Оқулық алматы, 2014 Əож 632 (075. 8) Кбж 44. я 73 К18

Фитопатологияда қолданылатын терминдердің түсіндірме сөздігі

жүктеу/скачать 5,53 Mb. бет 277/278 Дата 08.02.2022 өлшемі 5,53 Mb. #123889 түрі Оқулық

Фитопатологияда қолданылатын терминдердің түсіндірме сөздігі Қазақша атаулар Термин сөздерге анықтамалар Орысша атаулары Абиотикалық факторлар Сыртқы ортаның бейорга- никалық факторлары: тем- пература, ылғалдылық, улы заттар, т.б. Абиотические факторы Агрессивтілік Патогеннің сандық қасиеті, яғни қоздырғыштың ауру тудыру қабілеті Агрессивность Ағаштану, сүректену Протоплазмасы жансыздан- ған клетка қабығының қата- йып өзгеруі Одревесение Ағаш түбінің шеңбері Ағаш түбіндегі шеңберлеп қопсытылатын жер Приствольный круг Ақ алабұта Зиянды арамшөп Марь белая Ақ масақ Саңырауқұлақ залалдаған астық масағындағы аурудың белгісі Белоколосость Ақ түйежоңышқа Бұршақ тұқымдас малазықтық екпе шөп Донник белый Ақ ұнтақ Саңырауқұлақ залалдаған мүшеде түзілетін өңез түрі Мучнистая роса Ала-құла, алажапырақтық Түрлі себептерден жапырақ бояуының əркелкі болып өзгеруі Пестрый, пестролистный Алғы дақыл Танапта өткен жылы егілген дақыл Предше- ственник Алдын алу шаралары Қоздырғыштардың дамуын, таралуын тежейтін арнайы шаралар жүйесі Профилакти- ческие меры Алхоры Сүйекті жеміс ағашы Слива Алхорының қызыл дағы Аскомицетпен залалданған жапырақ ауруы Полистигмоз сливы Антракноз Саңырауқұлақпен залалдан- ған мүшеде пайда болатын майда жара Антракноз Аңыз Егінді орып алғаннан кейін қысқа сабақ түбірі қалған жер Стерня Аңызды сыдыра жырту Сүдігер алдында аңызды сыдыра жыртып, топырақ- тың беткі қабатын қопсыту Лущение стерни Апотеций Ішінде қалталар (аскалар) орналасқан, пішіні əртүрлі, ашық жеміс дене Апотеций Аппрессорий Өсімдік эпидермисіне тіркелетін саңырауқұлақ жіпшесінің кеңейген бөлігі Аппрессорий Арамсояу Гүлді паразит, біржылдық арамшөп Повелика Арпа Астық дақылы Ячмень Арпабас Бір немесе көпжылдық азықтық өсімдік Костер Арша Көпжылдық шырша тектес ағаш Можжевельник Асбұршақ Дəнді-бұршақ өсімдігі Горох Аск, қалта Аскомицеттердің жынысты спорасы түзілетін орын Аск, сумка Аскоспора, қалта спора Аскомицеттердің жынысты спорасы Аскоспора, сумкаспора Аскохитоз Саңырауқұлақ қоздыратын ауру түрі Аскохитоз Аспа құрылғы, таяныш ағаш қатары Сүйелмелі дақылдың (жү- зім) жер бетіндегі бөлігі сүйеніп өсетін таяныш қатарлар Шпалеры Астық дақылдары Дəн алу үшін егілетін мəде- ни дəнді өсімдіктер тобы Зерновые куль- туры, зерновые злаки Атбасбұршақ, атбұршақ, жем- бұршақ Бұршақ тұқымдас малазық- тық өсімдік Конские бобы Атқонақ, шалғын, қарабас Бір жəне көпжылдық бағалы малазықтық екпе, жайылымдық өсімдік Тимофеевка Ауаны тазарту, желдету Жылыжай, қойма, көшетха- на терезелерін ашып неме- се желдеткіштерді қосып, жабық жайларда қолайлы ауа құрамын қалыптастыру Вентиляция Əлжуаз, семген (тұқым) Түрлі факторлардың əсерінен толық жетілмеген тұқым (дəн) Щуплость семян Əлсіреген, əлсіреу Түрлі факторлардан дамуы тежелген, саябырлаған (өсімдік) Слабое, ослаб- ленное Əсемдік өсімдік Эстетикалық қажеттілікті қанағаттандыратын өсімдік Декоративное растение Базидия Жіпшумақтың ерекше өскі- ні – аналық дене Базидия Базидиоспора Базидияда экзогенді түзіле- тін спора Базидиоспора Бақа жапырақ, иман жапырақ Бір жəне көпжылдық шөп- тесін өсімдік Подорожник Бақ нұмы Жеміс ағашының жарақаты- на, кесілген немесе ұласты- ру бөлігіне жағатын май сияқты зат Вар садовый, садовая замазка Бастапқы, алғашқы инфекция Вегетация кезеңінде өсім- дікке