Оқулық алматы, 2014 Əож 632 (075. 8) Кбж 44. я 73 К18
жүктеу/скачать 5,53 Mb.
|
karbozova r.d., tulengutova k.n. fitopatologiya
Жұқпалы ауруларЖұқпалы немесе инфекциялық аурулар бір өсімдіктен басқа- ларына жұғып таралады. Инфекциялық ауруларды қоздырушылар саңырауқұлақтар, бактериялар, вирустар, микоплазма организм- дері жəне т.б. Аталған қоздырғыштардың өсімдікте ауру туғызу қабілетін патогенділік, ал қоздырғыштарды фитопатогендер деп атайды. Фитопатогендер өмір сүруіне қажетті органикалық заттар- ды белгілі өсімдіктен алуға бейімделген гетеротрофтар. Бұл құбы- лысты паразитизм (тоғышарлық) дейді. Патогенді қоректік затпен қамтитын өсімдік, паразиттің ие-өсімдігі болып табылады. Паразит өсіп дамуы үшін ие-өсімдіктегі органикалық заттармен қоректеніп, оған үлкен зиян келтіреді: Қор жиналатын мүшелердің (тұқым, жеміс, ағаш) көбінесе саңырауқұлақ, кейде бактериялар жəне т.б. əсерінен шіруі. Фитопатогендер əсерінен өскіннің дамуы саябырлап, тежелуі немесе шіруі. Тамыр шірігі ауруларында өсімдіктің суды сору қабілеті тө- мендеп, оның солып жойылуы. Жапырақ бетіндегі дақтар, өңездер, бөртпелер, некроздар əсе- рінен фотосинтез белсенділігі төмендеп, өнім шығымының кемуі. Ксилема түтігінің саңырауқұлақ, бактерия токсиндерімен ты- ғындалып, өсімдіктің жоғарғы бөлігіне су мен ерітіндідегі заттар- дың көтерілмеуінен оның солуы. Паразит əсерінен өсімдік ұлпаларының зат алмасу үдерісінің бұзылуы. Өсімдіктер өмір сүру кезеңінде, əсіресе оның жер асты бөлік- тері микроорганизмдермен тығыз байланыста болады. Топырақта көптеген сапрофитті (өз бетінше өмір сүретін) микроорганизмдер бар. Олардың саны топырақтың физикалық жəне химиялық қасие- тіне байланысты. Топыраққа тыңайтқыш, пестицид енгізгенде, жерді баптау кезінде оның химиялық құрамы, құрылысы, ылғалдылығы т.б. қасиеттері өзгеріп, биологиялық тепе-теңдігі жойылып, топырақ организмдерінің өмірінде де өзгерістер болады. Тамыр айналасында сапрофитті микроорганизмдердің бірлесті- гі (ризосфера) болады. Ал жапырақта басқа бірлестік – филлоплан түзіледі. Бұл бірлестіктер өсімдікке зиян келтірмейді. Осындай қа- рым-қатынасты комменсализм деп атайды. Өсімдік микроорганизмге жағымды əсерін жасайды, керісінше, екіншісі біріншісіне əсерін тигізбейді. Бірақ кейбір жағдайда ризосфера мен филлоплан мик- роорганизмдері паразит болуы да мүмкін. жүктеу/скачать 5,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|