Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

35 
бұрышпен иіліп, бет өзегінің имегін
, geniculum canalis facialis
түзеді. 
3 кесте. Сүйектердің бөліктері және беттері 
Сүйектердің
атаулары 
Негізгі құраушы 
бөліктері
 
Беттері 
Маңдай сүйек, 
os frontale 
1. мұрын бөлігі,
pars nasalis; 
2. қабыршақ 
squama frontalis; 
3. көзұялық бөлік, 
pars orbitalis 
(жұп)
 
- сыртқы беті, 
facies
externa; 
- ішкі (милық) беті, 
facies interna (cerebralis) 
Шүйде сүйек, 
os occipitalе 
1. базилярлық бөлік,
pars basilaris; 
2. қабыршақ, 
squama
occipitalis;
3. латералды бөлік, 
pars lateralis 
(жұп) 
- сыртқы беті, 
facies
externa; 
- ішкі (милық) беті, 
facies interna (cerebralis); 
Шеке сүйек, 
os parietale 
 
- сыртқы беті, 
facies
externa; 
- ішкі (милық) беті, 
facies interna (celebralis) 
Торлы сүйек, 
os ethmoidale 
1. тесіктелген (торлы) табақша, 
lamina cribrosa; 
2. перпендикулярлы табақша, 

36 
lamina perpendicularis;
3. торлы лабиринт, 
labirinthus ethmoidalis 
көзұялық бет - 
facies 
orbitalis 
Сынатәрізді сүйек, 
оs sphenoidale
1. Сынатәрізді сүйектің 
денесі; 
corpus ossis sphenoidalis;
2. Кіші қанаттар, 
ala minor
(жұп); 
3. Үлкен қанаттар, 
ala major
(жұп); 
4. Қанаттәрізді өсінді 
processus 
pterygoideus
- милық бет, 
facies 
celebralis; 
- көзұялық бет 
- facies 
orbitalis; 
- жоғарғы жақтық бет, 
facies maxillaries; 
- самайлық бет, 
facies 
temporalis
Самай сүйек, 
оs temporale 
1. Самай сүйек қабыршағы, 
squama
temporalis;
2. Емізіктәрізді бөлігі, 
pars 
mastoideа; 
3. Дабыл бөлігі, 
pars tympanicа; 
4. Тасты бөлік, (пирамида) 
pars petrosa ( pyramis) 
- сыртқы беті, 
facies
externa; 
- ішкі (милық) беті, 
facies interna (celebralis);
- алдыңғы беті, 
facies 
anterior; 
-артқы беті, 
facies 
posterior; 

37 
- төменгі беті, 
facies 
inferior
Дабыл өзекшесі,
canalis tympanis,
тасты шұңқыршадағы, 
fossula
petrosa 
дабыл өзекшесінің төменгі 
culus
тесігінен 
cus,
басталып әрі қарай дабыл
қуысы арқылы өтіп самай сүйектің пирамидасының алдыңғы бетінде кіші
тасты 
hiatus canalis
n.petrosi minoris, 
нерві саңылауымен, бітеді. 
Бұлшықет – түтіктік өзек, 
canalis
muscula-tubarius,
дабыл қуысын
пирамида ұшымен байланыстырады. Ол горизонтальды орналасқан қалқамен
2 – бөлікке бөлінеді: жоғарғы дабыл жарғағын керуші бұлшықет
tympani 
semicanalis m.tensoris 
жартылай өзегі, төменгі - есту түтігі жартылай өзегі, 
 
semicanalis
tubae auditivae.
Ұйқы өзегі
, 
canalis caroticus
самай сүйектің төменгі бетіндегі сыртқы
ұйқы тесігінен,
foramen coroticum
externum 
басталады. Жоғары көтеріліп
90 
0 
–қа алға иіліп, әрі қарай алға және медиалды бағытталады да пирамида
ұшында 
ішкі ұйқы тесігі,
foramen coroticum internum
арқылы ашылады.
Оның қабырғаларынан жіңішке ұйқы – дабылдық өзекшелер таралады. 
Ұйқы дабылдық өзекшелер,
canaliculi caroticotympanici
сыртқы
тесіктің маңында ұйқы өзегінен басталып дабыл қуысына енеді. 
Емізіктәрізді өзекше,
canaliculus mastoideus,
мойындырық шұңқырынан
fossa jugularis, 
басталып, бет өзегімен қиылысады, емізіктәрізді өзекше тесігі,
aperturа canaliculi mastoidea
түрінде емізіктәрізді – дабылдық
саңылауға
fissurа tympanomastoidea
ашылады. Самай сүйектің өзектері мен
ондағы түзілістер туралы негізгі мәліметтер 4-ші кестеде көрсетілген. 
4 кесте. Бассүйек өзектері 
Өзек атауы 
Өзектің басталуы 
Өзектің аяқталуы 
Өзек іші 

38 
түзілістер 
Бет өзегі, 
canalis facialis 
ішкі есту өтісі, 
meatus 
acusticus
біз – емізіктәрізді 
тесік,
foramen 
stylomastoideum
- бет нерві, 
n. 
facialis; 
- имекті түйін, 
ganglion geniculi;
- біз емізіктәрізді 
артериялар мен 
веналар,
a. vv. 
stylomastoideae
Үлкен тасты 
нерв өзегі , 
canalis nervi 
petrosi majoris
 
бет өзегі, имекті аймақ, 
geniculum canalis 
facialis
үлкен тасты нерв 
саңылауы, 
hiatus 
canalis nervi petrosi 
majoris
- үлкен тасты 
нерв,
n. pertosus 
major 
(бет нервінің 
тармағы) 
Дабыл ішегі 
өзекшесі, 
canaliculus 
chordae tympani
бет өзегінің 
емізіктәрізді тесігі, 
foramen stylomastoideum
тасты дабылдық 
саңылау, 
fissura 
petrotympanica
- дабыл ішегі, 
chorda tympani
(бет нервінің 
тармағы) 
Дабыл 
өзекшесі, 
canaliculus 
tympani
 
дабылдық шұңқырша, 
fossula petrosa (aperturа 
inferior canaliculi 
tympanici)
кіші тасты нерв 
саңылауы, 
hiatus 
canalis n. petrosi 
minoris
- дабыл нерві, n. 
tympanicu
s
(тіл – жұтқыншақ 
нервінің тармағы)
Бұлшықет – 
түтіктік өзек, 
canalis 
musculotubarius
 
а) semicanalis m. 
tensoris tympani
 
б) semicanalis 
tubae auditivae
 
дабыл қуысы, 
cavitas 
tympani
пирамида ұшы, 
apex 
pyramis
- 
m. tensor tympani;
- 
pars ossea tubae 
auditivae
Ұйқы өзегі, 
canalis caroticus
 
сыртқы ұйқы тесігі, 
foramen caroticum 
externum
ішкі ұйқы тесігі, 
foramen caroticum 
internum
- ішкі ұйқы 
артериясы, 
a. 
carotis interna;

39 
- ұйқы өзегінің 
веналық өрімі, 
plexus venosus 
caroticus internus;
- ішкі ұйқы өрімі, 
plexus caroticus 
internus;
(симпатикалық 
сабаудың жоғарғы 
түйінінен) 
ganglion 
superius truncus 
sympathicus
Ұйқы-дабылдық 
өзекшелер, 
canaliculi 
caroticotympanici
ұйқы өзегі, 
canalis 
caroticus
дабыл қуысы, 
cavitas tympanica
- ұйқы-дабылдық 
артериялар,
aa.
caroticotympanici a. 
carotis interna
(ішкі ұйқы 
артериясынан); 
- ұйқы-дабылдық 
нервтер, 
nn. 
caroticotympanici 
(ішкі ұйқы 
өрімімен, дабыл 
нервінен 
pl. 
caroticus internus et 
n.tympanicus
) 
Емізіктәрізді 
өзекше, 
canaliculus 
mastoideus
мойындырық 
шұңқыршасы, 
fossa 
jugularis (foramen 
mastoideum
) 
(емізіктәрізді тесік) 
емізіктәрізді-
дабылдық саңылау, 
fissurа 
tympanomastoidea 
(aperturа canaliculi 
mastoidei)
- кезбе нервтің 
құлақ нерві, 
ramus 
auricularis n. vagi
Төменгі жақсүйек, 
mandibula 
денесінен және жұп тармақтардан
құралған. Төменгі жақтың тармағы 
тәждік,
processus coronoideus 
және

40 
буындық (айдаршықтық) 
processus articularis (condylaris) 
өсінділерімен
аяқталады. 
Желбезек сүйек,
vomer
мұрын қуысының қалқасын түзуге қатынасады. 
Тіласты сүйек,
os hyoideum 
мойын аймағында орналасқан: оған көмей
мен мойынның тіласты сүйегі асты және тіласты сүйегі үсті бұлшықеттері
бекиді. Сүйектің шығу тегі мен дамуы ескеріліп тіласты сүйегі,бассүйектің
беттік бөлігі сүйектеріне жатқызылды.
Тіласты сүйек денесі,
corpus ossis hyoidei, 
және 2 жұп өсінділерінен;
үлкен мүйіз, 
cornu majиs,
кіші мүйіз,
cornu minus
тұрады.
 
Жоғарғы жақсүйек,
 maxilla,
денесін және төрт өсіндіден құралған.
Жоғарғы жақсүйек денесінің, 
corpus maxillae,
төрт бетін ажыратады: Мұрын
қуысының бүйір қабырғасын құрауға қатынасатын 
мұрын беті,
facies
nasalis,
көзұяның төменгі қабырғасын түзуге үлесі бар, 
көзұялық бет,
facies
orbitalis, 
қанаттәрізді – таңдай шұңқырдың алдыңғы бетін түзуге
қатынасатын 
самайасты беті,
facies infratemporalis
және көбінде иттістік
шұңқырымен,
fossa canina,
белгілі 
алдыңғы бет,
 facies anterior.
Жоғарғы жақсүйек денесінің ішінде мұрын қуысының ортаңғы мұрын
жолына ашылатын жоғарғы жақсүйектік ( Гаймор қуысы), 
sinus maxillaris
(
Higmori) 
орналасқан.Бұл қуыс басқа қалған қуыстардан айырмашылығы,
тек осы қуыспен ғана нәресте туылады, ал басқа бассүйектік қуыстар
кейіннен постнатальды кезеңде қалыптаса бастайды. Бассүйектердегі ауалы
қуыстардың қалыптасу уақыттарымен қатынастары туралы деректер
төмендегі кестеде көрсетілген.
5 кесте. Бассүйектердегі ауалы қуыстардың қалыптасу уақыттарымен қатынастары 
туралы деректер
Қуыстардың атаулары 
Қалыптасу мерзімі 
Қатынастары 
Жоғарғы жақсүйектік қуыс, ұрықтық дамудың 5-6 - мұрын қуысы (ортаңғы мұрын 

41 
sinus maxillaris
айларында 
жолы, 
meatus nasi medius
) 
Маңдай қуысы, 
sinus 
frontalis
туылғаннан соң
12- айда 
- мұрын қуысы (ортаңғы мұрын 
жолы, 
meatus nasi medius
) 
Торлы сүйек 
ұяшықтары,
cellulae 
ethmoidalis : 
а) алдыңғы 
б) ортаңғы 
в) артқы 
туылғаннан соң
9-12 ай өткенде 
а) - мұрын қуысына (ортаңғы 
мұрын жолы, 
meatus nasi medius
) 
б) - мұрын қуысына (жоғарғы 
мұрын жолы, 
meatus nasi 
superior
) 
Емізіктәрізді ұяшықтар, 
cellulae mastoideae 
туылғаннан соң
5-8 ай өткенде 
- емізіктәрізді қайнау дабыл 
қуысымен байланысқан,
 cavitas 
tympanica

жүктеу/скачать 2,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: