Ұсақ масштабты карталардан қисық сызықтардың ұзындықтарын анықтау . Өзен, жол, шекара сияқты қисық
сызықтардың ұзындықтардын төменде көрсетілген бірнеше
əдістердің көмегімен анықталады:
1. Сызықтың екі жағында курвиметрдің немесе арақашықтығы
ауысып отыратын микроциркульдың көмегімен өлшеп орташа
нəтижесін алу. Курвиметрмен немесе штангециркульмен қисық
сызықтардың ұзындығын үш рет өлшеп алып шыққан сандарды
бір-біріне қосып жиынтығын үшке бөледі.
2. Ұзындығы 15-20 см-ден аспайтын салыстырмалы түрде
қысқа қисық сызықтарды өлшеудің тиімді əдісі циркульды
аттатқан сайын қисық сызықтың арақашықтықтары өлшенетін
бөліктерінің аралықтарын біртіндеп арттырып отыру қажет.
Бұл əдісте циркульдің аяқтарын аттатқанда жəне есептегенде
қателіктер кетпейді.
3. Қисық сызықтар желісін есептегенде мөлдір каль-
ка қағазына 2-4мм тең бұрышты торлар жүргізілген шаршы-
лы полеткалар қолданылады. Полетка картаға бір рет қойылып
шаршының тік жəне көлденең сызықтары қанша рет қилысатын
саны жылдам есептелінеді. Екінші рет өлшеу полетканы 45°
бұрғанда шаршының тік жəне көлденең сызықтарының қилысы
п 1
қайта есептелінеді. Формула бойынша қисық сызықтар желісі
төмендегі формула бойынша есептелінеді.
∑ е=
⎟
⎠
⎞
⎜
⎝
⎛ +
2
4
1
n n d π
.
Мысалы, 1:1 000 000 масштабты Алматы облысының
картасындағы теміржол торларының жиілігін
п =83 . шаршының
жақтары 4см масштабы бойынша 1см=10 шақырым. Формулаға
қоя отырып теміржолдың ұзындығын есептеп шығарамыз.
2
1
n n +
=84
