пайданы бөлу əдістері тұрақты өзгерісте болады жəне қоғамдық өндірістің өсуімен жəне экономиканың міндеттерінің өзгеруімен бай-ланысты дамиды.
Достарыңызбен бөлісу: |
