Оқулық «Білім беруді дамыту федералдық институты»

199
7.27-
сурет
ұшы
сәйкесінше 
Л
1 
және 
Л
2
(сызық) деп , ал екінші ораманың басы 
мен ұшы 
– 
И
1
және 
И
2
(өлшеуіш аспап) деп белгіленеді. 
Амперметр мен өлшенетін құралдар тізбегінің қосынды 
кедергісі аз (әдетте, 2 Омнан аз), яғни, ТА трансформатордың
қысқа тұйықталуға жақын кездегі шарттары жағдайында
жүзеге 
асады (7.4
-
бөлімшені қараңыз
)
. ТА екінші
реттік орамы кернеуі 
өлшеуіш
аспаптардың
салыстырмалы түрде төмен
кедергісінде
кернеу кемуімен анықталады (әдетте
, 1-
12 В), оған ЭҚК Е
2 
төмен 
мәні сәйкес келеді, сәйкесінше магнит өткізгіштегі магнит ағыны да 
аз болады (7.11).
Аз магниттік ағынды қоздыру үшін мардымсыз МҚК қажет 
w
1
I
1x
,ЭҚК теңдеуіндегідей (7.8):
𝐼
1
̇ 𝑤
1
=
𝐼
2
̇ 𝑤
2
+
𝐼
1𝑥
̇ 𝑤
1
ескермесек, 
𝐼
1
̇ 𝑤
1
=
𝐼
2
̇ 𝑤
2

200
деп санауға болады, немесе,
𝐼
1
=
�
𝑤
2
𝑤
2
� 𝐼
2
=
𝑛
21
𝐼
2
мұндағы,
𝑛
21
≫
1
– 
трансформация коэффициенті. 
Сәйкесінше, екінші
токтың
мардымсыз
мәнін
өлшей
отырып, 
бірінші
токтың
үлкен
мәнін
анықтауға
болады.
Индекстері
бірдей
ТА
мәніне
қатысты
бірдей
токтың
оң
бағыттағы
мәні
таңдалынса, екінші
және
бірінші
токтың
фазалары
сәйкес
келеді. Барлық ТА
-
да екінші токтың номиналды мәні
стандарт мәнге ие 
– 
5А (арнайы жағдайларда 1
А). 
(7.14) теңдігі 
і
1х
w
1
МҚК ескермейді, оның нәтижесі
ток 
өлшемдерінің (ток
кемшілігі
f
i
) және фазалық берілістегі
(бұрыштық кемшілік
𝛿
𝑖
) мәннің дәл болмауына әкеп соқтырады. 
Бұл екі өлшем де TV кемшіліктеріне ұқсас түрде анықталады.
Магнит өткізгіштің магнит кедергісі мен қуаты қанша аз болған 
сайын, МҚК те
і
1𝑥
𝑤
1
сонша аз болуы ондағы сол магнит 
ағынының қозуы үшін қажет
болады. Сондықтан ТА магнит
өткізгіштерін майыспалы жұқа пермаллойдан сақина түрінде 
дайындайды (7.2
-
кестені қараңыз
)
. МҚК
-
ның әсері аз болуы үшін 
МҚК
-
тің алғашқы орамы мүмкіндігінше үлкен болуы қажет (500 А
-
дан
аз емес). Сондықтан, номиналды токтағы бірінші орам бірнеше 
айналымға ие болуы қажет. Ал 
𝐼
1
ном
< 500 
А
ток үшін 
бірайналымды ТА қолданылады. 
ТА бос жүрісі режимі (орамның екінші тізбегі тұйықталмаған, 
және оның тогы 
i
2
=0) апатты болуы мүмкін. Мұндай жағдайда ТА 
магнит өткізгішті және орамдар
саны 
w
1 
аз катушкаға айналады, 
тізбектегі синусоидалы ток кедергісі мардымсыз (7.27
-
суретті 
қараңыз
)
және оның жұмыс режиміне әсер етпейді. Бірінші 
орамның үлкен тогы тіпті өзгеріссіз қалады да, және (7.13) бойынша 
магнит
өткізгіштің
магниттену тогына тең болады
:
i
1
= 
i
1х
. 
Магниттелген токтың бірнеше рет артуы магнит ағынының 
айтарлықтай артуына әкеледі,
салдарынан магнит өткізгіш
пен 
екінші ораманың 
Е
2
ЭҚК
-
і шекті қанығуына әкеледі
(жоғары 
токтарға ТА
-
да 1,5 кВ
-
ға дейін),
ол қызмет
көрсетуші персонал
үшін
аса қауіпті. Оның үстіне, магнит өткізгіштегі
шығын
қуаты 
артады, оның қызуы, кеңейіп тіпті,
оқшаулағыш
бүлінуі де мүмкін
. 

201
7.28-
сурет
Өлшеуіш
аспаптарды
жұмыс істеп тұрған ТА
-
дан ажыратар
алдында, оның екінші орамасын
К
кілтпен тұйықтау қажет (7.27
, 
б
суретін
қараңыз
). 
ТА және TV трансформация коэффициенті
барынша рұқсат 
етілген қателік
мәніне қарай дәлдік кластарына
бөлінеді. Мысалы, 
TV 0,5 
класына кернеу мәні 0,5% болатын рұқсат етілген өлшеу 
қателігі
сәйкес келсе, бірінші
реттік 
0,8-1,2 
номиналды мәніндегі 
кернеуде бұрыштық қателік
±20
,
тең, ал ТА 1 класы
ток 
өлшеудегі
рұқсат етілетін қателік 1,0% және тізбекке 0,25
-1,0 
жүктеме түскендегі бұрыштық қателік 
±90
,
және бірінші токта 
номиналды мәні 1,2
-0,1.
7.28-
суретте бір фазалық өлшеуіш
аспаптар
кешенін TV және 
ТА арқылы қосу схемасы
келтірілген. Үш
фазалық тізбекте өлшеу 
үшін бір фазалық бірнеше ТА мен ТВ қажет (6.5
-
бөлімшені
қараңыз
).
Ток пен кернеуді
өлшеу
дәлдігі тек трансформация 
коэффициентінің қателігіне
тәуелді
. 
Активті қуатты 
Р
1 
= 
U
1
I
1
cos
φ
(реактивті 
Q
1 
= 
U
1
I
1
sin
φ) өлшеу дәлдігіне 
бұрыштық
қателіктер де
, 
әсіресе, бірінші 
кернеу
мен ток арасындағы фаза жылжуының
үлкен (кіші) шамаларында,
әсер
етеді
(7.29-
сурет). 
Активті 
(
реактивті) қуаттың өлшенетін 
мәні 
cos
φ
(sin
φ) мәніне емес,
cos(
𝜑
+
𝛿
𝑖
) [
𝑠𝑖𝑛
(
𝜑
+
𝛿
𝑢
− 𝛿
𝑖
)]
мәніне пропорционал 
болады. Бұл ретте,
таңбалары әртүрлі болса
𝛿
𝑢
мен 
𝛿
𝑖
қосылып кетуі мүмкін. 
7.29-
сурет

202
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
 
 
1.
Трансформатордың қандай параметрлері алғашқы және 
екінші
реттік деп аталады?
2.
Трансформатордың қандай негізгі параметрлері оның 
қалқанында
көрсетіледі?
3.
Трансформатордағы 
шығын
қуаты 
қандай 
құраушылардан қосылады?
4.
Трансформатордағы шығын
қуатының қандай 
құраушылары бос жүріс тәжірибесінде, қандайлары
қысқа тұйықталу
тәжірибесінде
анықталады?
5.
Трансформаторды параллель жұмысқа
қосқанда қандай
ережелерді сақтау қажет?
6.
Өзекшелі
және құрышты трансформаторлардың 
құрылымдық ерекшеліктері қандай?
7.
Неге
ток өлшегіш
трансформатордың бос жүріс
режимі 
авариялық
болып табылады?
ӨЗІНДІК
 
ШЫҒАРУҒА АРНАЛҒАН ЕСЕПТЕР
 
 
1.
Төмендеткіш трансформатордың бірінші және екінші
реттік орамының айналымы 
w
1
=300 және
w
2
=50. 
Трансформатордың трансформация коэффициенті неге 
тең? 
Жауабы
: 6.
2.
Артыратын трансформатордың бірінші және екінші
реттік айналымының саны 
w
1
=40 және
w
2
=120 тең. 
Трансформатордың трансформация коэффициенті неге 
тең? 
Жауабы
: 3. 

203
8.1.
8.2.
8-
тарау
 
СИНУСОИДАЛЫҚ ТОКТЫҢ
 
ЭЛЕКТР 
МАШИНАЛАРЫ
 
 
 
 
 
 
ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР
 
Синусоидалық токтың электр машиналары (асинхронды және 
синхронды) оларда айналмалы магнит өрісінің қозуымен 
сипатталады. 
Асинхронды машина
(қозғалтқыш пен генератор) 
– 
қозғалмалы 
бөлігі 
асинхронды
айналатын, яғни магнит өрісінің айналу 
жиілігінен өзгеше айналу жиілігі бар машина. Асинхронды 
машиналар негізінен қозғалтқыштар ретінде пайдаланылады. 
Асинхронды 
қозғалтқыштың 
негізгі 
артықшылығы 
– 
конструкциясының қарапайымдылығы және төмен құны. Машинада 
қандай да бір тез зақымданатын не тез тозатын электр бөлшектері 
жоқ. Негізгі кемшілігі 
– 
жұмыс режимдерінің қиын әрі үнемсіз 
реттелуі. 
Синхронды машина
(
қозғалтқыш
пен генератор
) – 
қозғалмалы 
бөлігі синхронды айналатын, яғни айналу жиілігі магнит өрісінің 
айналу жиілігіне сәйкес келетін машина. Синхронды машиналар 
негізінен электр станцияларында электр энергиясын өндіруге 
арналған генераторлар ретінде пайдаланылады. Қазіргі электр 
генераторларының бірлік қуаты 1500 МВ 
• 
А мәніне жетеді
. 

жүктеу/скачать 21,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: