F8 Психологиялық даму бұзылысы

XIТарау 
ПСИХИКАЛЫҚ НАУҚАСТАР 
ТЕРАПИЯСЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
ПСИХОФАРМАКОЛОГИЯ ДАМУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ 
ПСИХИКАЛЫҚ НАУҚАСТАР ТЕРАПИЯСЫ НЫ Ң ҚАЗІРГІ 
К ЕЗЕҢ Д ЕГІ ЕРЕКШ ЕЛ ІКТЕРІ
Психиатрияның заманға сай даму ерекшеліктері оның психофармакологи- 
ямен органикалык тығыз байланыста болуы. Өткен ғасырдың 50-ші жылдары- 
на дейін «психофармакологиялык терапия» ұғымы мүлде болған жок. Психоз- 
бен ауыратын наукастарды ш ок әдістерімен (инсулиншокты, тырысулык 
терапия, атропинді кома) емдеп, пиротерапияны колданды. Қозуды седативті 
дәрілер, үлкен мөлшерде ұйыктататын дәрілермен, наркотикалык заттармен, 
гидропроцедуралармен басатын. Симптоматикалык дәрілік және медикаментті 
емес терапияны (физио, психо ж әне еңбек терапиясы) кеңінен колданды. 
Жедел психоз жағдайларын басу максатындағы белсенді терапия аса аукымды 
болды; көрсетілімдеріндегі шектеулерге және карсы көрсетілімдеріне байла- 
нысты тек наукастардың кейбір бөліктері ғана камтылды. Максималды түрде 
алынған терапиялык әсер жиі толык емес немесе тұракты болмады, біршама 
уакыт өткен соң наукас психиатриялык стационарға кайтып оралатын. Ш ок 
терапиясының кайталамалы курстары олардың төмен тиімділігі мен аскынулар 
каупінің жоғарылығына байланысты өте сирек жағдайларда өткізілетін. Психоз 
уакытының өсуіне байланысты белсенді терапияның тиімділігі төмен болаты- 
ны дәлелденгендіктен, оның созылмалы түрге ауысуы наукастың әлеуметтік- 
белсенді кызметке оралуына деген үміттің үзілгендігін білдірді.
Психофармакологиялык терапияның дамуы фенотиазин мен оның түрлерін 
зерттеу мен синтездеуден басталған. Фенотиазиндік катарға жататын аминазин 
мен баска да дәрілік заттарды колдану тәжірибесіне байланысты кыска уакыт 
аралығында, тек жедел ағымдағы емес, сонымен катар созылмалы ағымдағы 
психикалык ауруларға едәуір әсер көрсететін, психикалык сфераға бағытталған 
әсері бар дәрілік заттың табылғандығы мәлім болды. Қазіргі уакытта психикалык 
кызметке кеңінен (нейролептиктер, транквилизаторлар) және де таңдамалы 
түрде әсер ететін психофармакологиялык белсенділігі бар (антидепрессанттар) 
әр түрлі дәрілік затардың үлкен мөлшері өндірілді. Бұл препараттардың 
ерекшелігі олардың медиаторлык алмасуға салмак түсіруінде: кандай да 
медиаторлардың синтезін немесе ыдырауын күшейту немесе басу, медиа- 
торлардың бөлініп шығуын күшейту немесе тежеу, олардың синапсты к 
саң^ілауда жиналуына әсер етеді ж әне т.с.с. Бұл препараттардың әсер ету

Психофармакология дамуына байланысты психикалық науқастар терапиясының қазіргі.
187
механизмін біле отырып, біз наукастың психикалык жағдайын реттеп, оның 
жүріс-тұрысын әр түрлі дәрілер комбинациясын колдану аркылы калыпка 
келтіре аламыз. Осылайша, психофармакологиялык терапия әдісінің пайда 
болуы мен дамуының негізгі мәні психикалык наукастарға медициналык жәрдем 
көрсету мүмкіндіктерінің кеңеюінде жатыр.
Психиатрия патогенетикалык дәрілік терапияның тиімді әдісімен толыкты. 
Психофармакологиялык кезеңге дейін психозбен ауратын наукастарды белсенді 
емдеуді дәрілермен емес, коматозды, кызбалык, тырысулык жағдайлармен 
жүзеге асырды. Наукасты осындай төтенше, өмірге кауіпті жағдайға жеткізу 
аркылы ағзаның корғаныс күштерін мобилизациялауға кол жеткізеді, бұл жағдай 
жиі психоз жағдайынан шығуға ыкпал етеді. Барлык шокты әдістер әсері осыған 
негізделген. Бұл емдеу әдісіне шокты жағдай кандай жолмен туғызылғанының 
еш маңызы жок. Мысалы, тырысулык терапияны өткізгенде бастапкыда ағзаға 
камфора немесе коразолдың көп мөлшерін енгізген, кейін келе бұл максатта 
электр тоғын (электро-тырысулык терапия) колдана бастады. Бұл әдістермен 
салыстырғанда, психофармакологиялык терапия дәрілік заттарға, олардың 
аурудың кли н и калы к көрінісіне сәйкес тікелей әсеріне бағытталған. 
Идеологиялык тұрғыдан бұл фактіге баға беру киын, соматикалык ауруларға 
көрсетілетін медициналык көмектің психиатриялык көмектен ажырататын 
айырмашылыктары жойылды. Бұған дейін аурудың этиологиясы мен патогенезін 
зерттеу аркылы психикалык аурулар соматикалык аурулар шакырған себептер- 
мен шакырылуы мүмкін екендігі, ал соматикалык, психикалык салада да 
күрделенетін патогенетикалык механизмдер түбі бір екендігі дәлелденді, өйткені 
олар адам ағзасының корш аған ортаның колайсыз, зиянды әсерлерінен 
корғанысын және бейімделуін көрсетеді. Осылайша психикалык аурулар мен 
олардың терапиясы жөнінде жаңа білім игеру аркылы адам патологиясының 
жалпы теориясы негізінде психикалык аурулар туралы ілімнің материалдык 
негіздері беки түсті.
Психофармакологияның дамуына байланысты наукастардың козу жағдайын 
басу проблемасы толык шешілді. Қалыптаскан дағды көмегімен кез-келген 
козуды жоюға болады. Көп жағдайда козу жойылған соң наукас жағдайы 
калыпка келеді, оларды тасымалдау, емдеу мүмкіндігі туып, реабилитациялык 
іс-шараларды өткізуге колайлы жағдайлар туады. Қозумен тиімді күресу аркылы 
психикалык наукастардың коғамға зиянды әрекеттерінің каупі азайды.
Психотропты заттар көмегімен екінші және үшінші кезектегі психопрофи­
лактика мәселелерін шешуге болады. Психозды ерте аныктау ж әне емдеу 
психопатологиялык симптоматиканы дерттің бастапкы кезеңдерінде үзуге 
мүмкіндік береді, яғни, инициальды кезеңде немесе манифестация сатысында. 
Бұл 

жүктеу/скачать 11,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: