Қауыздалған және қауыздалмаған дәннің физикалық қасиеттері

87
Дақыл Өнім
ішкі
Тыныш­
тықта
жылжу
қалқу 
жылдам­
дығы, м/с
Күріш Қауыздалмаған дән
Қауыздалған дән
0,66­0,74
0,61­0,71
0,50
0,40
0,37­0,44
0,35­0,39
8,5­11,2
12,2­13,8
Сұлы
Қауыздалмаған дән
Қауыздалған дән
0,61­0,70
0,64­0,12
0,44
0,53
0,41­0,45
0,38­0,44
8,1­9,1
8,5­9,6
Қара­
құмық
Қауыздалмаған дән
Қауыздалған дән
0,58­0,64
0,58­0,72
0,38
0,41
0,30­0,40
0,36­0,43
7,5­7,9
6,8­7,2
Ядроның өлшемдері, алынған дәннің өлшемдерінен аз келеді. Күріш 
және сұлы дәнінің ұзындығы қалыңдығы бойынша артық келеді, ал 
қалыңдық өлшемдері айырмашылығы шамалы. Қауыздалмаған және 
қауыздалған қарақұмық дәнінің өлшемі айтарлықтай айырмашылығы 
бар, осы көрсеткіштерін қайта өңдеуде негіз тұтады. Қауыздалған дәннің 
тығыздығы және көлемдік салмақтары сұрыптық ерекшеліктеріне 
тәуелді, ал ылғалының әсері басымдау келеді. Үйкеліс коэффициенттері 
айырмашылығы қоспадағы компоненттердің жарма бөлгіш машиналарда 
қозғалуына елеулі әсерін тигізеді. Дәннің серпімділігі ядродан жоғары.
Қоспадағы қауыздалған және қауыздалмаған дән ылди орналасқан 
жұмыс бетімен бос қозғалыста болған жағдайда компоненттердің 
қосылған физикалық қасиеттерінің айырмашылықтары ерекшеліктері 
бойынша өзіндік сұрыпталу үдерісі өтеді. 10­кесте бойынша қауыз­
далған және қауыздалмаған өнімдердің физикалық қасиеттері көпте­
ген белгілерімен, жеке дара кейбір көрсеткіштері ауытқуы бірдей 
болғанымен, олар онша пайдаланбайды, айырмашылықтары бар екендігі 
айқын көрінеді және оларды жарма сұрыптауда кеңінен қолданады.
Жарма зауыттарында ядроны қоспадан бөлу үшін елеуіш машинала
-
рын, триерлерді және жарма бөлгіштерді (падди­машина) өзіндік жарма 
сұрыптауыш машиналар, пневмосұрыптауыштар кеңінен қолданады.
Саңылаулары дөңгелек електермен жабдықталған машиналарда мак
-
сималды көлденең өлшемдері (миделді қиынды) бойынша астықты 
сұрыптайды.
Көптеген жарма дақылдарының және олардан алынған ядроның 
көлденең қиындыларының айтарлықтай айырмашылықтары болмай
-
ды. Тек қарақұмық дәні және ядросының көлденең қиындыларының 
айырмашылықтары елеулі, осыған байланысты ядроны дәннен електе 

88
ажыратады. Қарақұмықты өлшеу нәтижесінде 94% шамасында дәннің 
максималды көлденең қиындысы тең қабырғалы үшбұрыш форманы 
көрсетеді.
Қарақұмық дәнінің қалыңдығы (миделді қиындысының биіктігі) 
биіктігі Н ядроның осы өлшемдерінен үлкен h (31­cурeт). Осы 
айырмашылық (Н ­ h) 0,4мм­ден көп, ал негізгі астық массасының 
(90% артығы) 0,7­0,9 мм құрайды. Қарақұмық дәннің 
D
және ядроның 
d
мидельді қиындысын сызатын шеңбердің айырмашылығы 0,5 мм 
артық:
D – d
> 0,5 
мм
немесе 
d < 
(
D
2 
– 
0,5) 
мм
Қарқұмық дәнін қауыздау алдында аралығы 0,2­0,3 мм айырмашылықта 
алты фракцияға бөледі. 
Егер қауыздау алдында 
n = D
1 
/
 
D
2 
= 
електен өтпегені/електен өткені, 
мұндағы 
D
1 = 
D
2 
+
 
0,2 
мм 
фракцияны бөліп алса, онда алғашқыға бай
-
ланысты, ірі ядроның бойымен сызылған шеңберде осы фракция орын 
алады, сонда 
d
1
 < 
(
D
1 
– 
0,5) 
мм
d
1
 < 
(
D
2 
– 
0,3) 
мм
Қауыздалған өнімдерді сұрыптау үшін електің саңылауын
D
3 
=
D
2 
– 
0,2 
мм
 
тең алып елегенде барлық ядро електен өтеді, қауыздалмағаны 
електен өтпей сырғыма өнімді құрайды, ал ол саңылауы ірілеу електен 
алынған негізгі дәнді құрайды.
Електерді дұрыс таңдап және қарақұмықты қауыздау алдында тиімді 
фракциялап таза ядроны електен өткізіп алуға, ал дәнді құрамында 
аздаған ядросы бар дәнді алуға мүмкіндік болады. 
Формасы ұзындау шығырлы келетін сұлы мен күрішті қауыздап 
ядро мен дәнді триерлерде сұрыптайды. Ядро дәнмен салыстырғанда 
қаншалықты қысқа болса ұзын заттардан оңай бөлінеді (сұлы дәні және 
ядросы күрішке қарағанда өлшемдік көрсеткіштері айырмашылығы 
айқынырақ). Ірі ядроның ұзындығы қоспадағы майда дәннің ұзын­
дығынан айырмашылығы айқын болса, онда ядро қоспадан таза бөлінеді.
Қауыздалған және қауыздалмаған өнімді цилиндрлі триерде бөлуде 
цилиндрдің ұяшығының өлшемін 9 мм және оның тереңдігін 4,5 мм, 
айналу жылдамдығын 0,625 м/с (цилиндр диаметрі 600 мм, 20­21 айн/
мин болғанда), триердің орналасу ылдилығын 8­9
°
таңдайды. Ядроны 
қабылдайтын астаушаның көтерілу бұрышын, негізгі триерде, 85­90
°
және тексеру триерінде 90­95
°
таңдайды.

89
Осындай мақсатпен қалташа ұяшықтарының өлшемдері 9х9 мм, 
тереңдігі 4,5 мм немесе 8х8 және тереңдігі 4 мм дискілі триерлерді 
қолданады. Қауыздалған өнімдерді тиімді бөлу үшін төрт триерді бірінен 
соң бірін жүйелі өңдейтін топқа бөліп орналастырады.
Бірінші триердің (№1) ұяшықтарынан алынған ядро тексеру триерлері 
№2 және №3 түседі (28­сурет), осы триерлерден құрамында 1­1,5% 
қауыздалмаған дәні бар, қосымша басқа жарма бөлгіш машиналарда тек
-
серуден өтеді немесе ажарлау үдерісінде қосымша өңделеді, ядро алы
-
нады. №2 және №3 триерлердің сырғыма өнімдерінде қауыздалмаған 
дәннің мөлшері (80% астам) көп болғандықтан тексеруге №4 триерге 
беріледі, онда ядроның бір бөлігі алынады, қалғаны қосымша қауыздауға 
түседі.

жүктеу/скачать 16,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: