Оқулық «Білім беруді дамыту федералдық институты»

234
8.15.
 
қозғалысы өзгереді. Соңғысы статор фазаларында токтардың 
өзгеруімен қатар жүреді.
Статор фазаларындағы өзгерген токтардың 
ротордың магнит өрісімен электрмагниттік өзара әрекеттесуі роторға 
әсер ететін тежеу моментін тудырады. Бұл дегеніміз бастапқы 
қозғалтқыштың механикалық қозғалыс энергиясының генератордың 
электр энергиясына айналғанын білдіреді. Ротордың магнит 
полюстері артынан статордың магнит полюстерін тартатын болады. 
Қозғалтқыш режимі.
Егер машина білігіне механикалық 
жүктеменің тежеу моментін қосатын болсақ, онда ротордың магнит 
полюстерінің осьі статордың магнит полюстерінің
осьіне қатысты 
айналу бағытында біраз 
у
бұрышына бұрылады (8.28, 
б
суретін 
қараңыз). Статор фазаларының орамаларындағы токтар қайтадан 
өзгереді де, осы токтар мен ротордың магнит өрісінің өзара 
әрекетінен электрмагниттік күштер туындайды. Алайда енді 
электрмагниттік күштер роторға әсер ететін айналу моментін 
тудырады. Бұл дегеніміз желінің электр энергиясының 
қозғалтқыштың механикалық энергиясына түрленгенін
білдіреді. 
Статордың магнит полюстері артынан ротордың магнит полюстерін 
тартатын болады.
Синхронды
машина машина білігіне механикалық әсерге
байланысты генератор не қозғалтқыш режимінде жұмыс істейді, бұл 
ретте электрмагниттік күштер ротор мен статордың арасында өзіндік 
бір берік байланыс рөлін ойнайды. 
СИНХРОНДЫ 
ГЕНЕРАТОР 
ФАЗАСЫНЫҢ 
ЭЛЕКТРЛІК КҮЙІНІҢ ТЕҢДЕУІ 
 
Жүктелген синхронды машинаның магнит өрісі ротор 
орамасындағы тұрақты токпен ғана емес, сондай
-
ақ статор (зәкір) 
фазаларының орамаларындағы синусоидалық токтармен де қозады. 
Сәйкесінше, 
синхронды 
машиналарда, 
тұрақты 
ток 
машиналарындағы сияқты (9.6
-
бөл. қараңыз), 
зәкір реакциясы
– 
зәкір 
тізбегінің МҚШ
-
ң машинаның магнит өрісіне әсері орын алады. 
Физикалық тұрғыда синхронды машинада айналмалы ротордың 
тұрақты магнит өрісінен, статордың магниттік сейілу
өрісінен және 
зәкір реакциясының ротормен синхронды айналатын магнит өрісінен 
тұратын бір қорытқы өріс бар. Алайда гистерезис әсері мен магнит 
өткізгіштің қанықтануын (сызықтық тізбек) елеместен, осы магнит 
өрістерін бір
-
бірінен тәуелсіз әрекет ететін, статор фазаларының 
орамаларында ағын іліністері мен индукцияланатын
сәйкес ЭҚК

235
туды
- 
ратын өрістер ретінде қарастырамыз. Синхронды
машина фазасының 
электрлік күйін талдау үшін кешенді әдісті пайдаланамыз. 
Жүктелген синхронды генераторда ротордың магнит өрісінің ψ
0 
статор фазасының орамасымен ағын ілінісі онда бос жүрісті ЭҚК
-
ке 
тең ЭҚК
-
ті индуцирлейді: 
E
0
= -j
ω
ψ
0
, 
(8.9) 
Ψ
шаш 
ағынды сейілу ілінісі статор фазасының орамасында ЭҚК 
индуцирлейді: 
E
шаш
= -j
ω
ψ
шаш
= -
jX
шаш
І
1,
мұндағы 
І 
– 
статор фазасының орамасындағы ток; 
X
шаш 
– 
индуктивті 
сейілу кедергісі. 
Ψ
з.р 
зәкір реакциясының ағын ілінісі статор фазасының 
орамасында ЭҚК индуцирлейді: 
E
з.р
= -j
ω
ψ
з.р
= -
jX
з
І
1,
мұндағы 
Х
з
— 
зәкірдің индуктивті кедергісі
. 
Фаза орамаларында ψ
0 
ағынды ілінісімен индукцияланатын
Е
0 
ЭҚК процестерінің мұндай көрінісінде индуктивті Х
шаш 
және Х
3 
және 
фаза орамасының активті 
R
в 
кедергілеріндегі 
jX
шаш
І, jX
з
І 
және 
R
в
І 
кернеулері мен 
U
синхронды генератор фазасы орамасы 
шықпаларының
арасындағы кернеудің қосындысына тең. 
Сәйкесінше, синхронды генератор статоры фазасының электрлік 
күйінің теңдеуі былай болады: 
E
0
= 
U
+ [ 
R
B
 + j
(
Х
сей
+ X
з
)] 
I
= U
+ (
R
B
 
+ 
jX
), 
(8.10) 
мұндағы
X =
Х
сей
+ 
Х
з
— 
статор фазасы орамасының индуктивті 
кедергісі, ол 
синхронды реактивті (индуктивті) кедергі
деп 
аталады. Қанық емес магнит өткізгіштік синхронды машинада ол 
тұрақты болады. 
Айқын емес полюсті синхронды машиналарда 
Х1 
синхронды 
реактивті кедергісіндегі кернеудің азаюы номиналды жүктеме 
кезінде номиналды фазалық кернеудің 20
%-
ына дейін құрайды.
Статор фазасы орамасының активті кедергісі және ондағы кернеудің 
номиналды жүктеме кезінде азаюы номиналды фазалық кернеудің 
1-
2%-
ына дейін құрайды.
Сондықтан оны кейбір жағдайларда ғана 
ескереміз.

236
8.29-
сурет:
Система 
- 
жүйе
8.16.

жүктеу/скачать 21,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: