Қарабидайдыңсабаққаракүйесі. Ауру қоздырғышы – Urocys- tis occulta Rab. саңырауқұлағы. Телиоспора түйіршектері домалақ- тау немесе эллипс тəрізді, диаметрі 15-40 мкм ортасында 1-2, кейде диаметрі 10-18 мкм, пішіні бұрышты 3 қара қоңыр споралардан тұрады. Оның айналасында жартылай шар тəрізді, басылған, түсі ашық-қоңыр бірнеше клеткалар орналасады. Телиоспоралар (ты- ныштық кезеңнен өтпей) цилиндр тəрізді базидияға өніп, төбесінде 4-16 базидиоспоралар түзеді. Олардан өнген жіпшелер бір-бірімен қосылып, өсімдікті залалдайтын диплоидты жіпшумаққа айналады. Өсімдіктің залалдануы тұқымның өскіні пайда болудан бастап бі- рінші жапырақ шыққанға дейін өтеді. Ауру 13,5-200С температура мен 25-40% топырақ ылғалында дамып, ал 70% ылғалдылықта тоқталады.
Аурудың қоры топырақ пен тұқымда сақталады. Топырақтағы телиоспоралардың тіршілігі бір жылдан аспайды.
Өсімдіктің сабағы кейде жапырағы, жапырақ қынабы жəне ма- сақтың төменгі бөлігі залалданып, осы бөліктерде бойлаған дөңес- ті жолақтар түзіледі. Дөңестер алғаш қорғасын-сұр түсті болып эпидермиспен жабылады да, кейін соңғысы жарылып, қара спора массасы шашылады. Залалданған сабақтың тургоры жойылып, ілмек тəрізді қисаяды. Масақ залалданғанда гүл қабыршағы мен түйіні бұзылып, масақ жапырақ қынабынан жартылай көрініп, дəн түзілмеуі де мүмкін.
Тарының кəдімгі қара күйесі.Ауру қоздыр- ғышы – Sphacelotheca panici-miliacei Bubak саңы- рауқұлағы (65-сурет). Қоздырғыш телиоспора- лары домалақтау немесе сəл бұрышты, түсі қара қоңыр, қабығы тегіс немесе тікенекті, диаметрі 7-14 мкм.
Егінді жинаған кезде телиоспоралар дəнге не- месе топыраққа түсіп сақталады. Топыраққа түс- кен споралардың көпшілігі өнеді, бірақ жойылып кетеді. Негізгі инфекция қоры – спораланған тұқым. Тұқыммен бірге топыраққа түскен телио- споралар базидияға өніп, базидиоспоралар түзеді. Базидиоспоралардан өнген жіпшелер бір-бірімен
65-сурет. Тарыныңқосылып, тары өскініне енетін инфекциялық жіп-
