«тиімді сұраныс теориясы» деп аталады.
Классикалық теория екі негізгі алғышартқа сүйенеді. Бі-
ріншіден, жиынтық шығындар деңгейі Y = C + I + G + X
n
толық
жұмыспен қамту кезінде өндірілген өнімдерді сатып алуға жет-
пейтіндей жағдай орын алмайды деп болжайды, яғни жиынтық
сұраныс пен жиынтық ұсыныстың бір-біріне тең болмау (AD≠AS)
жағдайының орын алуы мүмкін емес. Екіншіден, егер мұндай
жағдай орын ала қалса, онда бағалар, жалақы көрсеткіштері жə-
не пайыздық қойылым дереу өзгереді, жиынтық сұраныстың
төмендеуімен қатар өндірістің құлдырауы жылдам өтеді, əрі аса
маңызды болмайды, яғни жағдай икемді көрсеткіштер арқылы
тез арада қалпына келе бастайды. Ал ақша нарығы инвести-
циялар мен жинақтардың теңдігіне жəне ресурстардың толық
қамтылуына əрқашанда кепілдеме беріп отырады. Тек табиғи
деңгейімен бара-бар «еркін» жұмыссыздық орын алуы мүмкін,
бірақ ол да икемді жалақылар арқылы жылдам реттеліп отыра-
ды. Бұл жиынтық сұраныс AD пен жиынтық ұсыныстың AS тепе-
теңдік нүктесінде өндірістің нақты көлемі Y
0
əрқашанда потен-
циалды деңгейіне Y
*
тең дегенді білдіреді.
Кейнстік теория мұндай өзін-өзі реттеу механизмінің орын
алуын жоққа шығаратындығы жөнінде жоғарыда айтқанбыз. Ұлы
депрессия кезеңінде алынған эмпирикалық мəліметтер негізін-
де Кейнс реттелмейтін экономикада толық жұмысбастылық тың
орын алмайтындығын, тіпті болса да оның тек кездейсоқ жағ-
дайларда ғана орын алатындығын дəлелдей алды. Жиынтық
сұраныс пен жиынтық ұсыныстың теңесуі (4.1-сурет) əдетте,
ресурстардың толық қамтылуы деңгейімен сəйкес келмейді:
А нүктесінде AD=AS теңдігі орындалады, бірақ өндірістің нақты
көлемі əлеуетті деңгейінен кіші болып табылады Y
0
< Y
*
.
Кейнс өзінің зерттеулерінде психологиялық факторларға (бе-
йімділік, қалаушылық, күтушілік, ұмтылыс) көп мəн бере отырып,
мұндай сəйкес келмеушіліктің себептерін əртүрлі экономика-
лық агенттердің əртүрлі мотивтер мен əсер ететін алуан түрлі
факторларға байланысты жүзеге асыратын өздерінің инвестиция-