кеселдің алғаш (бірін- ші) жұғатын ауру қоры Первичная инфекция Бастыру Астық дақылы өнімдерін жинау Молотить Баулар Күрделі саңырауқұлақ жіп- шелерінің параллельді ірге- лесіп бір-бірімен анастамоз- дармен жалғасатын тығыз дене Шнуры Баялды Алқа тұқымдасқа жататын көкөніс өсімдік Баклажан Бидайық Көпжылдық шөптесін мал азықтық жəне арам шөп Пырей Биотроф Энергияны (қоректік затты) тек тірі клеткадан алатын облигатты паразит Биотроф Бозғылт аскохитоз Саңырауқұлақ қоздыратын кеселдің түрі Бледный аскохитоз Бөрібұршақ Бір жəне көпжылдық, екпе жемшөп дақылы Люпин Бөріқарақат, сарыағаш Көпжылдық ағаш тектес бұта Барбарис Бұйралану, жапырақтың бұйралануы Түрлі қоздырғыштардың əсерінен жапырақ пішінінің бұзылуы Курчавость, курчавость листьев Бұлтық, ісік Түрлі себептерге байланыс- ты өсімдіктің ауруға шал- дыққан бөлігінде клетка санының көбеюінен немесе көлемінің ұлғаюынан пайда болатын түзілім Опухоль Бүркемелі дақыл Басқа негізгі дақылмен бірге аралас егілген екінші дақыл Подпокровные культуры Бұршақбас Бұршақ тұқымдас өсім- діктің жемістері Бобы Бұршаққап Бұршақ тұқымдас өсімдік- тердің тұқым жемісінің құрғақ қабы Стручок Бұта Дара өскен, негізгі діңі бол- майтын, көпжылдық ағаш тектес өсімдік Кустарник Бұтау, сирету Артық бұталарды жою Посынкование Бір дақылдылық, дара дақыл егісі, монодақыл Ауыспалы егіс жүйесін сақ- тамай ұзақ жылдар бойы бір танапта бір дақылды өсіру Монокультура Бітеугүл, гүл түйіні Жарылып, ашылмаған гүл Бутон Вируленттілік Патогеннің сапалық қасиеті, яғни қоздырғыштың өсімдік сортында ауру туғызатын қабілеті Вирулентность Гаусторий, сорғыш Паразитті саңырауқұлақтар- дың, гүлді-паразиттердің ие-өсімдіктен қоректік зат алуға бейімделген жіпше- лері мен өскіндері Гаусторий Генеративтік орган Өсімдіктің жеміс беретін органы Генеративный орган Геммалар Жіпшелердің ыдырауынан түзілетін қабығы жұқа, пішіні əртүрлі клеткалар Геммы Гидатодалар, су саңлаулары Өсімдік организміндегі су алмасу жолдары Гидатоды, водное устьице Гиперплазия Клетка санының көбеюі (ісіктер, бұлтықтар) Гиперплазия Гипертрофия Клетка көлемінің ұлғаюы (ісіктер, бұлтықтар) Гипертрофия Гипокотиль, тұқым жарнағы қалтасы Тамыр мойнымен тұқым жарнағы аралығындағы сабақ бөлігі Гипокотиль Гистология Ұлпаларды зерттейтін ғылым Гистология Гүл бүршіктері Гүл өсіп шығатын бүршіктер (бүрлер) Почки цветочные Гүлпарлық Қоздырғыш əсерінен гүл құрылысының қалыптан ауытқуы, күлте жапырақ- шалардың көбейіп немесе тостаған жапырақшалар пішінінің өзгеруі Махровость Гүл сабағы Гүл орналасқан жіңішке сабақ Цветоножка Гүлсидам Ұшына гүл орналасқан сабақ Цветонос Гүл тостағаншасы Гүлді қоршаған көк жапы- рақшалар Чашечка цветка Гүл тұғыры, гүл орны Сағақтың гүл орналасқан бөлігі Цветоложе Гүл шоғыры, гүл шоғы Əртүрлі шоғырланып, топтанып өскен гүл Соцветие Дақ, дақтылық Кеселге шалдыққан өсімдік мүшелерінде пайда болған ауру белгісі Пятно, пятнистость Дақыл Қолдан өсірілетін екпе өсімдік Культура Дақылдар алмасуы Ауыспалы егіс жүйесінде өсірілетін дақылдарды танапқа кезекпен алмастырып орналастыру Чередование культур Дала шырмауығы Шырмалып өсетін арамшөп Вьюнок полевой Даму кезеңі Тірі организмнің өсіп-жеті- луінің əртүрлі мерзімдері Фаза развития Дəнді-бұршақ Құрамында белогы көп бұршақ тұқымдас дақылдар: асбұршақ, майбұршақ, үрмебұршақ, бөрібұршақ, қойбұршақ, т.б. Зернобобовые Дəнді дақылдар Дəн алу үшін егілетін мəдени өсімдіктер тобы: қара бидай, арпа, сұлы, күріш, тары, жүгері, т.б. Зерновые культуры Дəнді масақтылар Гүлшоғыры масақты мəде- ни астық тұқымдас өсім- діктер: бидай, қарабидай Зерновые колосовые Дəнек Астық тұқымдас өсімдік- тердің бір тұқымды жемісі Зерновка Дəн жырашығы Дəн бетіндегі терең сызықтар Борозда зерна Дəрілеуіш Аурулардан, топырақ зиян- кестерінен қорғау үшін тұқымдық дəнді өңдеуде қолданылатын пестицид Протравитель Дегелек, жер тоған жапырақ Өсімдік сабағы түбінде шоқтанып өскен жапырақ тобы Розетка Деформация Қоздырғыштар əсерінен өсімдік мүшелері пішінінің қалыптан ауытқуы (қалта- шық, мыстан сыпырғышы, столбур жəне т.б.) Деформация Диффузды таралу Патоген өсімдіктің барлық немесе көпшілік бөлігіне таралуы Диффузное рас- пространение Долана Бұта немесе шағын ағаш түрінде өсетін дəрілік жəне əсемдік өсімдік Боярышник Егу, себу Тұқымды танапқа түрлі əдістермен егу, себу Посев Егіс Дақыл егілетін, себілген танап Засеянное поле Жайылып өсу Ұлғайып, қалың өсу Разрастание Жалған ақ ұнтақ Пероноспороз саңырауқұ- лақтары қоздыратын ауру Ложная мучнистая роса Жапырақ алақаны Жапырақтың ең үлкен, жалпақ бөлігі Листовая пластинка Жапырақ бүршіктері Өсімдіктің жапырақ ататын бүршіктері Листовые почки Жапырақ қолтығы Жапырақтың сабаққа тір- келген бөлігі Пазуха листа Жапырақ қынабы Жапырақтың сабақты орай түтіктене өскен бөлігі Листовое влагалище Жапырақ серігі Жапырақ негізінде пайда болатын, қорғаныс қызметін атқаратын екі өсінді жапырақшасы Прилистники Жапырақ шетінің желбіреуі Саңырауқұлақ əсерінен жапырақ мезофиллы мен жүйке клеткаларының бірқалыпты дамымауынан пайда болатын кесел белгісі Курчавость края листьев Жапырылу Түрлі себептерден өсімдік- тердің құлап, жапырылуы Полегание Жарамсыз, брак Өнімдердің, көшеттердің т.б. белгілі стандартқа, қажеттілікке сай келмеуі Брак Жасымық Біржылдық шөптесін дəнді бұршақ өсімдігі Чечевица Жатын, түйін Өсімдік гүліндегі аналық мүшенің төменгі тұқым түзілетін немесе жеміске айналатын бөлігі Завязь Желі сабақ Жерге төселіп өсетін көген сабақты өсімдіктердің өркені Плеть Жем, қоспа жемшөп Пішен, сабан жəне дəн аралас күрделі мал азығы Фураж Жеміс сағағы Жеміске тіркелген жіңішке сабақша Плодоножка Жеміс шоғыры, гүлшоғыр Шашақ сияқты орналасқан жеміс немесе гүл Кисть Жеміс шірігі, монилиоз Жеміс ағаштарының саңы- рауқұлақ қоздыратын ауруы Плодовая гниль, монилиоз Жидек Жидек дақылдарының жемісі Ягода Жидектің солуы Түрлі себептерден жүзім жемісінің ағаш басында солып, кебуі Заизюмливание ягод Жүзімдік Жүзім ағашы отырғызылған жер Виноградник Жүзім шыбығы, шиен Жүзімнің майысқақ өркені Виноградная лоза Жүйелі қорғау Өсімдікті зиянды организм- дерден қорғау əдістерінің жүйесі Системная защита Жүйке Жапырақтың өткізгіш шоғы Жилка Жылыжай, шуақжай Төбесі əйнекпен немесе жарық өткізетін затпен жабылған жай Теплица Жіпше, жіпөрім Саңырауқұлақтың өте жі- ңішке тармақталған жіпше- лері, олар жинақталып жіпшумақ құрады Гифы Жіпшумақ Нəзік жіпшелерден құ- ралған саңырауқұлақтың вегетативті денесі Күрделі саңырауқұлақтың вегетативті денесі Мицеллий Залалдану, жұғу, дерттену Ауру қоздырғыштың организмге еніп, таралуы. Залалданудың бірнеше түрі бар: Заражение 1. Өздігінен залалдану – Активное қоздырғыш өздігінен шап- заражение шаң таралады. 2. Ауа арқылы жұғу – ке- Аэрогенное селдің ауа арқылы таралып, заражение залалдануы. 3. Табиғи жұғу – аурудың Естественное өздігінен таралып, дерттен- заражение діруі. 4. Тамшы арқылы дерт- Заражение тену – қоздырғыштың су капельное тамшылары арқылы жұғып таралуы. 