Оқулық Алматы, 013 Қ. А. Абдуқадырова əож 665. 6/. (075. 8) Кбж 35. 514я73 а 14 Пікір жазғандар
Мұнай фракциясындағы моноциклді қосылыстар құрылымының
жүктеу/скачать 7,49 Mb. Pdf көрінісі
|
munai
- Бұл бет үшін навигация:
- 5.4. Оптикалық қасиеттері
| Мұнай фракциясындағы моноциклді қосылыстар құрылымының
фракция тұтқырлығына əсері Көмірсутектер Алкилді тізбектегі С атомының орташа саны Кинематикалық тұтқырлық, мм 2 /с 20°С 0°С –20°С –60°С Цикло- алкандар 3,2 1,31 1,74 2,66 8,87 4,6 1,85 2,79 4,77 24,64 6,0 3,00 5,03 10,61 135,60 Арендер 3,4 1,25 1,71 2,53 11,18 4,8 1,67 2,53 4,83 56,82 6,1 2,81 4,74 10,50 277,14 Ресейде тұтқырлық индексін «Өлшемдер мен өлшегіш при - бор ларды стандарттау Комитетінің» кестесі бойынша анықтайды. Дүниежүзілік практикада майлағыш майлардың тұтқырлы – тем пе- ратуралық коэффициентін бағалау үшін Дина жəне Девис тұтқырлық индексі пайдаланылады. 5.4. Оптикалық қасиеттері Мұнай мен мұнай өнімдеріне флуоресценция мен опалес ценция – жарықтың шашырауы құбылыстары тəн. Мұнайды жер бетіне шығару барысында олардың құрамы мен сапасын тез арада бақылау үшін, іс жүзінде мынадай оптикалық қасиеттері қолданылады: сыну көрсеткіші, молекулалық рефракция жəне дисперция. Жарық сəулелері бір ортадан екінші ортаға өткенде олардың жылдамдығы мен бағыты өзгереді. Бұл құбылыс рефракция құбы лы- сы деп аталады. Оны өлшейтін құралды рефрактометр деп атайды. Жарық екі шекара ортасында сынғанда, түсу бұрышы синусының сыну бұрышының синусына қатынасы – əрқашан тұрақты шама 86 болады. Осы қатынас, бірінші ортаның екінші ортаға тиісті сыну көрсеткіші болып есептеледі: Sin r /Sini = n = const Мұндағы, r – түсу бұрышы; i – сыну бұрышы, n – сыну көрсеткіші. Сыну көрсеткішінің мəні – түскен жарықтың толқын ұзындығымен температураға тəуелді. Оны арнайы рефактометр деп аталатын қондырғыда 20°С температурада анықтайды. Символды түрде nd 20 деп белгілейді. Сыну көрсеткіші таза жеке заттар үшін қолданылады, мұнай сияқты күрделі қоспаға оны қолдану, əрине қиын, бірақ оның кейбір компонеттерін анықтауға болады. Көмірсутектердің сыну көрсеткіші тығыздықпен молекулалық массаларына тəуелді. Əртүрлі көмірсутектер үшін олардың мəндері сандық жағынан анықталған. Оларды қолданып, мұнайдың жеке фракцияларының құрамын анықтауға болады. Мысалы, май қатарындағы көмірсутектер үшін (C 5 H 12 -C 10 H 22 ) nd 20 1,3575 – 1,4119 аралығында жатады, аларендер (C 6 H 6 ) үшін nd 20 1,5051-ге тең болады. Бұл өте үлкен айырым, себебі рефактометр арқылы заттың сыну көрсеткішін үтірден соң төртінші таңбаға дейін дəл анықтауға болады. Ал бір кластың көмірсутектері nd20 екінші таңбадан бастап өзгеруі мүмкін. Сыну көрсеткішінен басқа, оның кейбір туындыларының маңызы өте зор, мысалы, меншікті рефракция : (Галдостон – Даль формуласы) (Лоренц – Лорентц формуласы) Мұндағы, p – өнім тығыздығы, ол сыну көрсеткіші өлшеген температурада анықталады. Меншікті рефракцияның молекулалық массаға көбейтіндісі – молекулалық рефракция деп аталады: 87 мұндағы, M – молекулалық масса, V – заттың молекулалық көлемі. Молекулалық рефракция, атомдық рефракциясының қосындысына тең. Молекуланы бір метилен (CH 2 ) тобына арттыру – қосылыстың молекулалы рефракциясын 4,6 бірлікке арттыратындығы бірнеше тəжірибемен дəлелденген. Жоғарыда көрсетілгендей, сыну көрсеткіші түскен жарықтың толқын ұзындығына тең. Сыну көрсеткішінің ең үлкен шамасы – жарықтың толқын ұзындығы аз болғанда байқалады жəне керісінше. Сыну көрсеткішінің жарықтың толқын ұзындығынан тəуелді нақты заттар үшін жарықтың дисперциясы (шағылуы) деп аталатын шамамен байланысты. Белгілі затқа тəн дисперция белгілі екі сəуленің толқын ұзындықтарының сыну көрсеткіштерінің айырымы есебінде (n 21 -n 22 ) қарастырылады. Зертханада бұл мақсатқа көбінесе жарық көзінің сары натрийлі жолақтары (Д) алынады, сонымен қатар сутекті (F) жəне (G) жолақтары қолданылады. (n F -n G ) айырымы – орташа дисперстілікті көрсетеді, олардың қатынасы төмендегі формуламен өрнектеледі: салыстырмалы дисперция келесідей өрнектеледі: жүктеу/скачать 7,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|