§51–52. Бүгінгі сабағымызда Абай Құнанбайұлының ақын, ойшыл, қоғам қайрат-
кері ретіндегі қызметіне баға береміз.
АБАй ҚұНАНБАйұлы – ұлы АҚыН, ОйШыл Абай Құнанбайұлы (
1845–1904 )
қазақ хал қы ның ұлы ақыны, аса көрнектi ой шылы, ағартушысы және қазақ жазба әдебиетiнiң негiзiн қалаушы. 1. Ақынның балалық шағы. Абай Құ нанбайұлы
1845 жылы қазiргi Шығыс Қазақстан облысының
Абай ауданындағы Шыңғыс тауында дүниеге кел -
ген. Қазақтың
ат қою дәстүрі бойынша азан ша-
қырып қойған есімі Ибраһим болған.
Абай ислам дiнiнiң қағидаларын барынша құр-
меттейтiн дiни отбасында өсiп, тәрбие алды. Оның
әкесi Құнанбай қажы
тобықты руының өте ықпалды, орыс тiлiн жақсы
бiлген биi болды. Орыстың алдыңғы қатарлы зиялы қауым өкiл дерiмен
қарым-қатынас жасап тұрды. Ол шыққан тегi сұлтан әулетiнен болмаса
да Қарқаралы округiнде алғаш қы аға сұлтандардың бiрi болып сайланды.
Ғұмы рының аяқ кезiнде Меккеге қажылыққа барып қайтты. Меккеде
Құнанбай қажы салдырған Тә бия қонақүйi әлi бар. Қажылықтан қай-
ақ көңiл адал ниетiмен ақылын айтуға, тiптi нақ ты iсiмен көмектесуге әрқашан
әзiр тұратын. Қазақ халқы да оны қатты құр меттейтiн. Олай ететiн толық жөнi
де бар едi: оның есiгi келем деу шiлердiң қай-қайсысына болса да әрқашан ашық
тұратын. Ол өзiнiң ақыл-кеңесiн берумен ғана шектелмей, қиын-қыстау кезде
қиналып келген адам ға өз қалтасынан ақша да берiп жiберетiн, кейiн оны
көбiнесе қайтарып ала да бермейтiн. Орыс тұрғындары да оған қайырымды да
әдiлеттi адам ретiнде сый-құрметпен қарайтын. Қостанайдың зиялы қауымы
оны сағына күтетiн. Өйткенi ол көпшiлiкпен ортақ тiл табысып сөйлесетiн,
отырыстың сәнiн кiргiзетiн, көңiлдi де сүйкiмдi әңгiмелер айтатын... (Мұғалiм
Ф.Д. Соколовтың естелiгiнен)
Ситдыков А. С . Ы. Алтынсариннiң педагогикалық идеялары мен ағартушылық
қызметi. Алматы, 1968, 147–148-беттер.
1. Ы. Алтынсарин мұғалiмдерге қалай қарады? 2. Ол өмiрде қандай адам
болды?