5. Жанаспа залалдану – Контактное тікелей жанасу, түйісуде заражение ауру қоздырғышының жұғып таралуы Зарарсыздандыру Қоздырғыштың жұқпалы əсерін жою немесе аурудың асқынуын тежеу Обеззаражи- вание Зең, өңез Зең саңырауқұлақтарының əсерінен түрлі азықтық заттарда пайда болатын өңез Плесень Зигоспора Зигомицет класы саңырауқұлақтарының жынысты спорасы Зигоспора Зигогамия Зигомицет класы саңырауқұлақтарының жынысты спора түзу үдерісі Зигогамия Зиянды Ауылшаруашылық дақылына қатерлі организмдер Вредный Зияндылық Зиянды организмдерден өнімнің жойылуы Вредоносность Зооспора Қарапайым саңырауқұлақ- тардың талшықты, жыныс- сыз спорасы Зооспора Зооспорангий Зооспора түзілетін эндо- генді орган (мүше) Зооспорангий Ие-өсімдік Ауру қоздырғышы, зиянкесі дамитын қолайлы өсімдік Растение-хозяйн Изогамия Плазмодиофорамицет, хитридиомицет кластары саңырауқұлақтарының жынысты спора түзу үдерісі Изогамия Изоляциялау Ерекше жағдайға жекелеу Изолировать Имаго Бунақденелілердің дамуындағы соңғы кезең Имаго Инкубациялық кезең Залалдану мен аурудың алғашқы белгісі білінгенге дейінгі мерзім (аралық, уақыт) Инкубационный период Инокуляция Ауру өсімдік шырынымен сауын механикалық залал- дау Инокуляция Инфекция, індет Жұқпалы ауру тудыратын микроорганизмдер Инфекция Инфекция қоры Сақталып, ауру қоздыратын микроорганизмдердің көзі Источник инфекции Итшомырт Бұта тектес жидекті ағаш өсімдігі Крушина Кəді Асқабақ тұқымдасына жа- татын көкөніс дақылы Кабачок Кейіпсіз Түрлі факторлардан өсім- дік пішінінің қалыптан ауытқуы Уродливый Киізді өңез Саңырауқұлақ жіпшумағы- нан түзілген тығыз өңез Войлочный налет Клейстотеций Аскомицет саңырауқұла- ғының тұйықталған жеміс денесі Клейстотеций Клетка, жасуша Тірі организмнің құрылыс- тық функционалдық негізін құратын микроскопиялық бөлшек Клетка Колеоптиль Астық тұқымдас өсімдіктер- дің жер бетіне өсіп шыға- тын түсі əртүрлі (түссіз, қызыл, жасыл) алғашқы жапырақтары Колеоптиль Конидия Күрделі жəне кейбір қара- пайым саңырауқұлақтар- дың жыныссыз спорасы Конидия Конидия тасушылар Саңырауқұлақтың конидия түзетін жіпшелері Конидионосцы Көк итқонақ Бір жəне көпжылдық арам- шөп Щитинник зеленый Көк шөп массасы, көк балауса Көк күйіндегі балғын пішен Зеленная масса Көкпек, алабота Бір жəне көпжылдық бұта, бұташық, мал азықтық арамшөп Лебеда Көшет Қолайлы жерде уақытша өсіріліп, кейін тұрақты орынға көшірілетін жас өсімдік Рассада Көшеттік Жеміс-жидек көшетін өсірумен айналысатын мекеме Питомник Көшетхана Көкөніс, гүл көшеттері өсірілетін жылы, жабық жай Парник Крестгүлділер Өсімдік тұқымдасы Крестоцветные Күлте Гүлдің түрлі-түсті жеке жа- пырақшасы Венчик Күлте жапырақша, желек Гүл күлтесінің жеке бөлігі (жапырақшасы) Лепесток Күлтелену Сабақтың бір бөлігінен не- месе түбінен бірнеше (топ) жапырақтардың, жанама өркендерінің тармақталуы Мутовчатый Күрделігүлділер Гүл құрылысы күрделі өсімдіктер Сложноцветные Күңгірт, қошқыл- қара Залалданған өсімдік бөлігі түсінің басқа реңге енуі Темный Қабық, қауыз Жеміс қабығы, дəннің сырт- қы қабығы, кебегі Кожура, шелуха Қабықша Дəннің сыртқы жұқа қабы- ғы, қауызы Пленка Қабыршақ Қабықша, қауыз, дамымай қалған жапырақша, түрлі жағдайлардан кепкен өсім- дік бөлігі Чешуя, чешуйчатость Қалемше Вегетативті көбеюде қолда- нылатын жас өркен бүршігі немесе кесіндісі Черенок Қалуен Көпжылдық аса қауіпті арамшөп Осот Қара алқа Бұта, бұташық түрінде өсе- тін өсімдік Паслен черный Қастауыш Саңырауқұлақ қоздыратын астық масағының ауруы Спорынья Қара күйе Астықтың саңырауқұлақ қоздыратын кеселі Головня Қара өрік Жеміс ағашы Чернослив Қарақұмық Біржылдық, бағалы жарма дақылы Гречиха Қара сирақ Өсімдік тамыр мойнының кеселі Черная ножка Қара сұлы Сұлы туысына жататын біржылдық аса зиянды арамшөп Овсюг Қауашақ жеміс, қауашақты дəн Ішінде дəні көп, құрғақ қауашықты жеміс Коробочка Қияқөлең Көпжылдық бағалы мал азықтық өсімдік Осока Қозапая Мақта өсімдігінің сүректелген сабағы Стебель хлопчатника Қоздырғыш Ауру тудыратын организм Возбудитель Қоңыр аскохитоз Саңырауқұлақ қоздыратын аурудың түрі Бурый аскохитоз Қуыршақтану Астықтың вирусты кеселі Закукливание Қызыл шие Жеміс ағашы Черешня Қылтанақ, қылтық Астықтың гүл серігі қабыр- шағының қатайып, тікен- делген бөлігі Ость Қырыққұлақ Дəн (тұқым) түзбейтін, шөптесін жəне ағаш түрінде өсетін өсімдік Папоротник Леп саңлауы Жапырақ тесігі (саңлауы ) Устьице Ложе (төсеніш) Саңырауқұлақтың спорасы дамитын қалың, ұйысқан жіпшумақ тобы Ложе Локальді Қоздырғыш енген өсімдік бөлігінде аурудың жергілік- ті дамуы Локальный Локула Аскомицет класы саңырау- құлағының жынысты спо- расы (аскоспора) түзілетін қуыс (орын) Локула Лофотрих Бактерия клеткасының қарама-қарсы ұшында талшықтардың жеке немесе топтасып орналасуы Лофотрих Майбұршақ Аса бағалы біржылдық май- лы, дəнді-бұршақ дақылы Соя Мал азықтық бұршақ Мал азығы үшін өсірілетін бұршақ тұқымдас өсімдік- тер Кормовые бобы Мақсары Бір, екі жəне көпжылдық, майлы дақыл Сафлор Маш Азық-түліктік жəне мал азықтық дəнді-бұршақ өсімдігі Маш Мезофилл Эпидермистің екі қабаты аралығында тірі клеткалар- дан тұратын өсімдік жапы- рағының негізгі хлорофилді ұлпасы Мезофилл Меңдуана Бір, екі жылдық улы өсімдік Белена Монофаг Бір туысқа жататын өсімдік түрлерін залалдайтын пато- гендер (облигатты паразит- тер) Монофаг Милдью Пероноспора саңырауқұлақ- тары қоздыратын жүзім кеселі Милдью Мөлшер, норма Өлшем бірлігі Доза, норма Мүше, орган Өсімдіктің түрлі мүшелері (тамыр, сабақ, жапырақ, гүл, жеміс, т.б.) Орган Мысық құйрық Бір жəне көпжылдық арамшөп Щетинник, мышей Насеком Жарғаққанатты, денесі бас, көкірек жəне құрсаққа бу- нақталған жəндіктер Насекомые Некротроф Қоректі өлі өсімдіктен (қал- дықтан) алатын факульта- тивті паразиттер мен обли- гатты сапрофиттер Некротроф Ноқат Бір жəне көпжылдық дəнді- бұршақ өсімдігі Нут Нұм Өсімдіктің (ағаштың) кесіл- ген бөлігіне жағатын зат Вар, замазка Нұсқау Істің жөн-жобасы, ережелер жиынтығы Инструкция Облигатты сапрофит Қоректі тек өлі органикалық заттардан алатын топ Облигатные сапрофиты Облигатты паразит Қоректік заттарды тек тірі клеткадан алатын топ Облигатные паразиты Оидиялар Жіпшелердің ыдырауынан түзілетін жұқа қабығы бар сопақтау клетка Оидии Оогамия Оомицет класы саңырауқұ- лақтарының жынысты спо- ра түзу үдерісі Оогамия Олигофаг Бірнеше туысқа жататын өсімдіктерді залалдайды (облигатты паразиттер) Олигофаг Ооспора Оомицеттердің жынысты спорасы Ооспора Оқшаулану, оңаша Егістіктерді бір-бірінен белгілі қашықтықта орна- ластыру; қоздырғыштың таза культурасын оқшаулап, басқаларынан бөлу Изоляция, изолирование чистой культуры Орман алқабы Егіс қорғауға, қар тоқтатуға, жел өтіне қарсы арнайы бағытталып отырғызылған ағаш қатарлары Лесополоса Отырғызылатын материал Тұрақты орынға отырғы- зылуға арналған өсімдіктер – көшет, түйнек, тамыр-же- міс, пиязшық жəне т.б. Посадочный материал Өзек, көсеу сабақ Қауданды капустаның ал- ғашқы жылғы қысқа сабағы Кочерыга Өзен аңғары Өзен суы жайылған алқап Пойма рек Өркен Өсімдіктің жапырағы мен бүршігі бар сағағы Побег Өсу бүршіктері Сабақ, жапырақ өсіп шыға- тын өсімдіктің тыныштық күйіндегі мүшесі Ростовые почки Өсу нүктесі Өсімдіктің ұзарып өсетін бөлігінің ұшы Точка роста Өсімдіктің жапырылуы Түрлі себептерден өсімдік- тің құлауы Полегание растений Өсімдік жиілігі Белгілі көлемдегі өсімдік саны Густота стояния растений Өсімдіктің негізгі өркені, бұтағы, қаңқа өркені Өсімдіктің негізгі сабақ- тары Скелетные ветки Өсімдік түтігінің кеселі Өсімдіктің өткізгіш түтік- терінің залалдануы Сосудистая болезнь растений Паразит, тоғышар Қоректік затты басқа орга- низмнен алып өмір сүретін зиянды организм Паразит Парафиз Жеміс дене ішінде аскілер арасында орналасқан дене Парафиз Патоген Ауру қоздырғыш организм Патоген Пəлек Түрлі дақылдардың жас не- месе сүрленген күйінде мал азығына пайдаланатын жер үсті бөлігі Ботва Пероноспороз Қарапайым саңырауқұлақ қоздыратын ауру түрі Пероноспороз Перитрих Бактерия клеткасының бетінде талшықтар түгел орналасқан Перитрих Перитеций Аскомицеттердің жартылай тұйықталған жеміс денесі Перитеций Пестицид Өсімдіктің зиянды орга- низмдеріне қарсы қолданы- латын улы заттар Пестицид Пикнида Саңырауқұлақтың жыныссыз спорасы (конидия) түзілетін шар немесе алмұрт тəрізді дене Пикнида Пикноспора Пикнида ішінде түзілетін спора Пикноспора Полифаг Əртүрлі тұқымдасқа, туысқа жататын өсімдіктерді за- лалдайды (факультативті паразит) Полифаг Плазмодий Қабықсыз кесек протоплаз- ма (плазмодиофорамицет класы саңырауқұлақтары- ның вегетативті денесі) Плазмодий Прокариот Нағыз ядросы болмайтын организм Прокариот Преципитация Ұқсас белоктардың бір-бірі- мен байланысып, жапырақ тұнбаға түсуі Преципитация Пішен Шауып, кептірілген шөп Сено Пішіннің өзгеруі Түрлі факторлардан өсімдік жəне оның мүшелері кейпі- нің қалыптан ауытқуы Деформация Рапс Айқышгүлділер тұқымдасы- на жататын бағалы малазық- тық өсімдік Рапс Рең, түс, түр Өсімдіктің түрлі түр-түсі Оттенок Репродуктивті көбею Саңырауқұлақтардың жынысты жəне жыныссыз споралар түзіп көбеюі Репродуктивное размножение Ризоидтар Жіпшеден таралған тамыр тəрізді өскін Ризоиды Ризоморфтар Күрделі саңырауқұлақ жіпшелерінің параллельді іргелесуінен пайда болатын өсімдік тамырына ұқсас дене (ұзындығы 10 м дейін болады) Ризоморфы Сағақ Жапырақты, гүлді, жемісті сабақпен жалғастыратын өсімдік мүшесі Черешок Салат Көкөніс өсімдігі Салат Сақтандыру Зиянды организмдермен күресу əдісі Предупредить Саңырауқұлақ жіпшесі Саңырауқұлақтың өте жіңішке жіпшесі Гифы гриба Сапрофиттер Организмдердің жансыз қалдықтарымен қоректене- тін микроорганизмдер тобы Сапрофиты Сасық меңдуана Шөптесін, кейде бұта түрін- дегі улы өсімдік Дурман Сауықтыру Түрлі əдістермен өсімдікті қоздырғыштардан, аурудың таралуынан емдеу Оздоровление Саябақ екпе ағаштары Демалыс орындарында егілетін түрлі көрікті ағаштар Парковые насаждения Себет Күрделігүлді өсімдіктердің табақша тəрізді гүлшоғыры Корзина Себу мөлшері Егістік жер көлеміне бай- ланысты тұқымды себу мөлшері Норма высева Секпілділік Ауруға шалдыққан жапырақ реңінің секпілденіп өзгеруі Крапчатость Селдір жапырақ Ауруға шалдыққан жапырақ тканінің ыдырап жұқаруы Прозрачный лист Сему, тұқымның семуі Кеселденген өсімдік тұқы- мының толық дамымай, қатып семуі, солуы Щуплость семян Сидам сабақ, тұқым сабағы Жапырақсыз өсетін, ұшын- да алғаш гүл, кейін тұқым түзілетін сабақ Стрелка, стрелок Сиыр жоңышқа Бір жəне көпжылдық, баға- лы мал азықтық, дəнді-бұр- шақ өсімдігі Вика Собық орауыштары Жүгері собығын орайтын жапырақтар Обвертки початков Спермагоний Саңырауқұлақтың даму кезеңі Спермагоний Спора Саңырауқұлақ тұқымы Спора Спорангиоспора Зигомицет класы саңырау- құлағының жыныссыз спо- расы Спорангиоспора Склероций Қарамық – жіпшумақтың тығыздалуынан түзілетін қатты дене. Нағыз склеро- ций тек жіпшелерден тұра- ды; жіпшелермен қатар Склероций ұлпа қатысса, онда ол му- мия болады Стеригма Аналық дене базидияның өскіні, ұшында базидио- споралар түзіледі Стеригма Стилет Тесіп сорғыш насекомдар мен нематодалардың ауыз қуысында орналасқан тесу жəне сору аппараты Стилет Стромалар Жіпшумақтан пайда бола- тын түсі мен пішіні əртүрлі, бетінде споралар түзілетін орын Стромы Столбур Алқа тұқымдас өсімдіктерде микоплазма организмдері қоздыратын ауру Столбур Стрик Вирусты ауру Стрик Су саңлауы, гидатода Жапырақтың су алмасатын мүшесі Гидатоды Субстрат Тірі организмдер қоректеніп өсіп-өнетін орта Субстрат Сұңғыла Гүлді паразит өсімдік Заразиха Сібір қарағайы Үнемі көгеріп өсетін, қыл- қан жапырақты, бағалы ағаш өсімдігі Сибирский кедр Сүдігер Топырақты күзде жырту Зябь Сүрі жер Ауыспалы егістің дақыл егілмейтін арамшөптерден таза, қопсытылған танабы Пар Таз-қотыр Актиномицеттер мен саңы- рауқұлақтар қоздыратын ауру Парша Тал Ағаш өсімдігі Ива Тамыр мойыны Өсімдіктің сабағы мен тамыры жалғасқан бөлік Корневая шейка Тамыр өркендері Тамырдың қосымша бүршік- терінен дамыған өркендер Корневой отпрыск Тамыр түтігі Су жəне минералды заттар- ды сіңіру қызметін атқара- тын тамырдың қосымша өсінділері Корневые волоски Тамыр шірігі Зиянды организмдер қозды- ратын кесел түрі Корневые гнили Танап Егістік жер Поле Тары Біржылдық астық дақылы Просо Тат Саңырауқұлақ қоздыратын ауру түрі Ржавчина Тəжді тат Тат ауруының түрі Корончатая ржавчина Тəлімі жер Қолдан суарылмайтын жер Богора Тежеу, шек қою Зиянды организмдердің дамуына, таралуына кедергі жасау Ограничить развития, рас- пространен- ность паразита Телітуші Телінуші өсімдік бөлігін ұластыратын өсімдік Подвой Телінуші Басқа өсімдікке (телітушіге) ұласып өсетін өсімдік бөлігі (қалемше) Привой Телиобөртпе Тат саңырауқұлағы түзетін өңез Телиопустулы Телиоспоралар Жіпшелердің ыдырау нəти- жесінде түзілген қабығы қалың, түсі қара қоңыр, беті дөңестеу бұдырлы, тікенекті саңырауқұлақ спорасы. Қоректік заттарға бай, көп жылдар тіршілігін сақтайды Телиоспоры Тоз қабат, тоздану Зиянды организмдердің əсерінен өсімдік ұлпасының жансыздануы Пробковый слой Тостаған жапырақша Гүл тостағанының жеке жапырақшалары Чашелистник Торлы өңез Саңырауқұлақ жіпшелері- нен түзілген жеңіл өңез Паутиннистый налет Төсеніш, ложе Конидия тасушы жіпшелер- дің топтасуынан пайда болған жастықша тəрізді жыныссыз спора (конидия) түзілетін орын Ложе Туынды бұтақтар Қосымша өркендердің пай- да болуы Вторичные ветви Туынды инфекция Негізгіге қосымша қоздыр- ғыштар инфекциясы Вторичная инфекция Тұқымды дəрілеу Тұқымды себу алдында дəрілеуіштермен өңдеу Протравливание семян Тұқым жарнағы Ұрықтың алғашқы жапырақшалары Семядоля Тұқымның көктеу энергиясы Тұқымның өну күші Энергия прорас- тания семян Тұқымның өнгіштігі Белгілі жағдайда тұқымның өніп, өскін беруге бейімділігі Всхожесть семян Тұтасқан аскохитоз Саңырауқұлақ кеселінің түрі Сливающийся аскохитоз Түйнек Өсімдік жемісі Клубень Түйежапырақ Бір немесе екіжылдық бұршақ тұқымдас өсімдік Донник Түптілік Өсімдік түбінің шоғырла- нып өсуі Кустистость Түсті капуста Азықтық капуста түрі Цветная капуста Түсім шығыны, ысырап Қолайсыз жағдайдан, зиянды организмдерден болатын өнім шығыны Потери урожая Тікенек, тікен Үшкір өскін Щипы Тіршілікке қабілеттілік Организмнің басқа ортаға тез бейімделуі, өміршеңдігі Приживаемость Урединиоспора Тат саңырауқұлағының жыныссыз спорасы Урединиоспора Урединий Урединиоспора түзілетін орын Урединий Ұлпа Құрылысы, атқаратын қызметі, тегі бірдей клеткалар тобы Ткань Ұрпақ Организмдердің дамуынан бастап, жыныстық жетілуі- не дейінгі тіршілік кезеңі Генерация Ұрық жапырақшасы Гүлді өсімдік аналығының негізгі бөлігі Плодолистник Ұрыққап Жемістің ұрықты қоршаған бөлігі Околоплодник Үйлесімді Бір-біріне кері əсері жоқ Сочетание Үлгі, стандарт Бір қалыпқа келтіру мөлшері Стандарт Үрмебұршақ Біржылдық дəнді-бұршақ дақылы Фасоль Факультативті паразит Негізінен өсімдіктің жансызданған бөліктері есебінен қоректенетін организм, кейін тірі ұлпаға көшіп өмір сүреді Факультативный паразит Факультативті сапрофит Алғаш тірі клеткада кейін қалдықтарда өмір сүреді Факультативный сапрофит Фермент Биологиялық катализатор қызметін атқаратын зат Фермент Фитопатология Өсімдік ауруларын зерттей- тін ғылым Фитопатология Фузариоз Саңырауқұлақ қоздыратын кесел Фузариоз Фумигант Зиянды организмдерге бу, түтін, аэрозоль түрінде əсер ететін улы химиялық зат Фумигант Фунгицид Фитопатогенді саңырауқұ- лақтарға қарсы қолданы- латын химиялық препарат Фунгицид Хемотропизм Өсімдіктің қоздырғышқа сəйкестігі Хемотропизм Хлороз Патогенді микроорганизм- дердің жəне басқа да жағ- дайлардың əсерінен хлоро- филл түзілуі төмендеп, өсімдік жапырағының сарғаюы Хлороз Хлорофилл Өсімдікке жасыл түс бере- тін пигмент Хлорофилл Цикада Шаншып сорғыш насеком Цикада Циста Қарапайым саңырауқұлақ- тың (плазмодиофорамицет класы) қалың қабықты жы- нысты спорасы Циста Церкоспороз Саңырауқұлақ қоздыратын кесел Церкоспороз Цитоспороз Саңырауқұлақ əсерінен болатын жеміс жəне орман ағаштарының кеселі Цитоспороз Чина Бір жəне көпжылдық бұр- шақ тұқымдас, мал азықтық өсімдік Чина Шайыр, шырыш Жеміс ағаштарының зақым- данған мүшесінен бөлініп, тез қататын қоймалжың зат Камедь Шанақтану Өсімдіктің жарылмаған гүл бүрлерінің жетілген кезеңі Бутонизация Шатырша- гүлділер Гүл шоғыры шатырға ұқсас өсімдіктер тұқымдасы Зонтичные Шашақгүл Гүл немесе жеміс шоғыры- ның түрі Кисть Шеңберлі дақ Дақта шеңберлердің кезектесіп орналасуы Концентричес- кие пятна Шетен Раушангүлділер тұқымдасы- ның жеміс өсімдігі Рябина Шие Сүйекті жеміс ағаш өсімдігі Вишня Шиен Иілмелі ұзын сабақ немесе өркен (жүзім, т.б. өсімдік- тердің бұтағы) Лоза Шоқа шірігі Сақтау кезінде патогендер əсерінен тамыржемісінің шіруі Кагатная гниль Штамб, сидам Жеміс ағашының бұтақсыз, төменгі бөлігі Штамб Шырындық, бал шырындық Өсімдік гүлінің шырын безі Нектарник Іріктеу Өсімдіктің (көшеттің) ауру- ға шалдықпағанын таңдау, жаңа сорт шығаруда селек- циялық əдіс Отбор Ісік, бұлтық Патоген əсерінен клетка көлемінің ұлғаюынан (гипертрофия) немесе клетка санының көбеюінен (гиперплазия) түзілетін ауру белгісі Опухоль, нарост Эндогенді паразит Субстрат ішінде дамитын патоген (паразит) Эндопаразит Экзогенді паразит Патоген негізінен субстрат сыртында дамып, өсімдікке тек гаусторийлары енеді Экзопаразит Экссудат Өсімдіктің бактериямен залалданған бөлігінде түзілетін шырыш Экссудат, слизь Эпифитотия Жұқпалы өсімдік кеселінің бір мезгілде белгілі терри- торияда кең таралуы Эпифитотия Эспарцет Көпжылдық бұршақ тұқым- дас, мал азықтық өсімдік Эспарцет Эцийлер Тат саңырауқұлағының эциоспоралары түзілетін бөртпелер Эции Эциоспора Тат саңырауқұлағының ауруды тарататын спорасы Эциоспора жүктеу/скачать 5,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу: