Оқулық Алматы «Атамұра» 2018 (ХVІІІ-ХІХ ғасырлар) ҚазаҚстан тарихы
Қазақтардың қысқы және жазғы тұрғын
жүктеу/скачать 7,89 Mb. Pdf көрінісі
|
7 сынып Қазақстан тарихы
| 8. Қазақтардың қысқы және жазғы тұрғын
үйлерi. Қазақтар жаз ке зiнде киiз үйлерде тұрды. Киiз үй кей жағдайларда қысқы баспанасы да бол- ды. Мұндай кезде ол үйдi бiрнеше қабат киiзбен қымтап, iргесiн қармен бастырып тастайтын. Ал елдiң оңтүс тiктегi жылы аймақтарында киiз үйде қысы-жазы бiрдей тұра бе ру ге болатын. Немiс ғалымы Ф. фон Шварц бы - лай деп жазды: «Қыр ғыз- қайсақтардың қысы-жазы бiрдей тұра беретiн бiрден-бiр баспанасы киiз үй болып табылады. Киiз үй адамның қашаннан бергi ойлап тапқан ең ғажайып практикалық өнер табысының бiрi екенiнде дау жоқ». Киiз үйдiң ағаштан жасалатын бөлiктерiн арнаулы шебер лер – үйшiлер, ал киiзден жасалатын жабдықтарын киiз басатын әйелдер әзiрлейтiн. Үйдiң бау-шуларын құрастыру, тiгу мен жығу да әйел дердiң үлесiне тиетiн. Қазақтардың төбесi шошақ қалмақы үйлерi де болды. Бiрақ олар өте сирек пайдаланылды. Киiз үйдiң iшiндегi ең құрметтi орын бо лып төр саналды. Төрге ең сыйлы адамдар мен қадiрлi қонақтар шы ғары ла - ды. Үйге бас сұққан қонақ қандай дiн ұстанатынына, қай ұлттың өкi лi екенiне қарамастан, сол үй иесiнiң сенiмдi қор ғауында болатын. Қа зақтар қыста тұратын баспанасын қыстау деп атады. Қыстау топы ра ғы құнарлы жерлерге салынды. Оған жақын жерде әдетте рулық зират орналастырылды. Қыстаудың маңында егiстiк және шабындық жер лер болды. Далалықтар қыстауды адам өлiмi көбейiп кеткен не ме се мал қырылып, жұт болған кездерi ғана тастап кететiн. Қыстау әртүрлi құрылыс материалдарынан: тастан, ағаштан, шымнан және шикi ке- сектен салынатын. Қазақтар төбесi ша тырмен жабылатын үй салуды үйрендi. Үйдiң iшiне қазан асылатын, әрi үйдi жылытатын пеш орнатылды. Терезенiң көздерi малдың тақыр қарнымен керiп тасталды. Қысқы баспана екi бө лiк тен тұр ды. Олардың арасында пеш болды. Оның бiр жағы кiребе рiстегi ауыз үй , екiншi жағы адам дар тұратын төр үй деп аталды. Төр үйдегi жер еденнiң үстiне нар – ағаштан салынған аласа орын жа салды. Ауқатты қа зақтардың үйiндегi бөл мелердiң саны 3–4-ке дейiн жеттi. Ағаштан қиып са лынатын, ағаш едендерi бар үй лер де пайда бола бастады. Әдетте ондай үй лер дi орыс ұсталары салатын. Қа зақтар киiз үй мен қысқы тұр- жүктеу/скачать 7,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|