Оқулық Алматы, 013 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»



Pdf көрінісі
бет129/142
Дата10.03.2022
өлшемі4,14 Mb.
#134958
түріОқулық
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   142
Байланысты:
burunbetova genetika neg

72-есеп.
Мысалы, 500 бас адай жылқысы гемоглобин локусы 
бойынша мынадай арақатынаста ажырады делік: 255АА : 230АВ : 
: 15ВВ. Гемоглобин типінің тұқым қуалауына кодоминанттылық 
құбылысы тəн, яғни 
Нb
B
 жəне
Нb
В
 
аллельдерін түзетін 
НbАА, НbАВ, 
НbВВ 
генотиптері фенотиптері бойынша бір-бірінен оңай ажыраты-
лады. Сол себептен аллельдердің жиілігін 
(pA,qB) 
фенотиптер саны 
арқылы анықтауға болады:
p
А 
= 2AA + AB/2N = 2 x 255 + 230/2 x 250 = 0,74
q

= 2BB + AB/2N = 2 x 15 + 230/2 x 500 = 0,26
немесе 
q
в
=1- рА = 1-0,74 = 0,26.
Аллельдер жиілігі арқылы гемоглобин типінің генотиптері бо-
йынша жылқылардың теориялық жиілігінің таралуын анықтаймыз:
АА = Nхp
A
2
= 500х0,74
2
= 273,8бас (54,76%) 
АВ = Nх2p
A
хq
B
= 500х2х0,74х0,26= 192,4бас (38,48%) 
ВВ = Nхq
2
В
= 5000х0,26
2
= 33,8бас (6,76%) 
Бұдан қарапайым эволюциялық факторлардың популяцияға 
əсері болмаған жағдайда Харди-Вайнберг заңына сүйеніп, келесі 
ұрпақтарда генотиптердің жиілігі (АА = 0,5476; АВ = 0,3848 жəне 
ВВ = 0,0676) өзгеріссіз қалады деп қорытынды жасауға болады. 
Ал популяцияның шын мəніндегі генотиптер жиілігі 
(АА=255; 
АВ
=230; ВВ=15) мен оның теориялық жиілігін 
(АА=273; АВ= 
192,4; 
ВВ=33,8 бас) көзбен шолу арқылы салыстыру олардың арасын-
да айырмашылық бар екенін көрсетеді. Демек, зерттеліп отырған 
локус бойынша популяцияда гендік тепе-теңдік байқалмаған. 
Популяцияның гендік тепе-теңдікте болуын (Харди-Вайнберг 
заңына сəйкес) немесе болмауын (эволюциялық факторлардың 
əсеріне сəйкес) нақты білу үшін екі түрлі əдіс қолданылады. Оның 
біріншісі мына формулаға негізделген:
p
2
AA
xq
aa
2
=(2p
A
xq
A
/2)
2
. Егер, p
2
AA
xq
2
aa
=(2p
A
xq
A
/2)
2
болса, онда 
мұндай популяция генетикалық құрамы бойынша гендік тепе-
теңдікте болғаны, ал p
2
AA
xq
2
aa
≠(2p
A
xq
A
/2)
2
болса, онда популяцияда 
зерттеліп отырған локустың гендік тепе-теңдігі өзгерген.
Біздің мысалымыздың мəндерін осы формулаға қойып талдау 
мынаны көрсетеді:


240
p
2
AA
=255/500 = 0,51;
2p
A
xq
B
=230/500 = 0,46;
q
2
BB
=15/500 = 0,03 болса,
онда p
2
AA
x q
2
BB
= (2p
A
xq
B
/2)
2
= 0,51 x 0,03 = (0,46/2)
2
яғни, 0,0153≠0,05297.
 
Теңдеудің сол жағы оң жағына тең болма-
ғандықтан бұл популяцияда гемоглобин локусы бойынша гендік 
тепе-теңдік жоқ деп саналады.
Эволюциялық факторлардың əсері жоқ кезде кездейсоқ шағы-
лысу арқылы алынған (панмиксиялық популяциядан) популяцияның 
генотиптерінің теориялық жиілігінің мəндерін гендік тепе-тендік 
формуласына қойып талдау жүргізсек, онда мұндай популяцияның 
генетикалық кұрылымы Харди-Вайнберг заңына толық сəйкес 
келетініне көз жеткізуге болады:
0,5476 х 0,0667 = (0.3848/2)
2
болса, онда 0,0370 = 0,0370, 
теңдеудің екі жағы да тең, яғни мұндай популяцияда гемоглобин ло-
кусы бойынша гендік тепе-тендік сақталады.
Нақты популяцияның жиілігі мен оның теориялық жиілігінің 
бір-біріне сəйкес келуін, яғни популяцияның зерттеліп отырған 
генетикалық локус бойынша гендік тепе-теңдігін анықтаудың екінші 
жолы хи-квадрат əдісіне сүйенеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   142




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет