Буддизм
Үнді елінде пайда болып, дүниежүзілік үшінші дінге айналған философия ілімі - буддизм.
Буддизмнің негізін қалаған Үнді елінің шакья тайпасынан шыққан Гаутама Сидхартқа (563-483 б.ғ.д.).
Будда жөніндегі аңыздарға қарағанда, ол үлкен гүлдеген бақтың ішінде туып-өсіп тәрбиеленіпті. үйленіп, балалы болыпты. Бірақ күндердің бір күнінде қалаға келіп, халықтың шексіз зардабын көріп, 29 жасында тәтті өмірден бас тартып, ел аралап кетеді. 6 жыл ел кезіп, өзінің тәнін қинап, ел кезген брахмандармен сұхбаттасып, Дүниенің терең мәнін іздейді.
Бірақ одан еш нәрсе шықпағаннан кейін, ол адамның зардап шегуінің себебі неде және одан қалай кұтылу керектігі жөнінде ойланады.
Күндердің бір күнінде ол алып ағаштың түбіне келіп отырып, ақырында ақиқатқа жетеді - ол Буддаға - яғни ағарған, даналық деңгейге кетерілген әулиеге айналады. Сол күннен бастап ол өзінің ашқан ілімін кеңінен халықка тарата бастайды. Будданың ашқан «Төрт ақиқаты»:
Бұл Дүниедегі өмір зардапқа толы. Оның көбін ешбір адам аттап өте алмайды, өйткені адам бұл дүниеге жылап келеді, жылап кетеді; адам ауырып зардап шегеді; әке-шешесінен, ағайын туғанынан, сүйген жарынан, жолдас-жораларынан айырылып қайғырады. Мұның сыртында өмірден тілегеніне жете алмай, қиналады. «Адам болу өте қиын. Өтпелі пенденің өмірі қиын».
Зардапты жеңу үшін оның шыққан қайнар кезін, себебін білу керек. Оның себептері: өмірге деген құштарлық, өмірде болуға деген іңкәрлік, ләззатқа тоймаушылық. «Құмарлықтан күшті от жоқ; жек көруден артық пәле жоқ; денеден артық бақытсыздық жоқ; тыныш өмірден артық бақыт жоқ». «Ол мені аяғына басты, ол мені ұрды, ол мені жеңді, ол мені жалаңаш қалдырды». Мұндай ойларды ішінде сақтаған адамның жек көруі тоқталмайды. «Адамдар дамыл таппай, қорқып қашқан қояндай, айнала жүгіріп жүр».
Зардаптың себебі анықталғаннан кейін оны тоқтатуға болады, «өйткені ешқашанда бұл дүниеде жек көру жек көрумен тоқтатылмайды, тек қана жеккөруді жоқ кылу арқылы оны тоқтатуға болады. Міне, бүл – мәңгілік шындық. Егер адам құмартудан құтылса, надандық пен жек көруден арылса, еш нәрсеге байланбаса ғана әулиелік жолға түседі!»
Зардапты тоқтатын жол бар, ол - сегіз қырлы. Олар:
Достарыңызбен бөлісу: |
