Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен
Ӛзіндік тексеруге арналған сұрақтар
жүктеу/скачать 1,6 Mb. Pdf көрінісі
|
tebenova-arnaiy-psih
- Бұл бет үшін навигация:
- «дизонтогенез »
- Тежелген даму
| Ӛзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. Психикалық дамудың жалпы заңдылықтары қандай? 2. Психикалық дамудың спецификалық заңдылықтарын ата. 3. Ауытқулы дамудың негізгі белгілері қандай? 4. Психикалық даму туралы Л. С. Выготскийдің пікірі. 3.2 Дизонтогенез ҧғымы мен оның классификациясы 1927 жылы Швальбе алғаш рет, ағза қҧрылымының қҧрсақтағы кезіндегі қалыптасу ауытқуларын белгілеу ҥшін, «дизонтогенез» терминін қолданды. Кейінірек, бҧл терминмен онтогенездегі тҥрлі бҧзылулар, оның ішінде, ағзаның морфологиялық жҥйелері жетілмеген, ӛте ерте постнатальды кезеңдегі бҧзылулар аталатын болды. Бҧған дейін, арнайы психология мен арнайы педагогикада, ҧзақ уақытқа дейін «даму аномалиясы», яғни даму ауытқуы деген термин қолданылып келді, дефектологияның пайда болу кезеңінде, «дефективті балалар», яғни кеміс балалар термині қолданылды. Соңғы жылдары бҥкіл әлемде дамуында кемістігі бар балаларды атайтын ізгілік термині қарастырылды. Бҧл кең таралған, бірақ нақтыланбаған терминдер болатын: «қауіп тобындағы балалар», «ерекше қажеттіліктері бар балалар», «білім алуда спецификалық қажеттіліктері бар балалар», «нашар бейімделгіш балалар», «ерекше қҧқыққа ие балалар», «мҥмкіндігі шектеулі балалар». ------------------------ 1 Выготский Л. С. Собр. соч.: В 6 т. — М., 1982. Т.3. - С.31. 41 «Ауытқулы дамудың алғашқы ғылыми технологияларының бірі ретінде, Л. С. Выготский ҧсынған классификацияны атауға болады. Ол негізгі ҥш кемістік: қабылдаушы мҥшелердің жетілмеуі немесе зақымдануы (соқырлық, саңыраулық, соқыр– саңыраулық), жауап беруші аппараттың кемшілігі немесе зақымдануы (мҥгедек), орталық жҥйке жҥйесінің кемістігі немесе зақымдануы (ақыл-ойдың кемдігі). Қазіргі кездегі психикалық дизонтогенез тҥрлерінің кең таралған классификациясы, В. В. Лебединский ҧсынған дизонтегнез классификациясы, Л. С. Выготский, Г. Е. Сухарева, В. В. Ковалев, Л. Каннер сияқты ғалымдардың зерттеулері негізінде жасалған: ретардация (тежелген даму) – барлық психикалық немесе жеке компоненттер дамуының кешігуі немесе тоқтап қалуы; жетілу дисфункциясы орталық жҥйке жҥйесінің морфофункциональды жасқа сай жетілмеумен және жетілмеген ми қҧрылымдары мен қызметінің, сыртқы ортадан келетін зиянды факторлармен ӛзара әрекетімен байланысы. зақымданған даму – қандай да бір аназизаторлық жҥйенің немесе ми қҧрылымының жеке зақымдануы; асинхрония (бҧрмаланған даму) – бір қызметтердің ерте жетілуі, келесі бір қызметтердің керісінше кеш жетілу қарқынынынан кӛрінетін, диспропорциональды психикалық даму. В. В. Лебединскийдің психикалық дизонтогенезді классификациялауы, келесі нҧсқаларға бӛлінеді: І топқа ретардация типіндегі ауытқулар мен жетілу дисфункциясы жатады: Жетілмей қалу – мидың ерте кезеңдегі, органикалық зақымдануы нәтижесінде, барлық қызметтер дамуындағы жалпы жетіспеушілік (ең алдымен – ҥлкен жартышарлар қабығында). Зақымданудың тегі тҧқым қуалауы мҥмкін (эндогендік) немесе қҧрсақтағы кезеңде, туу кезінде, ерте жаста әсер ететін сыртқы (экзогендік) факторлар нәтижесінде болуы мҥмкін. Жетілмей қалудың кӛрнекті мысалы ретінде, ақыл-ойдың кемдігінің кең таралған тҥрі – олигофренияны алуға болады. Тежелген даму – танымдық және эмоционалды салалардың қалыптасу қарқынының баяулығы, ерте жас кезеңдеріндегі деңгейде уақытша тҧрақтап қалуы. Тежелген психикалық даму, 42 генетикалық факторлардың, ҧзақ уақыттық науқастардың, тәрбиедегі жағымсыз жағдайлардың салдарынан болуы мҥмкін. Сонымен қатар, инфантилизмнің тҥрлі формаларында кӛрінеді. ІІ топқа зақымдану типіндегі ауытқулар жатады: жүктеу/скачать 1,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|