рухани тазалык. Мәні: бас ию, кұрметтеу, табыну, кастерлеу. Кұт - халықтың, жеке адамның еркіндігін, тәуелсіздігін білдіретін ұғым. Оны шектеу, адам еркін тежеу жок. Қүт демократиялык кеңістікті қажет етеді. «Құт» түркі тілдес халъщтың көбінің дүниетанымы болған. Мысалы, қазакта «күты кашкан» деген түсінік бар. Оның мәнісі адамның не отбасының берекетсіздікке ұшырауы. Құт ұғымы жерге, табиғатка байланысты да айтылған. Ғасырлар койнауынан бүгінгі күнге келіп жеткен ырымдар мен пайымдар халқымыздың әлеуметтік, мэдени тұрмысының көрсеткіші. Қоршаған ортаға, табиғатка жэне адамдардың ара-катынасына берілген өлшем деуге әбден негіз баршылык. Халықта о заманнан калыптаскан сана тәрбиесінің өзіндік дэстүрі сакталган, кариялар ұрпагына «кұдайым сана бергей» деп тілеу тілеген. Ұлттык сезім, намыс, рух туралы философтар, тарихншлар, тіл мамандары т.б. ғалымдар аз айтып жүрген жоқ. ¥лттық сезім ұғымы коғамдағы эволюциялык кұбылыстарға тэн үнемі өзгермелі күй кешті. Ғалымдар бұл ағымдарды бэсеңсу себептері жэне күшею себептері деп екі топка белуге болады. Бәсеңсу себептері: Біріншіден, экономикалык саяси мэселелерді белгілі бір ғана үлттың (орыс ) үлесі басым болу. Екіншіден, үлттарды бір денгейде, бір талаппен ұстануында. Үшіншіден, ана тіліне қажеттілік туғызбау, салт дәстүрлерін қыспакка алуында. Төртіншіден, жан-жакты магынада ғылым тілінде өз елінің тарихын, мәдениетін білмеу, білсе де үстірт. Бесіншіден, ұлт зиялыларын жазыксыз куғындау, олрдың бас көтеруіне шектеу қою. Мысалы, 50-жылдан кейін үлтшыл, рулык жікке бөлу т.б. салкыны Алтыншыдан, мемлекет тарапынан үлтты түқыртып, үрейлендіру. 271
