еткен ісінді жаксылап біл, ішіп-жегеннің күнэсін (тексеріп) неғьшамын?
Қайсыбір кісілердің асын көріп (комағайланып) адал арам деместен
жейтіннің бэрін жұтамын дейді. Нәпсім айтады: шонжарлардың жанында
отырып, алуан түрлі дэм-тағамдарды келтіріп, ішіп-жеп, күні-түні карын
толтырып, жастық үстінде жантайып жатамын дейді» (Сүлеймен
Бакырғани - ХІ-ХІІ ғ.).
Казак дүниетанымында жан мэселесі күрделі этикалык үстаным
өмірдің жалғастығы, мэңгі тіршілік ету ұстанымдарына әкеледі. Өлімді
адам жеңе ала ма? - деген сүракты Қоркыт ата да, Асан Қайғы да, Шэкэрім
де қойған. Тек ізгі рух мэңгілікке апаратъш көпір дейді ғүламалар. Адам
267
ажалды болса да, дейді Ж. Баласагуни. Егер тірілердің есінде жаксы істері,
ойлары, білімі, кайырымдылығы аркылы калатын болса, ол кайта тууы
мүмкін. Сѳйтіп адам өмірінің мэні алдыңғы ұрпактын элеуметтік
тэжірибесін белсенді түрде игеруде, ізгілікті істерінде екен; сонда тэн
ѳлгенімен жан мэңгі калады:
Тэннің үйі - кара жердің аясы,
Шыбын жанның тэн-баспана, саясы.
Биік ушса, жэннатка енгені,
Томен түссе, бір пэленің келгені.
Екеуінің бірі болар, алайда,
Жаның мэңгі калар тірі калайда!
Адам муңлык болғанымен күнэсіз,
Құрып тэні, өшер сөзі, шүбэсіз!
Қайдан келді? Енді қайда барады?
Қай жерде тур? Енді канша калады?
Біліктілер айта ала ма эрдайым?
Білікті жок шешер мұның жұмбагын,
Жалғыз алла канық, білер сырларын.
Бұл
сұрактарға жауап іздеген біздің гуламалар «мэңгілік
адамгершілікте»
деген түйінге келген. Абай айткан «Адам бол!»
ұстанымының мәнісі де осында жатыр.
Достарыңызбен бөлісу: |
