Оқулық-атлас Алматы 0 е І £. W ( O m ) ' и и г }


Клиникалың анатомияның зерттеу



Pdf көрінісі
бет6/187
Дата10.09.2022
өлшемі28,32 Mb.
#149130
түріОқулық
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   187
Байланысты:
Идрисов Ә.А. КЛИНИКАЛЫҚ АНАТОМИЯ

1.2. Клиникалың анатомияның зерттеу
әдістері
Р ел ь еф тік а н а т о м и я — дене бетіндегі ад ы р-б үд ы рлард ы ң ан ато ­
м и я л ы қ н егізін зерттей ді. Тері асты н д а ж а қ с ы б іл ін етін , рельеф ті 
«тірі адам анатом иясы » деп те атай д ы . Д енедегі ады р-бүды рлар 
ан атом и ялы ң том паң ж ән е ойы с ж ерлерд ен түрады . Том паң ж ер- 
лер п іш ін і —сопаң ш а, ү р ш ы қ тәр ізд і, ж а р т ы ш ар тәр ізд і болады . 
Ойыс ж ерлерге саң ы л ау , ш ү ң қ ы р , тесік, ж ү л ге ж ән е терідегі қы р- 
ты стар ж атад ы . Р ел ьеф тік қ ү р ы л ы сты білу, адам денесінің сы р тқы
п іш ін і өзгерген ж а ғд ай д а (буы нны ң ш ы ғу ы ), буын ңабы н тескен- 
де, х и р у р ги я лы ң кесулер кезін д е ң аж е т. А дам денесіндегі рельеф
ер екш ел іктер ін е қ а р ай ек і то п қ а бөлінеді:
1) өзгеретін н ы сан ал ар (д и н ам и к ал ы қ );
2) түраң ты н ы сан ал ар (стати кал ы ң ).
Ө згеретін н ы сан ал ар , көбінесе бүлш ы ң еттер ж и ы р ы л ға н д а бола­
ды. М ай коп ж и н ал ған д а, тіндер ісінгенде гем атом а п ай д а болғанда 
ай м аң ты ң п іш ін і өзгереді. Дене р ельеф і беткей тін дердегі ф легм о ­
на, ісік немесе іш к і агзал ар ауруы (асци т, бауы рд ы ң , т а л аң т ы ң ісі- 
нуі) кездерінде де бүзы лады .
С онды қтан н ы сан а ретінде тері қ ы р ты стар ы н , о й ы қ , ж ү л ге, 
бүлш ы қет п іш ін ін ж ән е сің ір лер д і х и р у р г и я л ы қ ену ж о л ы н ы ң
багы ты ретінде қ о л д ан у га болм айды .
Рельеф тік н ы сан ан ы ң тү р а қ ты л ы ғы с ү й ек тің том п ай ган ш ы - 
гы ң қ ы немесе ойы ң ж ер лер ін е (төс сабы , қ аб ы р ға доғасы , бүгана 
сүйек, ү л к ен ж іл ін ш ік қ ы р ы т. б.) б айланы сты .
1. Д енедегі сүйек — бүлш ы ң ет н ы сан ал ар ы н ң олдан ы п координат- 
ты ан ы ң тау , тереңдегі ж а тң ан а ғзал а р п р о ек ц и я сы н теріге ш ы - 
гаруға м ү м к ін д ік береді. М ы салы : К р ен л ей н н ің схем асы н ңол- 
даны п, м и ды ң қ а т т ы ң аб ы гы н ы ң ор таң гы а р тер и я сы мен негізгі 
ң атп ар л ар ы н бас к ү м б езін ің сы р ты н а п р о ек ц и я л ау г а болады .


Клиникалық анатомия
15
К оординатты тор ар ң ы л ы қ ү р с ақ т ы ң ал д ы ң ғы қабы р ғасы н кі- 
ш і ай м аң тар ға бөліп, ауы рсы н у орны н, п ат о л о ги ял ы ң ош аң ты
ж ән е оп ерац и ялы ң кесулер бағы ты ан ы ң тал ад ы . Дене бетін- 
де көрініп түрган тө м п еш іктер мен ой ы старды қ о л д ан ы п ке- 
судің басталаты н ж ер ін , кесу бағы ты н ж ән е тү р ін белгілейді. 
«Тіректік» н ү ктел ер мен н ы сан ал ы ң сы зы ң тар д ы п ай д алан ы п
к л и н и к ал ы ң ан ато м и ял ы ң сал ы сты р у л ар д ы обьекти вті түрде 
ж ү р гізу м ү м к ін д ігі туады .
2. Қ ан там ы р — нерв б аған д ар ы н ы ң ж ән е ағзал а р д ы ң орн аласң ан
ж ерін п р о ек ц и я л ай білу — оларды о п ер ац и я ж ән е неврология- 
лы ң зерттеулер кезін д е тез табуға м ү м к ін д ік береді;
3. А й м аң ты ң ңабаттар р еттіл ігін (стр ати гр аф и я) ж ән е ңабаттар 
арасы ндағы ң ү р ы лы м д ар д ы ң өзара қ аты н асы н ан ы ң тай білу 
к л и н и к ал ы ң ан ато м и я ү ш ін өте м аң ы зд ы .
Т опограф иялы ң зерттеу ж асау к езін д е, ай м аң ты ң аб аттар ы н а 
сәйкес аш ы п , теріасты м ай ңаб аты н д ағы ң ан там ы р ж ән е н ервтерді, 
м ен ш ікті ш анды р асты н дағы — б үлш ы ң еттерд і, бүлш ы ң ет асты н- 
дағы ң ан там ы р — нерв тар м аң тар ы н табуға болады . Б ү л ж а ғд ай д а 
айм аң тағы әр қ аб атты ң ж ән е ондағы ө зар а а ғзал а р бай лан ы сы н
зерттейтін б ілім саласы — стр ат и гр аф и я ң о л дан ы лад ы . С онды ңтан, 
х и р у р ги ял ы ң әр ек етті (м ы салы : о п ер ац и я ж а сай ты н а ғзага ы ң гай - 
лы ену ж о л ы н таң дау; іш қу ы сы н тесу к езін д е и н ен ің өтетін ж о л ы н
багы ттау; ң ан там ы р л ар га катетер енгізу; ө т к ізг іш т ік ан естези я 
ж асау ж ән е т. б.) қ ау іп сіз ж ү р гізу ү ш ін с т р ат и гр аф и я н ы ң м аң ы зы
өте ж огары .
С тратиграф и я, х и р у р ги я л ы қ ан ато м и ян ы п р о гр ам м ал ы қ үйре- 
нудің негізгі әдістерін ің бірі. Х и р у р гтар д ы ал ғаш ң ы оң ы тң ан д а, 
тері асты май ң аб аты н ы ң к ө л ем ін , м ен ш ік ті ш ан д ы р д ы ң қ алы ң д ы - 
ғы н , ңандану ң аб ілетін , ң ан там ы р-н ервтер орн аласуы н ж ән е багы- 
ты н білу үш ін к о м п ью тер л ік әдісті ңолдан ы п ви р ту ал д ы моделдер- 
ді ж ү р гізу ге болады .
1. А ғзалар д ы ң ө зара ң аты н асы н (голотоп и я, ск ел ето то п и я , син- 
топия) бағы ттауш ы ось бой ы н ш а үш ж а зы ң т ы ң к е ң іс т ік т е (сте­
реометрия) ан ы ң тау — к л и н и к а л ы ң ан ато м и ян ы түсінуге ж о л
аш ады.
2. А ғзаларды ң орн аласу к оорд и н аты н е к і ж а з ы қ т ы қ к е ң іс тік те
аны ңтау (п л ан и м етр и ял ы ң әдісі де к ең ін ен ң олдан ы п ж ү р ).
Б ү л багы тты ң ал гаш ң ы әд істерін е, Н . И . П и роговты ң м ү зд алган
денеге (м үздалған ан атом и я) ж а сал ған колд ен ең к есін д іл ер і ж а- 
тады . Осы әдіс ф асц и я л ар д ы ң о зар а бай л ан ы сы н , ш ел д і-м ай кеңіс- 
тіктер мен қ ан там ы р — нерв ш о ғы р л ар ңү р ы л ы сы н д агы заң д ы л ы қ - 
тарды аш уга көм ектесті.


16
1 бөлім. Жалпы сұрақтар
Голотопия — ағзан ы ң денедегі орны . М ы салы : бауы р голо- 
топиясы — іш ң у ы сы н ы ң оң ж а ң ң аб ы р ға асты н д а ж ән е қ ұ р саң ү сті 
айм ағы н да орн аласң ан . Қ үрт тәр ізд і өсінді — іш ң у ы сы н ы ң илеок- 
ц и к ал д ы ай м ағы н д а, ж ү р е к — ал д ы ң ғы кеуде ор тал ы ғы н д а орна- 
ласады . Т о п о гр аф и ял ы қ ан ато м и яд а бүларды зерттеу ж ән е сурет- 
теу а рңы лы көрсетіледі.
Қ азір гі кезде, к л и н и к а д а ағза голотоп и ясы рентген , ультра- 
ды бы сты зерттеу, к о м п ью тер л ік ж эн е Я М Р том ограф и ясы арңы лы
ан ы қ тал ад ы .
С келетотоп ия — ағзан ы ң сү й ек ң аң қ а сы н а ң аты н асы . М ы салы : 
бүйрек а я қ ш а сы II бел о м ы р тқ а деңгейінде; ң ар ы н буы лты ғы —X II 
кеуде ом ы ртңасы деңгейінде о р н ал асқ ан . Ж ү р ек ш ек ар асы н п ер ­
ку сси я көм егім ен білуге болады . А л рентген а р қ ы л ы ж ү р е к іш іне 
немесе оны ң ір і там ы р л ар ы н а р ен тген ко н тр асты заттар ж іб ер іп , 
оны ң к ам ер ал ар ы н ко р о н о гр аф и я ж а са у а р қ ы л ы м и окард там ы р- 
л ар ы н кеуде ңабы рғасы н а а н ы қ п р о ек ц и я л ау ға болады .
С интопия — ағзан ы ң көрш ілес ағзал ар мен тіндерге (қ ан там ы р , 
нерв, б үлш ы ң ет, ф асц и я л ар ға) ң аты н асы н а н ы қ та й д ы . М ы са­
лы : қ а р ы н ға а р тқ ы ж а ғы н а н — ү й қ ы безі; асты н ан — көлд ен ең тоқ 
іш ек; алд ы н ан — іш тің ал д ы ң ғы қ абы рғасы ти іп ж а т ад ы .
С интопияны зерттеуде Н . И. П и роговты ң: «М үздалған денені 
көлденең кесулері», «Денені әр тү р л і ж а зы ң т ы ң т а гы кесулері» де­
ген еңбектері к о м п ью тер л ік то м о гр аф и ян ы ң багалы н егіздері бол- 
ды. К л и н и к ад а агза си н то п и ясы н а н ы қ т а у ком п ью терлі ж эн е яд ор­
лы м агн и ттік-резон ан сты том ограф и я а р қ ы л ы зерттеледі.
Н. 
И. П ирогов «Адам д енесінің қо л д ан б алы ан ато м и я сы н ы ң то- 
лы ң курсы » (1843 — 1845) «Т опограф иялы ң атлас» (1851 — 1859) 
ж ән е «Ә скери-майдан хи р у р ги ясы » (1854) еңбектерінде ш анды р- 
лы ш елді м ай д ы ң ір ің д ік тар ау ж о л д ар ы ретінде ж эн е и н ф ек ц и я- 
л ы к асқ ы н у л ар д агы м аң ы зы н атап ай тты .
Қ азір гі кезде и н тегралд ы әдісті кең ін ен ңолдан у а р қ ы л ы (рент- 
гендік ком п ью терлі ж ән е яд орлы м агн и ттік -р езо н ан сты томогра- 
ф и ялард ы ) әр ай м аң ты ң «кесіндісін» то м ограм м алард а көрсетуге 
болады.
Ультрадыбыс зерттеу әдісім ен агза кесін д ісін ің ж а зы к т ы ң т а г ы
(п л ан и м етр и ял ы ң ) бейнесі ан ы ң тал ад ы .
Сонымен, ағзал ар мен тін д ерд ің қ ү р ы л ы м ы н дәлелден етін
м ед и ц и н ал ы қ сү р ан ы стар ы н а сәй кес зер ттей тін , барлы ң ңолданба- 
лы ан ато м и ял ар д ы ң ж и ы н ты гы ретінде, п р а к т и к а л ы ң м аң ы зы зор 
к л и н и к а л ы қ ан ато м и ян ы ң рөлін атап ай ту га болады .


€ 
г 
т
о
?
,/
Клиникалық анатомия


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   187




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет